Chuyển đổi xanh ngành phân bón: Từ áp lực môi trường đến động lực phát triển

3 giờ trướcBài gốc

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, yêu cầu giảm phát thải và phát triển bền vững đã trở thành chuẩn mực toàn cầu. Ngành hóa chất - phân bón, một trong những ngành công nghiệp nền tảng nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro môi trường, đang đứng trước sức ép phải chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng xanh hơn, sạch hơn và hiệu quả hơn. Tại diễn đàn chuyên đề về xanh hóa ngành hóa chất - phân bón, các chuyên gia, nhà quản lý và đại diện doanh nghiệp đã cùng phân tích thực trạng, chỉ ra những thách thức cốt lõi và đề xuất nhiều giải pháp mang tính hệ thống cho tiến trình chuyển đổi xanh của ngành.

Tại diễn đàn chuyên đề về xanh hóa ngành hóa chất - phân bón, các chuyên gia, nhà quản lý và đại diện doanh nghiệp đã cùng phân tích thực trạng, chỉ ra những thách thức cốt lõi và đề xuất nhiều giải pháp mang tính hệ thống cho tiến trình chuyển đổi xanh của ngành.

Xanh hóa ngành phân bón: Từ yêu cầu môi trường đến bài toán phát triển bền vững

Theo ông Nguyễn Trí Ngọc, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Phân bón Việt Nam, phân bón là yếu tố đầu vào không thể thiếu của sản xuất nông nghiệp, đóng góp khoảng 40-60% vào năng suất cây trồng. Tuy nhiên, chính vai trò quan trọng này cũng khiến ngành phân bón trở thành một "mắt xích" nhạy cảm đối với môi trường và hệ sinh thái nông nghiệp. Việc sử dụng phân bón không hợp lý, bón thừa hoặc bón thiếu đều có thể gây suy thoái đất, ô nhiễm nguồn nước, phát thải khí nhà kính và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người.

Thực tế cho thấy, ngành phân bón Việt Nam hiện có quy mô lớn với khoảng 790 cơ sở sản xuất phân bón vô cơ và hữu cơ, đáp ứng nhu cầu sử dụng trong nước khoảng 10,5-11 triệu tấn mỗi năm. Các chủng loại phân bón chủ lực như Ure, DAP, SA, Kali và NPK vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu tiêu thụ. Bên cạnh việc phục vụ thị trường nội địa, phân bón Việt Nam đã tham gia xuất khẩu với sản lượng đáng kể, song vẫn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu nguyên liệu và một số sản phẩm chưa thể tự chủ.

Trong bối cảnh đó, xanh hóa ngành phân bón không còn là lựa chọn, mà đã trở thành xu hướng tất yếu. Theo ông Nguyễn Trí Ngọc, quá trình này không chỉ nhằm giảm phát thải, tiết kiệm năng lượng hay đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường ngày càng khắt khe, mà còn gắn chặt với mục tiêu nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp, bảo đảm an ninh lương thực và nâng tầm giá trị nông sản Việt Nam. Việc phát triển mạnh phân bón hữu cơ, phân bón vi sinh, áp dụng công nghệ sạch và sử dụng tài nguyên hiệu quả là những trụ cột quan trọng của quá trình chuyển đổi.

Ông Nguyễn Trí Ngọc, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Phân bón Việt Nam.

Tuy nhiên, con đường xanh hóa ngành phân bón đang đối mặt với không ít rào cản. Chi phí đầu tư cho công nghệ xanh còn cao, trong khi phần lớn doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ, năng lực tài chính còn hạn chế. Hành lang pháp lý, cơ chế khuyến khích dù đã được cải thiện nhưng vẫn chưa đủ mạnh để tạo động lực chuyển đổi trên diện rộng. Dẫu vậy, theo các chuyên gia, đây cũng chính là cơ hội để doanh nghiệp tái cấu trúc, nâng cao năng lực cạnh tranh và từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị nông nghiệp bền vững toàn cầu.

Trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng và yêu cầu giảm phát thải khí nhà kính đang trở thành xu thế toàn cầu, Tổng công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí (PVFCCo - Phú Mỹ) đã nêu lộ trình và hệ thống giải pháp toàn diện nhằm hướng tới mục tiêu phát triển xanh, bền vững, tiến tới Net Zero vào năm 2050 tại diễn đàn.

PVFCCo - Phú Mỹ xác định giảm phát thải phải gắn chặt với nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng và đổi mới công nghệ sản xuất phân bón.

Trong giai đoạn 2026-2030, PVFCCo - Phú Mỹ ưu tiên triển khai các giải pháp tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải trực tiếp như thu hồi khí, thu hồi nhiệt, nâng cấp thiết bị công nghệ, phát triển điện mặt trời áp mái và đặc biệt là khôi phục vận hành cụm thu hồi CO₂ (CRU) tại Nhà máy Đạm Phú Mỹ. Song song với đó, Tổng công ty thúc đẩy các dự án sử dụng nhiên liệu sinh khối, từng bước thay thế một phần khí tự nhiên trong sản xuất.

Ở các giai đoạn tiếp theo, PVFCCo - Phú Mỹ định hướng nghiên cứu và ứng dụng hydrogen xanh, amoniac xanh trong sản xuất phân bón, kết hợp với các giải pháp dài hạn như trồng rừng, tham gia thị trường tín chỉ carbon và triển khai công nghệ thu giữ, sử dụng và lưu trữ carbon (CCUS). Cách tiếp cận này không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính mà còn nâng cao sức cạnh tranh, đáp ứng các tiêu chuẩn xanh ngày càng khắt khe của thị trường.

Với lộ trình rõ ràng và giải pháp đồng bộ, PVFCCo - Phú Mỹ khẳng định vai trò tiên phong trong xanh hóa ngành phân bón, góp phần thúc đẩy nông nghiệp bền vững và thực hiện cam kết Net Zero của Việt Nam.

Cần lộ trình và chính sách đồng bộ để chuyển đổi xanh ngành hóa chất

Ở góc độ doanh nghiệp sản xuất hóa chất quy mô lớn, ông Phùng Ngọc Bộ, Trưởng Ban Kỹ thuật Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem), nhấn mạnh rằng chuyển đổi xanh không chỉ là giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu, mà còn là động lực quan trọng để nâng cao hiệu quả sản xuất, gia tăng giá trị và sức cạnh tranh của sản phẩm hóa chất trong giai đoạn hội nhập sâu rộng.

Triển khai cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 của Việt Nam tại COP26, Vinachem đã ban hành Chương trình chuyển đổi xanh giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2050, coi đây là một định hướng chiến lược gắn kết trách nhiệm xã hội với mục tiêu phát triển bền vững. Theo đó, đến năm 2030, Tập đoàn đặt mục tiêu giảm tối thiểu 5% lượng phát thải CO₂ so với năm 2024 và nâng tỷ lệ năng lượng tái tạo lên mức 5-10% tổng tiêu thụ năng lượng; đến năm 2050, giảm ít nhất 20% phát thải CO₂ và hướng tới trung hòa carbon.

Ông Phùng Ngọc Bộ - Trưởng Ban Kỹ thuật Vinachem.

Để hiện thực hóa các mục tiêu này, Vinachem xác định nhiều nhóm giải pháp trọng tâm, từ chuyển đổi nguyên liệu, nhiên liệu và năng lượng đầu vào; đầu tư đổi mới công nghệ, thiết bị và quy trình sản xuất; đến sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả và áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn. Việc phát triển các dự án điện mặt trời áp mái, tăng cường sử dụng sinh khối, nghiên cứu nhiên liệu mới như amoniac xanh, hydro xanh được xem là những bước đi phù hợp với xu thế chuyển dịch năng lượng toàn cầu.

Tuy nhiên, theo ông Phùng Ngọc Bộ, quá trình chuyển đổi xanh của ngành hóa chất vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn, đặc biệt là bài toán vốn đầu tư lớn, công nghệ cũ khó tích hợp công nghệ mới và sức ép cạnh tranh về giá khi sản phẩm xanh thường có chi phí cao hơn. Do đó, rất cần các cơ chế, chính sách hỗ trợ mang tính đặc thù cho các ngành công nghiệp nền tảng như hóa chất, từ tín dụng xanh, ưu đãi thuế đến hỗ trợ nghiên cứu, chuyển giao và làm chủ công nghệ sạch.

Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Phạm Huy Nam Sơn, Phó Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương) cho rằng, xanh hóa ngành hóa chất là yêu cầu tất yếu và nhiệm vụ lâu dài, xuất phát từ định hướng phát triển chung của Đảng và Nhà nước. Các nghị quyết lớn như Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết 29-NQ/TW về công nghiệp hóa, hiện đại hóa hay Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh đã tạo nền tảng chính trị - pháp lý quan trọng cho quá trình chuyển đổi xanh các ngành công nghiệp.

Ông Phạm Huy Nam Sơn, Phó Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương) cho rằng xanh hóa ngành hóa chất là yêu cầu tất yếu và nhiệm vụ lâu dài, xuất phát từ định hướng phát triển chung của Đảng và Nhà nước.

Đặc biệt, Luật Hóa chất năm 2025 đã tạo hành lang pháp lý quan trọng để thúc đẩy phát triển ngành hóa chất theo hướng an toàn, bền vững, khuyến khích hóa học xanh và kinh tế tuần hoàn. Nhiều dự án như sản xuất hydro, amoniac từ năng lượng tái tạo, khu công nghiệp chuyên ngành hóa chất hay các tổ hợp công trình hóa chất trọng điểm được hưởng cơ chế ưu đãi, hỗ trợ đầu tư đặc biệt nếu đáp ứng các điều kiện theo quy định.

Tuy vậy, ông Phạm Huy Nam Sơn cũng thẳng thắn nhìn nhận, chi phí đầu tư công nghệ xanh còn cao, trình độ công nghệ và năng lực quản lý của một bộ phận doanh nghiệp chưa đáp ứng yêu cầu, trong khi nhận thức về hóa học xanh ở một số nơi vẫn còn hạn chế. Trong thời gian tới, Cục Hóa chất sẽ tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp nhằm hoàn thiện thể chế, thúc đẩy hợp tác quốc tế, hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ, hướng tới mục tiêu xây dựng ngành hóa chất Việt Nam phát triển xanh, an toàn và bền vững.

Từ góc nhìn của các chuyên gia, có thể thấy chuyển đổi xanh ngành hóa chất - phân bón là một hành trình dài hạn, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp và giới khoa học. Khi các chính sách đủ mạnh, doanh nghiệp đủ quyết tâm và công nghệ đủ chín muồi, xanh hóa sẽ không còn là gánh nặng chi phí, mà trở thành động lực mới cho tăng trưởng bền vững và nâng cao vị thế của ngành hóa chất - phân bón Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Đình Khương

Nguồn PetroTimes : https://petrotimes.vn/chuyen-doi-xanh-nganh-phan-bon-tu-ap-luc-moi-truong-den-dong-luc-phat-trien-736221.html