Chuyện về xưởng sản xuất vũ khí trong rừng

2 ngày trướcBài gốc

Lãnh đạo, cán bộ Tổng cục Công nghiệp quốc phòng tại Lễ khánh thành Khu di tích tháng 9-2025.

Dấu ấn lịch sử của một xưởng chiến đấu

Trong giai đoạn 1947-1954, thôn Pắc San 2, xã Yên Đĩnh trước đây (nay là thôn 3, xã Chợ Mới), là căn cứ đặc biệt quan trọng trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Nằm sâu trong rừng núi Bắc Kạn, cách đây 50 năm, nơi này được chọn làm căn cứ của Cục Quân giới (nay là Tổng cục Công nghiệp quốc phòng), đồng thời là nơi sản xuất vũ khí, đạn dược phục vụ cho cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc.

Dưới điều kiện khắc nghiệt, thiếu thốn trăm bề, nguyên vật liệu khan hiếm, phương tiện sản xuất thủ công, thế nhưng trong gian khổ đó, những người thợ vẫn ngày đêm miệt mài, biến núi rừng thành “công xưởng chiến đấu”, sản xuất nhiều loại vũ khí, kịp thời phục vụ mọi tiền tuyến.

Không chỉ là nơi sản xuất, căn cứ này còn là nơi đóng quân của Công đoàn sản xuất vũ khí Việt Nam, tổ chức quy tụ những công nhân yêu nước, lao động để đảm bảo việc sản xuất vũ khí phục vụ kháng chiến được thuận lợi, xây dựng ý chí đoàn kết, động viên tinh thần toàn thể cán bộ, chiến sĩ và nhân dân vùng hậu phương.

Nhắc đến Chợ Mới không thể không nhắc đến Thiếu tướng, Giáo sư, Viện sĩ Trần Đại Nghĩa, người đã đặt nền móng cho ngành sản xuất vụ khí đầu tiên tại Cục Quân giới. Giáo sư Trần Đại Nghĩa tên thật là Phạm Quang Lễ (sinh năm 1913) tại làng Chánh Hiệp, Quận Tam Bình nay là xã Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long. Ông từng học tập và nghiên cứu ở Pháp, Đức, được đánh giá là một trí thức lớn về khoa học - kỹ thuật.

Theo lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông cùng một số trí thức yêu nước sớm giác ngộ lý tưởng cách mạng, từ bỏ cuộc sống nơi trời Âu, trở về nước tham gia công cuộc kháng chiến kiến quốc của dân tộc. Năm 1946, ông được Chủ tịch Hồ Chí Minh giao giữ trọng trách Cục trưởng Cục Quân giới (nay là Tổng Cục Công nghiệp quốc phòng Việt Nam), tên gọi Trần Đại Nghĩa của ông được Bác Hồ đặt.

Ngôi nhà làm việc của Thiếu tướng, Giáo sư, Viện sĩ Trần Đại Nghĩa được phục dựng tại Khu di tích.

Trong hoàn cảnh khói bay, đạn lạc, giữa rừng sâu, Giáo sư cùng với các cộng sự ngày đêm nghiên cứu, chế tạo, sản xuất các loại binh khí. Với kinh nghiệm và kiến thức khoa học hiện đại tại trời Âu, ông đã trực tiếp chỉ đạo sản xuất thành công các loại vũ khí như: lựa đạn, mìn, thuốc đen, súng, đạn…

Có loại vũ khí mặc dù sản xuất dưới điều kiện khó khăn, thiếu thốn nhưng đã góp phần quan trọng làm nên chiến thắng trong các chiến dịch lớn như: Chiến dịch Việt Bắc Thu - Đông năm 1947, Chiến dịch Biên giới Thu - Đông năm 1950 và Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954. Sự nghiệp của ông sau này gắn liền với nhiều cống hiến lớn cho khoa học và công nghệ quốc phòng, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử.

Giáo sư Trần Đại Nghĩa không chỉ là một nhà khoa học, mà còn là biểu tượng của trí thức yêu nước, được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động. Ông dành sự nghiệp để phục vụ dân tộc, soi sáng con đường phát triển của công nghiệp quốc phòng Việt Nam.

Nơi giáo dục truyền thống cách mạng

Trải qua nhiều thập kỷ, dấu tích của xưởng vũ khí xưa đã trở thành di sản quý báu. Được chính quyền địa phương tôn tảo, nâng cấp và trở thành khu di tích lịch sử cấp quốc gia vào năm 2024, để tri ân sự hy sinh các thế hệ đi trước cũng như tình cảm bao bọc, trở che của Nhân dân địa phương cho hoạt động an toàn của xưởng sản xuất quân giới.

Nhà bia lưu niệm tại Khu di tích, địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống yêu nước.

Đầu năm 2025, niềm vui nối tiếp đến với Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Chợ Mới, Nhà máy Z131 (Tổng Cục Công nghiệp quốc phòng) tiếp tục đầu tư mở rộng Khu di tích với tổng diện tích 10.000m2, bao gồm: sân, khuôn viên Khu di tích; nhà trưng bày lịch sử; nơi ở và làm việc của Thiếu tướng, Giáo sư Trần Đại Nghĩa và cán bộ Cục Quân giới.

Ông Trần Văn Ngụ, Trưởng thôn 3, xã Chợ Mới, cho hay: Tôi thấy rất tự hào và biết ơn sự hy sinh của các thế hệ ông cha. Khi mở rộng Khu di tích, đã có 5 hộ trong thôn hiến 5.000m2 đất vườn.

Theo lãnh đạo xã Chợ Mới, việc mở rộng Khu di tích còn mở ra hướng phát triển gắn với du lịch lịch sử – văn hóa, tạo thêm sản phẩm du lịch đặc sắc, góp phần quảng bá hình ảnh địa phương.

Có thể nói, căn cứ Cục Quân giới tại Chợ Mới là minh chứng cho sức mạnh của lòng yêu nước, trí tuệ và ý chí sắt đá trong kháng chiến. Từ những hầm xưởng giữa rừng sâu, những con người bình thường đã làm nên những điều phi thường, để lại dấu ấn không phai trong lịch sử dân tộc.

Thu Trang

Nguồn Thái Nguyên : https://baothainguyen.vn/dat-va-nguoi-thai-nguyen/202510/chuyen-ve-xuong-san-xuat-vu-khi-trong-rung-12859e4/