Chống khai thác hải sản bất hợp pháp không thể là chiến dịch mang tính đối phó

18 giờ trướcBài gốc

Sáng 1/8, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì Hội nghị Ban Chỉ đạo Quốc gia về tình hình, kết quả chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), kết nối trực tuyến với điểm cầu tại các tỉnh, thành phố ven biển.

Chống IUU không thể là chiến dịch mang tính đối phó

Phát biểu mở đầu hội nghị, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, việc chưa đạt được chuyển biến căn bản trong công tác chống IUU không chỉ là câu chuyện kỹ thuật, mà là vấn đề tư duy điều hành, phương pháp tổ chức và đặc biệt là trách nhiệm chính trị trong việc bảo đảm kỷ cương pháp luật và uy tín quốc gia.

“Đây là việc của chúng ta, nguyên nhân từ chính chúng ta, và biện pháp xử lý cũng phải xuất phát từ chính chúng ta", Phó Thủ tướng nói.

Nguyên nhân của tình trạng trên xuất phát từ những vấn đề căn bản: Ngư trường trong nước cạn kiệt, quản lý cấp phép tàu cá còn lỏng lẻo, thiếu sinh kế thay thế cho ngư dân. Trong khi đó, việc triển khai các thiết bị giám sát hành trình (VMS), vệ tinh theo dõi chủ yếu mang tính cưỡng chế, chưa tạo được sự đồng thuận thực chất từ phía người dân.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu tại hội nghị. Ảnh: VGP.

Phó Thủ tướng yêu cầu toàn hệ thống cần có sự chuyển đổi căn bản về tư duy và phương pháp tiếp cận để giải quyết tận gốc nguyên nhân của tình trạng vi phạm IUU, chứ không chỉ để “đáp ứng EU”, mà là để khơi thông một ngành kinh tế trọng yếu, duy trì xuất khẩu bền vững, giữ vững thương hiệu quốc gia trên thị trường quốc tế.

Thay vì chỉ đạo theo kiểu “ra văn bản là xong”, các cấp cần xác định rõ mục tiêu thực chất: giảm vi phạm, bảo vệ ngư dân, ổn định sinh kế và khẳng định chủ quyền biển đảo.

“Chống IUU không thể là một cuộc vận động phong trào, càng không thể là một chiến dịch mang tính đối phó. Đây là trách nhiệm quốc gia. Chúng ta phải nói với ngư dân rằng thiết bị giám sát là để bảo vệ, hỗ trợ ngư dân, tàu cá khi có sự cố, chứ không phải ra khơi bằng mọi giá. Khi người dân hiểu đúng, thì sẽ tự nguyện chấp hành”, Phó Thủ tướng nêu rõ.

15.000 tàu cá chưa cập nhật đúng, đầy đủ thông tin

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, tính đến ngày 30/6/2025, số lượng tàu cá cả nước đã đăng ký, cập nhật trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase) là 81.719 chiếc.

Hiện cả nước đã có 28.164 tàu cá có chiều dài từ 15 m trở lên lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá (VMS), đạt 99,06%.

Đáng chú ý, hiện nay, hằng ngày, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cung cấp danh sách tàu cá của các địa phương hoạt động gần ranh giới, mất kết nối VMS gần ranh giới với các nước để theo dõi, liên lạc với chủ tàu, thuyền trưởng cảnh báo không vi phạm khai thác IUU, vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển.

Tính đến ngày 30/6/2025 đối với khối tàu từ 24 m trở lên mất kết nối VMS trên 6 giờ là 3.098 lượt tàu, mất kết nối VMS quá 10 ngày trên biển là 24 lượt tàu, vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển là 4 lượt tàu. Số tàu cá, ngư dân bị nước ngoài bắt giữ, xử lý giảm 20 tàu/129 ngư dân so với cùng kỳ.

Cả nước còn 486 tàu cá chưa đăng ký; 16.725 (chiếm 20,2%) tàu cá có chiều dài từ 6 m trở lên không đủ điều kiện hoạt động (chưa đăng ký, chưa đăng kiểm, chưa được cấp giấy phép khai thác, chưa lắp VMS).

Hiện có khoảng 15.000 tàu cá chưa cập nhật đúng, đầy đủ thông tin tàu cá trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase), hệ thống giám sát tàu cá (VMS) gắn với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư VNeID (thiếu, sai lệch thông tin căn cước công dân, sai lệch thông tin đăng ký tàu cá…).

Mọi hoạt động của tàu cá phải được giám sát ngay từ lúc rời bến

Sau khi nghe các ý kiến tại hội nghị, phát biểu kết luận, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường rà soát, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là sửa đổi 3 nghị định về chính sách hỗ trợ khai thác xa bờ và xử phạt vi phạm hành chính.

Luật và nghị định phải đủ mạnh, rõ ràng, phân cấp triệt để cho địa phương trong quản lý tàu, kiểm tra cảng, xử lý vi phạm. Phải mở rộng đối tượng chịu trách nhiệm pháp lý, bao gồm cả doanh nghiệp chế biến, thương mại. Chế tài cần minh bạch, kịp thời, phân cấp rõ ràng, tránh đùn đẩy trách nhiệm.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, yêu cầu cấp thiết là phải lượng hóa đo đếm được việc thực hiện các mục tiêu chống IUU: Không có tàu vi phạm vùng biển nước ngoài, có hệ thống giám sát hành trình đầy đủ, bảo vệ ngư trường và sinh kế...

Toàn cảnh hội nghị. Ảnh: VGP.

Các bộ, ngành rà soát tất cả các quy trình, thiết lập trách nhiệm, thẩm quyền và cơ chế hậu kiểm, “phải có mệnh lệnh điều hành rõ ràng, đúng thẩm quyền, được các lực lượng chấp hành nghiêm túc”, tránh tình trạng "ai làm sai cũng không xử được”, thay đổi tư duy “ban hành nhiều văn bản là đã hoàn thành nhiệm vụ”.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công an phối hợp sớm xây dựng quy định bắt buộc lắp camera hành trình cho tàu cá, nhất là đối với hoạt động chuyển tải, khai thác xa bờ. “Mọi hoạt động của tàu cá phải được giám sát ngay từ lúc rời bến, hành trình, sản lượng, đến khi cập cảng”.

Khẳng định chuyển đổi số là trụ cột để thực hiện giám sát, truy xuất nguồn gốc thủy sản, kiểm soát tàu cá, Phó Thủ tướng đề nghị tích hợp dữ liệu đa mục tiêu, kết nối hệ thống VMS, nhật ký điện tử, dữ liệu dân cư, kiểm soát cảng cá, vệ tinh và định vị AIS.

Cơ sở dữ liệu phải cho phép tương tác hai chiều, cảnh báo sớm, lưu vết hành trình, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để bảo mật và xác minh thông tin. Việc giám sát tàu không chỉ để “xử lý vi phạm” mà còn “hướng dẫn, cảnh báo và hỗ trợ” ngư dân.

Phó Thủ tướng giao Bộ Quốc phòng kết hợp giữa nhiệm vụ quốc phòng với nhiệm vụ giám sát khai thác hải sản được giao tại các vùng biển giáp ranh thường xuyên có tàu cá vi phạm quy định IUU.

Lực lượng cảnh sát biển, biên phòng, kiểm ngư phải phối hợp với chính quyền địa phương, thống nhất đầu mối và chịu trách nhiệm cụ thể, chấm dứt việc “có vi phạm nhưng không rõ ai xử lý” bằng cơ chế chỉ huy, điều phối rõ ràng.

Trường Phong

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/chong-khai-thac-hai-san-bat-hop-phap-khong-the-la-chien-dich-mang-tinh-doi-pho-post1765671.tpo