Chuyện những cây bàng ở Côn Đảo

3 giờ trướcBài gốc

"Cư dân” của huyện đảo

Nếu trong đất liền, cây bàng lá mỏng, thân cây tròn trịa, dáng cây nghiêng ngả thì cây bàng sinh trưởng ở Côn Đảo độc đáo và đặc hữu với lá cứng dày và xanh biếc, dáng thẳng tắp sừng sững vươn lên trời, vỏ cây sần sùi, nứt nẻ, thân cây nổi nhiều u bướu như xà cừ cổ thụ. Có những cây bàng bướu to ngang phần thân cây với hình thù kỳ lạ.

Cây bàng ở Côn Đảo hiện diện ở khắp nơi như thể loài cây này cũng là một sinh thể, một loại “cư dân” của đảo này. Trên đảo, có những con đường chỉ duy nhất có sự hiện diện của cây bàng cổ thụ mà nhiều người quen gọi là “con đường bàng”. Đó là đường Lê Duẩn với 11 cây bàng di sản. Rồi đường Tôn Đức Thắng - con đường ven biển đẹp nhất Côn Đảo chạy qua cầu tàu 914 (nơi 914 tù nhân chính trị đã hy sinh khi xây dựng cầu này) - cũng có đến 19 cây bàng di sản, mọc thành hàng thẳng tắp, đứng ngạo nghễ giữa đất trời.

Trong các hệ thống trại giam, nhà tù Côn Đảo đến nay vẫn còn rất nhiều cây bàng cổ thụ, như một nhân chứng lịch sử bi hùng của dân tộc. Cây bàng đã cùng tù nhân Côn Đảo vượt qua những năm tháng đấu tranh cách mạng ở chốn “địa ngục trần gian”. Bị bắt, bị tra tấn, bị bỏ đói nhưng các chiến sĩ vẫn không nản lòng, họ nhiều khi phải ăn lá bàng non để duy trì sự sống

Cư dân Côn Đảo kể về những cây bàng cổ thụ với niềm tự hào xen lẫn trìu mến. Tự hào trước hết vì cây bàng đã gắn bó với đảo xa tự bao đời nay, kiên cường chống chọi với bao thử thách khắc nghiệt của thiên nhiên để vươn lên mạnh mẽ, như những chứng nhân đã trải qua bao thăng trầm cùng với lịch sử của hòn đảo này. Giữa bạt ngàn nắng gió biển khơi, vẫn xanh ngắt những cây bàng cổ thụ, như bức tường thành vững chãi che chắn cho hòn đảo trước bao cơn sóng dữ, bão dông.

Những cây bàng cổ thụ ở Côn Đảo cao lớn, hùng vĩ, trầm mặc, cổ lão, gốc xoải rộng đến 5-7 mét gây ấn tượng mạnh với du khách. Có phải khí hậu nắng gió nơi đây thích hợp với loại cây ưa sáng này để chúng như tồn tại mãi với thời gian, hay những cây bàng ấy buộc phải “vĩnh cửu” để nói với hậu thế những gì mà mình đã chứng kiến suốt hơn 150 năm, kể từ khi thực dân Pháp dựng lên hệ thống nhà tù trên hòn đảo này?

“Nhân chứng” về tộc ác chiến tranh

Đến Côn Đảo, khi tham quan hệ thống nhà tù, du khách được hướng dẫn viên kể về những câu chuyện liên quan đến cây bàng và cuộc sống của những người tù chính trị khổ sai trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ. Bởi thế, cây bàng cũng được coi là “chứng nhân” trong nhiều giai đoạn lịch sử của Côn Đảo.

Cứ tầm vào tháng 8-12 hằng năm, những cây bàng cổ thụ ở Côn Đảo lại nhú chồi non ở những gốc cây già nua, xù xì

Gắn liền với giai đoạn “địa ngục trần gian”, cây bàng đã góp phần cứu sống nhiều tù nhân. Mỗi lần được cai ngục cho ra ngoài, người tù thường lén hái những lá bàng non và cả trái bàng xanh, giấu trong người, ngậm trong miệng..., đem vào phòng giam chia cho đồng đội cùng ăn. Ban đầu, việc ăn lá bàng hay trái bàng chỉ đơn thuần vì người tù quá thiếu rau xanh. Sau đó, người tù nhận ra, lá bàng có thể giúp vết thương bớt đau nhức, mưng mủ, chữa tiêu chảy…

Theo lời kể của ông Phan Hoàng Oanh, cựu tù chính trị Côn Đảo, nguyên Trưởng ban Quản lý di tích Côn Đảo, những chiếc lá bàng vàng héo rụng vô tình trên sân được người tù gom nhặt dành lót nằm mong ủ chút hơi ấm trên nền đá lạnh trại giam. Những chiếc lá bàng non và quả bàng được dành làm thức ăn bổ sung dưỡng chất, vitamin cho người tù đã suy kiệt, phù thũng do bữa ăn tù chỉ có cơm hẩm cá mục kéo dài. Không chỉ thế, người tù còn đốt lá bàng khô để lấy tro làm mực viết thư truyền thông tin cho nhau, chọn gốc bàng xù xì nhiều rễ nổi, bướu gỗ tạo thành hang hốc làm hộp thư liên lạc bí mật. Người tù cũng dành lá bàng nguyên lành để chép những vần thơ tràn đầy khí phách người cách mạng, tố cáo tội ác dã man của kẻ thù, động viên nhau giữ vững ý chí chiến đấu, vượt qua gian lao...

Cây bàng cổ thụ trên đường Tôn Đức Thắng được vinh danh là Cây di sản Việt Nam

Người dân đảo tự hào về những cây bàng cổ thụ trong khuôn viên dãy nhà tù Côn Đảo đã gắn liền với lịch sử đấu tranh kiên cường của những chiến sĩ cách mạng, những người yêu nước từng bị lưu đày nơi đây. Trong sân trại Phú Tường, Phú Hải, vẫn còn đó những gốc bàng cổ thụ trầm mặc lặng lẽ ghi đậm chứng tích lịch sử bi hùng của tù chính trị, nơi cây bàng trở thành người bạn thân thiết của những người đang chịu cảnh đọa đày, tra tấn dã man. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, cây bàng vẫn sừng sững giữa đất trời, để giờ người dân Côn Đảo luôn nhắc đến cây bàng với sự tự hào và trìu mến.

Ngày nay, những hàng bàng cổ thụ ở Côn Đảo là địa điểm lý tưởng dành cho du khách đến thưởng lãm, chụp ảnh, check-in “thiên đường du lịch” Côn Đảo

Những cây bàng cổ thụ do cố Chủ tịch nước Tôn Đức Thắng trồng trong trại giam Phú Hải

Những khối u xù xì, ở một gốc bàng cổ thụ trên đường Tôn Đức Thắng

Huyện Côn Đảo có 53 cây bàng cổ thụ được Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam (VACNE) vinh danh là Cây di sản Việt Nam. 53 cây bàng này có tuổi đời từ 130 đến 150 năm, tính từ năm thực dân Pháp bắt đầu xây dựng nhà tù (1862). Những cây này cao trung bình 15m, gốc cây 2 hoặc 3 người ôm. Trong khuôn viên các nhà tù (trại Phú Hải, Phú Sơn) có 15 cây, trong di tích nhà Chúa Đảo có 8 cây.

Trịnh Thông Thiện

Nguồn PetroTimes : https://petrotimes.vn/chuyen-nhung-cay-bang-o-con-dao-721309-721309.html