Chuyên gia hiến kế giải pháp giúp TP.HCM 'thoát' cảnh ngập nước, ùn tắc giao thông

3 giờ trướcBài gốc

Ngày 26-12, Viện An ninh phi truyền thống (Trường Quản trị và Kinh doanh, ĐHQG Hà Nội) phối hợp cùng Báo Công an TP.HCM, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ và Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM tổ chức Tọa đàm với chủ đề "An ninh phi truyền thống trong quản trị đô thị TP.HCM: Thực trạng - thách thức - giải pháp bền vững".

Trung tướng, GS.TS Nguyễn Xuân Yêm, Viện trưởng Viện An ninh phi truyền thống, chủ trì tọa đàm.

Tọa đàm nhằm tập hợp trí tuệ đa ngành của các chuyên gia, nhà khoa học, quản lý... xây dựng ý tưởng, tư vấn chính sách, đề xuất các giải pháp thiết thực, khả thi cho TP.HCM. Qua đó, nhằm quy hoạch lại TP nhằm giảm ùn tắc giao thông, giải quyết tình trạng ngập lụt do biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, ô nhiễm môi trường không khí và xây dựng TP văn minh không có ma túy.

Trung tướng, GS.TS Nguyễn Xuân Yêm, Viện trưởng Viện An ninh phi truyền thống, chủ trì tọa đàm. Ảnh: NGUYỄN THẢO

Tích hợp an ninh phi truyền thống ngay khi lập, điều chỉnh các quy hoạch

Nêu ý kiến tại tọa đàm, PGS.TS Phạm Văn Phước, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch Xây dựng TP.HCM, nhìn nhận TP đang đứng trước một bước ngoặt lịch sử khi định hướng hình thành siêu đô thị đa trung tâm, trên cơ sở liên kết và hợp nhất không gian phát triển với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu.

Quy mô dân số, kinh tế và hạ tầng ngày càng mở rộng đã làm xuất hiện ngày càng rõ nét các thách thức an ninh phi truyền thống, đan xen và tác động trực tiếp đến chất lượng sống, năng lực quản trị và sự phát triển bền vững của TP.

Chính vì vậy, những vấn đề như ùn tắc giao thông kéo dài, ngập lụt do biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, an ninh nguồn nước, an ninh năng lượng, dịch bệnh, tội phạm và tệ nạn xã hội, cần được nhìn nhận đúng mức và giải quyết một cách tổng thể. “Nếu không, sẽ trở thành lực cản lớn đối với mục tiêu phát triển nhanh và bền vững” – ông Phước nói.

PGS.TS Phạm Văn Phước, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch Xây dựng TP.HCM. Ảnh: NGUYỄN THẢO

Nêu ra những thách thức an ninh phi truyền thống nổi bật của TP.HCM, vị Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch Xây dựng TP, đề xuất bốn giải pháp trọng tâm.

Đầu tiên, cần tích hợp nội dung an ninh phi truyền thống ngay từ khâu lập và điều chỉnh quy hoạch tổng thể đô thị, quy hoạch vùng và quy hoạch chuyên ngành, thay vì chỉ xử lý mang tính tình huống sau khi sự cố xảy ra.

Kế đến là xây dựng mô hình quản trị đô thị đa trung tâm, có cơ chế điều phối thống nhất giữa TP.HCM và các địa phương trong vùng, nhằm xử lý hiệu quả các vấn đề liên vùng như giao thông, môi trường, nước, chất thải và an sinh xã hội.

Một giải pháp khác là đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ, chuyển đổi số và dữ liệu lớn trong dự báo, cảnh báo sớm và quản lý rủi ro an ninh phi truyền thống; đồng thời nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý đô thị theo hướng đa ngành, thích ứng linh hoạt.

Cùng với đó, tăng cường sự tham gia của cộng đồng, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội, coi đây là một nguồn lực quan trọng trong phòng ngừa và ứng phó với các nguy cơ an ninh phi truyền thống.

TP.HCM cần "siêu kết nối" đa phương thức

Ông Phạm Tất Thắng, Sở QH-KT TP.HCM, đánh giá an ninh phi truyền thống tại TP.HCM là vấn đề thời sự, nhận được sự quan tâm sát sao từ Trung ương đến lãnh đạo TP. Trong bối cảnh TP.HCM hợp nhất dữ liệu quy hoạch cùng Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, một siêu đô thị hơn 6.772 km2 đang hình thành, đặt ra những yêu cầu mới về quản trị và phát triển.

Theo ông, xây dựng đô thị đa trung tâm không phải là vấn đề mới nhưng trong bối cảnh hiện nay, yêu cầu này càng trở nên cấp thiết hơn. Bên cạnh khu vực trung tâm hiện hữu dọc hai bờ sông Sài Gòn, các cực tăng trưởng mới như Dĩ An, Thủ Dầu Một, Bến Cát (Bình Dương) hay Phú Mỹ, Bà Rịa - Vũng Tàu được quy hoạch như những mắt xích hữu cơ, bổ sung cho nhau và chia sẻ lợi ích trong một tổng thể hài hòa.

Ông Phạm Tất Thắng, đại diện Sở QH-KT TP.HCM, phát biểu tại buổi tọa đàm. Ảnh: NGUYỄN THẢO

Một vấn đề an ninh phi truyền thống được ông Phạm Tất Thắng nêu ra là giao thông đô thị. Cụ thể, khi TP mở rộng, các tuyến đường liên kết vùng trước đây sẽ trở thành giao thông nội đô. Lúc này, bài toán ùn tắc không thể chỉ giải quyết bằng cách mở rộng đường… mà TP cần "siêu kết nối" đa phương thức, từ đường bộ, đường thủy đến đường sắt đô thị.

“Siêu kết nối không chỉ trong TP.HCM mà còn với các vùng lân cận như Đồng Nai, Tây Ninh…” – ông Thắng nói và nhấn mạnh việc kết nối với sân bay Long Thành, phát triển mạng lưới Metro (như tuyến số 1, số 2) là yếu tố then chốt để giảm tải phương tiện cá nhân.

Đề cập đến thách thức lớn của việc ô nhiễm môi trường, nguồn nước và không khí, ông Phạm Tất Thắng cho rằng TP cần chuyển đổi sang giao thông xanh, sử dụng năng lượng sạch để cải thiện chất lượng không khí. Cùng đó, xây dựng các hồ dự trữ để ứng phó khi có sự cố xảy ra, nhằm đảm bảo an ninh nguồn nước.

Theo ông, trước tác động của biến đổi khí hậu và triều cường, quan điểm của TP là "thích ứng" thay vì "chống lại". Bên cạnh giải pháp tôn cao nền đường thì cần quy hoạch hệ thống thoát nước dựa trên nghiên cứu rủi ro sụt lún, biến đổi khí hậu… “Việc đưa ra những giải pháp bảo vệ các vùng đệm tự nhiên như khu dự trữ sinh quyển Cần Giờ, kết hợp xây dựng hồ điều tiết và không gian xanh xung quanh các nhà ga Metro (TOD), sẽ giúp tạo ra bộ lọc sinh thái cho đô thị” – đại diện Sở QH-KT TP.HCM nói.

Ngoài ra, ông Thắng cũng bày tỏ quan tâm đến vấn đề an ninh năng lượng. Theo ông, đây là vấn đề mới nhưng trong bối cảnh TP ngày càng phát triển, hiện đại thì nhu cầu sử dụng điện cho các khu công nghệ cao và hệ thống giao thông công cộng như Metro… là rất lớn. Việc đảm bảo nguồn cung năng lượng ổn định là điều kiện tiên quyết để vận hành bộ máy đô thị thông minh và phát triển kinh tế bền vững.

Đại tá – PGS.TS Lê Kim Bình, nguyên Trưởng khoa Học viện Cảnh sát Nhân dân. Ảnh: NGUYỄN THẢO

Đề xuất chuyển trung tâm lên vị trí cao hơn

Phát biểu sau đó, Đại tá – PGS.TS Lê Kim Bình, nguyên Trưởng khoa Học viện Cảnh sát Nhân dân, cho hay việc quy hoạch lại theo hướng đa trung tâm để phòng ngừa, ứng phó với các đe dọa an ninh phi truyền thống là xu thế tất yếu mà nhiều quốc gia đã thực hiện thành công.

Ông dẫn chứng như Myanmar từ năm 2005 đã dời Thủ đô từ Yangon về Naypyidaw nhằm mục đích an ninh quốc phòng và kiểm soát, phát triển các vùng trung tâm... Hay Indonesia cũng đang xây dựng thủ đô mới trên đảo Borneo để thay thế Jakarta đang đối mặt với tình trạng ngập lụt, ô nhiễm và quá tải dân số. Hàn Quốc cũng dịch chuyển các cơ quan chính phủ về TP Sejong, cách Thủ đô Seoul 120 km nhằm phân tán quyền lực ở đây và thúc đẩy phát triển các vùng lân cận…

Đặc biệt, Brazil là ví dụ điển hình nhất trong việc ứng phó, phòng ngừa với các nguy cơ hiện hữu mà TP.HCM cũng đang gặp phải. Việc dời đô từ ven biển vào sâu trong nội địa vào năm 1960 giúp họ khai phá vùng trung tâm, cân bằng lãnh thổ và không bị ảnh hưởng bởi nước biển dâng hay sụt lún.

Với TP.HCM, Đại tá-PGS.TS Lê Kim Bình cho rằng có thể tính toán đến phương án điều chỉnh quy hoạch TP theo hướng đa trung tâm, đa cực, khai thác tối đa các ưu thế của Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu. Với vai trò là người nghiên cứu, ông nhìn nhận TP.HCM về lâu dài phải chuyển trung tâm lên vị trí cao hơn.

“TP.HCM đang sụt lún bình quân 3-4 cm/năm (có nơi tới 7-8 cm) và dự báo có thể bị ngập sâu vào năm 2050, vì vậy TP cần có những quyết sách mạnh mẽ hơn. Việc hình thành các đa cực, đa trung tâm quyền lực không chỉ giải quyết bài toán dân số, giao thông mà còn là chìa khóa để thoát khỏi sự ràng buộc của không gian cũ, bảo tồn di sản văn hóa và ứng phó với biến đổi khí hậu” - PGS.TS Lê Kim Bình nhấn mạnh.

Ông Bình cũng cho rằng thách thức của TP.HCM hiện nay là sáp nhập dữ liệu quy hoạch của TP.HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Theo ông, phải tích hợp được ba quy hoạch của ba địa phương này thành một thể thống nhất, phù hợp với chiến lược quy hoạch quốc gia. Theo ông, điều chỉnh quy hoạch, dịch chuyển các trung tâm về vị trí có địa hình cao hơn, kết nối vùng chặt chẽ hơn là hướng đi đúng đắn, phù hợp với xu hướng, không gian phát triển mới theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 đã đề ra.

PGS.TS Nguyễn Phú Quỳnh, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam. Ảnh: NGUYỄN THẢO

PGS.TS Nguyễn Phú Quỳnh, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam, bày tỏ đồng tình với quan điểm dịch chuyển trung tâm đến nơi cao hơn, tuy nhiên cần cân nhắc kỹ lưỡng các vị trí dự kiến sẽ di dời đến.

Đề cập đến câu chuyện đảm bảo an ninh nguồn nước, theo ông Quỳnh, TP.HCM nằm ở hạ lưu lưu vực sông Sài Gòn – Đồng Nai. Bộ Chính trị đã có chương trình an ninh nguồn nước quốc gia nhưng riêng lưu vực này vẫn thiếu một đề tài nghiên cứu khoa học chuyên sâu. Theo ông, cần có nghiên cứu, đánh giá tổng thể về vấn đề này để đảm bảo cân bằng nước cho các hồ chứa một cách bền vững.

PGS.TS Nguyễn Phú Quỳnh cho rằng do biến đổi khí hậu nên tình trạng ngập úng tại TP.HCM ngày càng nghiêm trọng, đặc biệt vào các tháng 9, 10 và 11 hàng năm. Một con số đáng báo động được ông đưa ra đó là trong khi nước biển dâng tại trạm Vũng Tàu chỉ tăng 7 cm trong 40 năm qua thì mực nước triều tại trạm Phú An (sông Sài Gòn) đã dâng cao đến 46 cm chỉ trong vòng 25 năm (1990 - 2015).

Vị chuyên gia chỉ ra hai nguyên nhân chính dẫn đến sự chênh lệch này. Đó là tình trạng mất không gian trữ nước như các bãi triều, kênh rạch và rừng tự nhiên… bị san lấp để phát triển đô thị, khiến năng lực tiêu tán năng lượng triều không còn, đẩy nước sâu vào nội đô như "lũ ống".

Tình trạng sụt lún nền đất được coi là nguyên nhân cơ bản nhất nhưng vẫn chưa có nghiên cứu rõ ràng để tách biệt xem trong 46 cm nước dâng đó, bao nhiêu phần trăm là do nước biển dâng và bao nhiêu là do lún...

"Chúng ta phải có cơ sở dữ liệu đúng thì mới có thể đưa ra được giải pháp toàn diện. Do đó, TP cần sớm xây dựng các trạm quan trắc lún chuyên biệt, điều mà TP.HCM gần như vẫn chưa có" - PGS.TS Nguyễn Phú Quỳnh nhấn mạnh.

Đáng chú ý, để giải quyết dứt điểm bài toán ngập triều cho vùng lõi, ông Quỳnh đề xuất nghiên cứu xây dựng một cống chống ngập ngay trên sông Sài Gòn (khu vực thượng lưu cầu Phú Mỹ).

Theo ông, thay vì làm hàng loạt công trình nhỏ lẻ, một cửa cống chiến lược sẽ giúp khống chế mực nước cho toàn bộ hệ thống kênh rạch bên trong, tương tự mô hình cống ngăn triều trên sông Thames (Anh) hay các đập tại Hà Lan. Giải pháp này giúp TP không phải chạy theo việc nâng cốt nền, nâng đường liên tục gây tốn kém và ảnh hưởng đến an sinh xã hội.

NGUYỄN THẢO

Nguồn PLO : https://plo.vn/chuyen-gia-hien-ke-giai-phap-giup-tphcm-thoat-canh-ngap-nuoc-un-tac-giao-thong-post888578.html