Quầy đồ ăn sẵn trong một siêu thị. (Ảnh: Reuters)
UPF là các sản phẩm công nghiệp trải qua nhiều công đoạn xử lý với các thành phần đã qua tinh chế và phụ gia gồm chất tạo màu, tạo ngọt, chất bảo quản, như nước ngọt có ga hay mì ăn liền.
Các nhà khoa học, trong đó có vị giáo sư người Brazil – người đã đặt ra thuật ngữ này cùng các đồng nghiệp cách đây khoảng 15 năm – cho rằng UPF ngày càng phổ biến trên toàn thế giới và có liên quan đến tình trạng suy giảm chất lượng dinh dưỡng cũng như nhiều bệnh lý, từ béo phì đến ung thư.
“Vấn đề ở đây là bằng chứng mà chúng ta có ngày hôm nay về thực phẩm siêu chế biến và sức khỏe con người. Những gì chúng ta biết hiện nay đã đủ để có hành động ở cấp độ toàn cầu”, Giáo sư Carlos Monteiro, công tác tại Đại học Sao Paulo, phát biểu trong cuộc họp báo trực tuyến ngày 18/11.
Dù thuật ngữ UPF đã được sử dụng rộng rãi trong những năm gần đây, một số nhà khoa học và ngành công nghiệp thực phẩm cho rằng khái niệm này quá đơn giản, và cuộc tranh luận về nó đang ngày càng mang tính chính trị.
Loạt bài đăng trên tạp chí y khoa The Lancet cho rằng cần thêm nhiều bằng chứng hơn, đặc biệt về lý do và cơ chế UPF gây hại cho sức khỏe, cũng như sự khác biệt về giá trị dinh dưỡng giữa các sản phẩm trong nhóm UPF, nhưng họ khẳng định mức độ nguy hại đã đủ rõ để các chính phủ hành động.
Trong một đánh giá hệ thống gồm 104 nghiên cứu dài hạn được thực hiện cho loạt bài này, 92 nghiên cứu ghi nhận nguy cơ cao hơn đối với một hoặc nhiều bệnh mãn tính liên quan đến việc ăn nhiều UPF, và ghi nhận mối liên hệ đáng kể với 12 vấn đề sức khỏe, bao gồm tiểu đường type 2, béo phì và trầm cảm.
Các tác giả thừa nhận hầu hết những nghiên cứu này chỉ ra sự liên quan, chứ chưa chứng minh được quan hệ nhân quả trực tiếp. Tuy nhiên, họ cho rằng cần phải có hành động trong khi tiếp tục thu thập thêm dữ liệu, nhất là trong bối cảnh mức tiêu thụ UPF đang tăng trên toàn cầu, chiếm hơn 50% khẩu phần ăn ở các quốc gia như Mỹ.
Ba bài nghiên cứu trong loạt bài đề xuất các biện pháp đối phó, như đưa UPF vào chính sách quốc gia đối với thực phẩm chứa nhiều chất béo, đường hoặc muối. Tuy nhiên, họ cảnh báo rằng ngành công nghiệp sản xuất UPF là rào cản lớn nhất đối với nỗ lực giải quyết vấn đề.
Liên minh Thực phẩm và Đồ uống quốc tế, tổ chức đại diện cho các tập đoàn thực phẩm và đồ uống đa quốc gia, cho biết các thành viên của họ cũng mong muốn cải thiện sức khỏe toàn cầu thông qua nâng cao chất lượng dinh dưỡng, và các công ty thực phẩm nên được tham gia vào quá trình xây dựng chính sách.
“Tuy nhiên, các khuyến nghị về chính sách và vận động của loạt bài này đã vượt xa bằng chứng hiện có”, Tổng thư ký Rocco Renaldi nói, cho rằng điều này có thể làm giảm khả năng tiếp cận các lựa chọn thực phẩm giá rẻ và bảo quản lâu trên toàn cầu.
Bình Giang