Chuẩn mực 'nhan sắc ảo' đang định hình hành vi giới trẻ

9 giờ trướcBài gốc

Nếu trước đây nhan sắc thường được định hình bởi truyền thông truyền thống hay biểu tượng giải trí, thì nay filter, ứng dụng chỉnh sửa ảnh và công cụ tạo hình bằng trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành yếu tố dẫn dắt mới. Trên TikTok, Instagram, Facebook hay Snapchat, những bức ảnh lung linh được xử lý công nghệ số đang trở thành “thước đo” ngoại hình, ảnh hưởng trực tiếp tới nhận thức và hành vi của giới trẻ.

Hệ quả là nhiều bạn trẻ so sánh bản thân với hình ảnh đã chỉnh sửa - Ảnh: Internet

Các filter phổ biến được thiết kế để làm sáng da, thu gọn khuôn mặt, thay đổi tỉ lệ mắt mũi môi. Chỉ trong vài giây, một bức ảnh thường có thể biến thành hình ảnh “chuẩn mực” theo quan niệm thẩm mỹ số. Tính năng chỉnh sửa cũng ngày càng mạnh, từ xóa khuyết điểm đến thay đổi cấu trúc khuôn mặt. Thói quen dùng filter khi đăng tải hình ảnh khiến không ít bạn trẻ mặc định vẻ đẹp trên mạng phải hoàn hảo, xa rời thực tế.

Sự xuất hiện của AI càng củng cố “ảo tưởng làm đẹp”. Các ứng dụng như FaceApp, Remini hay công cụ AI tạo ảnh có thể tái tạo gương mặt gần như hoàn hảo, hoặc tạo ra chân dung theo từ khóa thẩm mỹ. Những bức ảnh này lan truyền nhanh, không chỉ gây ấn tượng trên mạng mà còn ảnh hưởng đến lựa chọn làm đẹp ngoài đời, từ trang điểm đến phẫu thuật thẩm mỹ.

Hệ quả là nhiều bạn trẻ so sánh bản thân với hình ảnh đã chỉnh sửa. Nghiên cứu quốc tế chỉ ra việc dùng filter thường xuyên liên quan đến rối loạn lo âu ngoại hình (dysmorphia). Hiện tượng “Snapchat dysmorphia” mong muốn phẫu thuật để giống ảnh selfie đã qua filter cũng được ghi nhận. Ở Việt Nam, không ít bạn trẻ ngại đăng ảnh thật nếu không qua chỉnh sửa, vì sợ “không đạt chuẩn” so với bạn bè. Khảo sát “What Vietnamese Women Told Us on Beauty” cho thấy 75% phụ nữ được hỏi cảm thấy xấu hổ khi bị nhận xét ngoại hình, 10% từng có ý nghĩ tiêu cực vì áp lực này.

Tác động tâm lý đã được chuyên gia trong nước cảnh báo. Tại một tọa đàm diễn ra vào tháng 5.2025, PGS-TS Trần Thành Nam (Trường ĐH Giáo dục, ĐHQG Hà Nội) nhận định: “Lượt thích và bình luận trên mạng giống như liều dopamine, dễ cuốn người trẻ vào vòng xoáy tâm lý nếu thiếu kỹ năng kiểm soát, tác động tiêu cực đến cảm nhận bản thân". Ở chiều khác, bác sĩ da liễu cũng ghi nhận nhiều bệnh nhân đến thẩm mỹ viện với mong muốn chỉnh sửa ngoại hình giống hệt ảnh qua app, cho thấy sự lệch chuẩn ngày càng rõ rệt.

Ngay cả các nền tảng cũng buộc phải can thiệp. Cuối năm 2024, TikTok thông báo hạn chế một số filter làm đẹp cho người dùng dưới 18 tuổi và bắt buộc dán nhãn cảnh báo. Động thái này được xem là bước đi kỹ thuật nhằm giảm rủi ro sức khỏe tâm thần. Nhiều quốc gia khác cũng yêu cầu minh bạch với hình ảnh đã qua chỉnh sửa hoặc tạo bằng AI.

Ở Việt Nam, cơ quan quản lý cảnh báo thêm về nguy cơ “xuyên tạc, sai lệch thông tin” khi ảnh AI ngày càng khó phân biệt. Chia sẻ hình ảnh AI trông như thật có thể gây hệ lụy lớn, đặc biệt khi chuẩn mực ngoại hình bị bóp méo. Thực tế, báo chí cũng ghi nhận nhiều ca biến chứng từ dịch vụ làm đẹp quảng cáo trên mạng xã hội, minh chứng cho tác động cụ thể của “chuẩn mực số hóa” ra đời thực.

Khi công nghệ hình ảnh tiếp tục phát triển, cuộc tranh luận về chuẩn mực làm đẹp sẽ chưa dừng lại - Ảnh: Internet

Tuy vậy, công nghệ không chỉ mang lại mặt trái. Một số nghệ sĩ và nhà sáng tạo nội dung tận dụng filter, AI để truyền tải thông điệp tích cực về vẻ đẹp đa dạng, khuyến khích tự tin và chấp nhận bản thân. Các chiến dịch quốc tế kêu gọi “dám để mặt mộc” nhằm giảm áp lực nhan sắc cũng tạo được ảnh hưởng tích cực. Vấn đề là làm sao cân bằng giữa sáng tạo và tác động tâm lý.

Giải pháp từ kinh nghiệm quốc tế tập trung ở ba hướng. Thứ nhất, minh bạch hóa can thiệp: mô tả rõ filter làm gì, gắn nhãn ảnh đã chỉnh sửa hoặc AI tạo. Thứ hai, giới hạn theo độ tuổi với filter mạnh, như TikTok đang triển khai. Thứ ba, giáo dục kỹ năng số sớm và thường xuyên để thanh thiếu niên hiểu cơ chế filter, nhận diện thao túng hình ảnh, rèn thói quen tự đánh giá bản thân ngoài thước đo “hoàn hảo” trên mạng.

Khi công nghệ hình ảnh tiếp tục phát triển, cuộc tranh luận về chuẩn mực làm đẹp sẽ chưa dừng lại. Nhưng dữ kiện đã rõ: tiếp xúc dày đặc với ngoại hình lý tưởng hóa liên quan tới bất mãn cơ thể, tự tôn thấp và ý định can thiệp thẩm mỹ; nền tảng phải áp dụng giải pháp kỹ thuật; chuyên gia cảnh báo vòng xoáy tâm lý; cơ quan chức năng nhấn mạnh rủi ro ảnh AI. Việc nhận diện rõ thực tế này là bước đầu để chính sách, nhà trường, doanh nghiệp công nghệ và gia đình cùng chung tay xây dựng một môi trường số sáng tạo nhưng lành mạnh cho giới trẻ.

Thủy Long

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/chuan-muc-nhan-sac-ao-dang-dinh-hinh-hanh-vi-gioi-tre-238315.html