Chuyên gia hé lộ vai trò quyết định của VNeID: Hàng giả, trốn thuế có hết đường 'sống'?

3 giờ trướcBài gốc

PV Báo Phụ nữ Việt Nam có cuộc trao đổi với tiến sĩ Lê Thị Thùy Vân, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, Bộ Tài chính, để phân tích chuyên sâu về giải pháp cốt lõi này.

+ Thưa tiến sĩ Lê Thị Thùy Vân, Dự thảo Luật TMĐT bổ sung nhiều quy định mới như định danh qua VNeID, quy trách nhiệm cho các nền tảng và điều chỉnh livestream. Bà đánh giá thế nào về những quy định này trong bối cảnh thực trạng quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT tại Việt Nam?

Tiến sĩ Lê Thị Thùy Vân: Những quy định mới trong Dự thảo Luật TMĐT như định danh qua VNeID, quy trách nhiệm cho các nền tảng và điều chỉnh livestream được đánh giá là những giải pháp cần thiết và có tác động lớn đến việc tăng cường hiệu quả quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT tại Việt Nam. Đặc biệt là trong bối cảnh thực trạng thất thu thuế từ các mô hình kinh doanh mới, phức tạp và đa dạng.

Quy định định danh người bán hàng trong nước qua VNeID là một bước đi đột phá nhằm minh bạch hóa thông tin của các chủ thể kinh doanh trên môi trường mạng, giúp cơ quan thuế dễ dàng xác định danh tính thực tế của cá nhân, hộ kinh doanh có phát sinh doanh thu lớn từ TMĐT, khắc phục tình trạng dùng tài khoản ảo, khó truy vết.

Ngoài ra, việc Dự thảo quy trách nhiệm cho các nền tảng (sàn giao dịch, mạng xã hội có hoạt động TMĐT) là một cơ chế quan trọng để quản lý thuế tại nguồn. Chính phủ ban hành Nghị định 117/2025/NĐ-CP ngày 9/6/2025 quy định quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử, nền tảng số của hộ, cá nhân. Dự thảo Luật sẽ giúp củng cố và mở rộng cơ chế này.

Bên cạnh đó, việc bổ sung quy định điều chỉnh hoạt động livestream bán hàng là giải pháp trực tiếp nhắm vào một trong những kẽ hở lớn nhất hiện nay gây thất thu thuế. Quy định mới như yêu cầu lưu trữ đầy đủ và bảo đảm khả năng truy cập dữ liệu điện tử chứa hình ảnh, âm thanh của hoạt động livestream bán hàng sẽ giúp cơ quan thuế có đủ căn cứ pháp lý và dữ liệu để xử lý nghiêm các trường hợp trốn thuế hoặc gian lận thuế, từ đó răn đe và nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật.

Dự thảo Luật TMĐT (sửa đổi) quy định định danh người bán hàng trong nước qua VNeID

Vai trò và thách thức của định danh VNeID

+ Quy định về định danh người bán hàng trong nước qua VNeID được kỳ vọng sẽ giải quyết bài toán ẩn danh trên không gian mạng. Theo bà, quy định này sẽ tác động ra sao đến các cá nhân, hộ kinh doanh online và có những thách thức nào trong việc triển khai trên thực tế?

Tiến sĩ Lê Thị Thùy Vân: Quy định về định danh người bán hàng trong nước qua VNeID là một điểm mới quan trọng trong Dự thảo Luật TMĐT, được kỳ vọng sẽ tạo ra một bước ngoặt lớn trong quản lý thị trường số tại Việt Nam. Quy định này mang lại nhiều tác động đến người kinh doanh trực tuyến. Mỗi cá nhân, hộ kinh doanh sẽ có một mã định danh duy nhất (qua VNeID), ngay cả khi bán hàng trên nhiều sàn khác nhau, tạo cơ sở để cơ quan quản lý chống thất thu thuế và quản lý hoạt động kinh doanh hiệu quả hơn. Việc sử dụng định danh VNeID giúp xác thực chính xác danh tính người bán, làm giảm tình trạng tài khoản ảo, người bán vô danh. Điều này tạo niềm tin cho người tiêu dùng, giúp các cá nhân, hộ kinh doanh chân chính có thêm uy tín và cơ hội bán hàng. Khi xảy ra tranh chấp, lừa đảo, hoặc mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng, cơ quan chức năng và sàn thương mại điện tử sẽ dễ dàng truy vết, xác định trách nhiệm và xử lý vi phạm nhanh chóng, hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, quy định mới này cũng đi kèm không ít thách thức trong quá trình triển khai. Các nền tảng TMĐT (sàn giao dịch TMĐT, mạng xã hội có tích hợp TMĐT) cần đầu tư, nâng cấp hệ thống kỹ thuật để tích hợp thành công với VNeID, đảm bảo quá trình xác thực nhanh chóng, an toàn và bảo mật dữ liệu. Một thách thức nữa là việc đảm bảo an toàn, bảo mật dữ liệu cá nhân của người bán, tránh rò rỉ hoặc bị lạm dụng thông tin, đảm bảo sự đồng bộ và thống nhất giữa cơ quan quản lý nhà nước, các sàn TMĐT và người bán. Bên cạnh đó, vấn đề lách luật hoặc chuyển sang các hình thức bán hàng không thông qua các nền tảng chính thức (như nhóm kín, hội nhóm không chịu sự quản lý của nền tảng) để né tránh định danh cũng là một thách thức đối với các cơ quan quản lý.

Quy định về định danh người bán hàng trong nước qua VNeID là một điểm mới quan trọng trong Dự thảo Luật TMĐT (Ảnh minh họa)

+ Có ý kiến cho rằng, với việc tài khoản ngân hàng và mã số thuế đã được tích hợp Căn cước công dân (CCCD), chúng ta chỉ cần siết chặt quản lý giao dịch không tiền mặt và thực hiện tốt việc đăng ký, khai báo kinh doanh theo quy định hiện hành. Bà có nhận định gì về quan điểm này? Liệu việc đưa ra giải pháp định danh bằng VNeID có thực sự cần thiết hay sẽ gây ra sự chồng chéo và thêm thủ tục cho người dân?

Tiến sĩ Lê Thị Thùy Vân: Việc tích hợp tài khoản ngân hàng và mã số thuế vào CCCD là một bước tiến lớn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc truy vết và quản lý giao dịch tài chính (thuế) cũng như xác minh danh tính cơ bản. Tuy nhiên, việc đề xuất chỉ cần siết chặt quản lý giao dịch không tiền mặt và khai báo kinh doanh là chưa đủ, mà cần có giải pháp định danh bằng VNeID bởi các lý do sau:

Thứ nhất, việc chỉ dựa vào CCCD sẽ không giải quyết được vấn đề "định danh hoạt động kinh doanh". CCCD chỉ xác minh được danh tính cá nhân (ai là người sở hữu), trong khi TMĐT cần xác minh danh tính kinh doanh (ai là người chịu trách nhiệm cho hoạt động buôn bán, bán cái gì, ở đâu). Ngoài ra, nếu chỉ dựa vào tài khoản ngân hàng, rất khó phân biệt đâu là giao dịch cá nhân, đâu là giao dịch kinh doanh, đặc biệt là với các cá nhân bán hàng nhỏ lẻ không thường xuyên. Do đó, việc thu thuế có thể bị bỏ sót.

Thứ hai, nếu chỉ dựa vào việc quản lý giao dịch không tiền mặt sẽ khó kiểm soát nguồn gốc và chất lượng hàng hóa. Việc quản lý giao dịch không tiền mặt chỉ giải quyết khâu sau khi mua bán, việc chống hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng trên môi trường TMĐT (đặc biệt là livestream) đòi hỏi phải định danh và quản lý ngay từ khâu đăng ký bán hàng, liên kết danh tính người bán với nguồn gốc sản phẩm, giấy phép kinh doanh (nếu có).

Thứ ba, VNeID giúp định danh đa chiều và chống giả mạo. VNeID không chỉ thay cho CCCD mà còn là một công cụ xác thực điện tử có độ tin cậy cao nhất, giúp các nền tảng TMĐT xác thực người bán là người thật (đúng như khai báo) trước khi cho phép họ kinh doanh. Việc này ngăn chặn việc tạo hàng loạt tài khoản ảo để lừa đảo, bán hàng cấm, hoặc trốn thuế, giúp làm sạch môi trường kinh doanh số.

Dự thảo này quy trách nhiệm cho cả các nền tảng mạng xã hội và TMĐT trong việc kiểm soát hàng hóa, minh bạch thông tin và lưu trữ dữ liệu (Ảnh minh họa)

Trách nhiệm liên đới: Quản lý thuế và chống hàng giả

+ Dự thảo lần này quy trách nhiệm cho cả các nền tảng mạng xã hội và TMĐT trong việc kiểm soát hàng hóa, minh bạch thông tin và lưu trữ dữ liệu. Điều này có ý nghĩa gì đối với công tác quản lý thuế và chống hàng giả, hàng kém chất lượng, thưa bà?

Tiến sĩ Lê Thị Thùy Vân: Việc dự thảo Luật TMĐT quy trách nhiệm quản lý hàng hóa, minh bạch thông tin và lưu trữ dữ liệu cho cả các nền tảng mạng xã hội và sàn TMĐT có ý nghĩa chiến lược đối với công tác quản lý nhà nước, đặc biệt trong hai lĩnh vực trọng yếu là quản lý thuế và chống hàng giả, hàng kém chất lượng.

Đối với công tác quản lý thuế, việc quy trách nhiệm cho các nền tảng sẽ góp phần giúp minh bạch hóa doanh thu của người bán hàng. Dữ liệu về hoạt động kinh doanh, nội dung bán hàng (đặc biệt là livestream) được lưu trữ là bằng chứng khách quan về quy mô giao dịch. Cơ quan thuế có thể dựa vào dữ liệu này để đối chiếu, xác định doanh thu thực tế và tính thuế chính xác hơn, khắc phục tình trạng người bán khai báo không trung thực.

Đối với công tác chống hàng giả, hàng kém chất lượng, khi người tiêu dùng khiếu nại hoặc cơ quan quản lý phát hiện vi phạm, việc các nền tảng phải định danh chính xác người bán giúp cơ quan chức năng truy xuất nguồn gốc người bán, kho hàng, và xác định đối tượng chịu trách nhiệm pháp lý một cách dễ dàng, thay vì phải đối phó với các tài khoản ảo.

+ Dự thảo cũng đề cập đến việc ngăn ngừa độc quyền, thao túng thuật toán của các nền tảng nước ngoài. Bà có thể phân tích thêm về tầm quan trọng của quy định này trong việc bảo đảm cạnh tranh công bằng và tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch tại Việt Nam?

Tiến sĩ Lê Thị Thùy Vân: Đây là một quy định có tầm quan trọng chiến lược trong bối cảnh TMĐT tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ và có sự tham gia sâu rộng của các nền tảng nước ngoài. Các nền tảng TMĐT lớn, đặc biệt là các nền tảng nước ngoài với nguồn lực và công nghệ vượt trội, có thể sử dụng thuật toán để ưu tiên hiển thị sản phẩm, dịch vụ của chính họ hoặc các đối tác chiến lược, đồng thời hạn chế hiển thị sản phẩm của các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) hoặc đối thủ cạnh tranh. Quy định mới này sẽ buộc các nền tảng phải công khai tiêu chí sắp xếp, từ đó ngăn chặn việc hạn chế sự phát triển của các nhà bán hàng và doanh nghiệp Việt Nam. Quy định này giúp đảm bảo rằng chất lượng, giá cả, và uy tín của sản phẩm/dịch vụ mới là yếu tố quyết định sự thành công, chứ không phải sự can thiệp của thuật toán.

Ngoài ra, quy định buộc các nền tảng phải công khai rõ ràng các tiêu chí sắp xếp, ưu tiên hiển thị (ví dụ: Dựa trên mức độ liên quan, giá, hay đã trả phí quảng cáo) sẽ giúp người bán hiểu rõ cách thức hoạt động của nền tảng và có cơ sở để cạnh tranh. Điều này cũng giúp cơ quan quản lý dễ dàng giám sát, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm.

+ Xin trân trọng cảm ơn những chia sẻ của bà!

Kim Thanh (thực hiện)

Nguồn Phụ Nữ VN : https://phunuvietnam.vn/chuyen-gia-he-lo-vai-tro-quyet-dinh-cua-vneid-hang-gia-tron-thue-co-het-duong-song-20251008121752051.htm