Cơ chế thúc đẩy trách nhiệm, năng lực điều hành của cơ quan thực thi pháp luật

39 phút trướcBài gốc

Phát hiện sớm "điểm nghẽn" trong thực thi chính sách

- Trong bối cảnh cả nước đang thực hiện nhiều chủ trương lớn mang tính cách mạng, đặc biệt là việc quyết liệt thực hiện "bộ tứ Nghị quyết chiến lược", bà đánh giá như thế nào về tầm quan trọng của công tác giám sát của Quốc hội để thực hiện thắng lợi các nghị quyết quan trọng này?

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Trần Hồng Nguyên. Ảnh: Phạm Thắng

- Các Nghị quyết số 57-NQ/TW, 59-NQ/TW, 66-NQ/TW, và 68-NQ/TW được xem là “bộ tứ trụ cột” trong việc định hướng phát triển đất nước, hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045. Để thế chế hóa các chủ trương, chính sách được nêu trong các nghị quyết này, vai trò của Quốc hội, đặc biệt là vai trò giám sát của Quốc hội, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Trong đó, tập trung vào các điểm nổi bật sau đây:

Thứ nhất, bảo đảm việc thể chế hóa và thực thi hiệu quả các nghị quyết của Đảng. Các nghị quyết nói trên đều là những định hướng chiến lược, có tác động lâu dài, liên quan đến việc đổi mới thể chế, phát triển khoa học công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển bền vững.

Tuy nhiên, quá trình cụ thể hóa và thực hiện các nghị quyết này phụ thuộc rất lớn vào các cơ quan hành pháp, lập pháp, tư pháp và chính quyền các cấp. Đặc biệt trong bối cảnh chúng ta vừa hoàn thành việc tổ chức chính quyền 2 cấp và được vận hành từ ngày 1/7/2025, bộ máy được tinh gọn, phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn; ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng hệ thống dữ liệu lớn và phát triển các dịch vụ công trực tuyến cũng sẽ được tăng cường.

Vì vậy, hoạt động giám sát của Quốc hội chính là một trong các công cụ quan trọng để bảo đảm rằng các cam kết chính trị được thể chế hóa thành chính sách pháp luật và được thực thi đầy đủ, kịp thời.

Thứ hai, thông tin từ hoạt động giám sát của Quốc hội sẽ giúp phát hiện sớm những "điểm nghẽn" trong thực thi chính sách để từ đó triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách được thể chế hóa từ các nghị quyết này một cách hiệu lực, hiệu quả hơn.

Thứ ba, hoạt động giám sát giúp thúc đẩy tính minh bạch, trách nhiệm giải trình của Chính phủ và các cơ quan hành chính. Giám sát không chỉ là để phát hiện sai sót mà còn là cơ chế thúc đẩy tinh thần trách nhiệm, năng lực điều hành và tính công khai, minh bạch của các cơ quan thực thi pháp luật.

Thứ tư, thông qua hoạt động giám sát của Quốc hội, niềm tin của nhân dân vào hệ thống chính trị sẽ được tăng cường. Khi hoạt động giám sát được tổ chức bài bản, thực chất và công khai, Nhân dân sẽ thấy rõ vai trò của Quốc hội trong việc bảo đảm các chính sách, pháp luật được triển khai thực hiện có hiệu lực, hiệu quả; bảo đảm quyền, lợi ích của Nhân dân, từ đó tăng cường niềm tin của Nhân dân vào Đảng, Nhà nước. Đây là yếu tố then chốt để huy động sự đồng thuận xã hội, tạo nên sức mạnh tổng hợp thực hiện thắng lợi các mục tiêu lớn của đất nước.

Chỉ ra yếu kém và tìm giải pháp

- Hiện nay, giữa chính sách, pháp luật và thực tiễn vẫn còn khoảng cách. Theo bà, nguyên nhân là gì?

- Theo tôi, khoảng cách giữa chính sách pháp luật và thực tiễn ở Việt Nam hiện nay xuất phát từ những nguyên nhân cơ bản.

Trước hết, quá trình tham vấn ý kiến từ các bên liên quan, đặc biệt là người dân và doanh nghiệp, đôi khi chưa đầy đủ, khiến pháp luật chưa phản ánh đúng nhu cầu thực tiễn. Việc thiếu đồng bộ trong hệ thống văn bản hướng dẫn, dẫn đến tình trạng các địa phương áp dụng không thống nhất.

Bên cạnh đó là sự thay đổi nhanh chóng của thực tiễn. Bối cảnh hiện nay, quá trình chuyển đổi số và hội nhập quốc tế, kinh tế - xã hội thay đổi nhanh, trong khi quá trình xây dựng và điều chỉnh pháp luật thường mất khá nhiều thời gian, dẫn đến pháp luật “đi sau” thực tiễn.

Năng lực tổ chức thực thi pháp luật trong một số lĩnh vực còn hạn chế. Năng lực cán bộ thực thi ở một số nơi còn yếu, thiếu kỹ năng hoặc động lực để triển khai hiệu quả các chính sách, đặc biệt trong các lĩnh vực mới như kinh tế số hay hội nhập quốc tế. Việc xử lý vi phạm trong thực thi pháp luật chưa nghiêm minh, làm giảm tính răn đe và hiệu lực của chính sách.

- Thực tế đó đòi hỏi Quốc hội cần có những cải tiến, đổi mới trong giám sát như thế nào để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động hết sức quan trọng này?

Để thu hẹp khoảng cách giữa chính sách pháp luật và thực tiễn, Quốc hội cần đổi mới hoạt động giám sát theo các hướng sau:

Một là, việc lựa chọn chuyên đề giám sát có ý nghĩa rất quan trọng. Vì vậy, trong từng giai đoạn cụ thể cần tập trung giám sát vào các lĩnh vực trọng tâm, có tính ảnh hưởng lớn đến nhiệm vụ phát triển trong giai đoạn đó. Ví dụ, như trong thời gian hiện nay, Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội nên quan tâm đối với các vấn đề về kinh tế tư nhân, sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính, chuyển đổi số.

Hai là, tăng cường giám sát thực chất, chuyên sâu; tổ chức các đoàn giám sát chuyên đề tập trung vào các lĩnh vực trọng tâm như chuyển đổi số, kinh tế tư nhân, sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính.

Tiếp tục đổi mới, nâng cao hoạt động giám sát của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội; tăng cường các phiên chất vấn, đặc biệt là các phiên giải trình công khai, yêu cầu các bộ, ngành phải giải trình rõ ràng về tiến độ và kết quả thực hiện. Các đoàn giám sát cần đi sâu vào thực địa, lắng nghe phản ánh từ doanh nghiệp, người dân và địa phương.

Cùng với đó, nâng cao năng lực và trách nhiệm của đại biểu Quốc hội trong hoạt động giám sát; tăng cường chế tài sau giám sát, bảo đảm các kiến nghị sau giám sát được thực hiện nghiêm túc, có cơ chế kiểm tra lại việc thực hiện các kiến nghị này.

Ba là, ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong giám sát. Xây dựng, vận hành và chia sẻ có hiệu quả các nền tảng số, để theo dõi tiến độ thực hiện chính sách theo thời gian thực. Sử dụng công nghệ phân tích dữ liệu lớn để đánh giá tác động của pháp luật, từ đó phát hiện sớm các bất cập trong thực thi.

- Chủ đề Diễn đàn lần này là “Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển” đã cho thấy sự thay đổi tư duy về hoạt động giám sát, thưa bà?

- Với chủ đề của Diễn đàn là “Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển”, yêu cầu đặt ra không chỉ là nâng cao hiệu lực, hiệu quả giám sát mà còn là một sự chuyển biến mạnh mẽ trong tư duy giám sát - từ giám sát để phát hiện và xử lý sai phạm sang giám sát kiến tạo, giám sát vì phát triển.

Tôi cho rằng, tư duy giám sát của Quốc hội cần thay đổi theo các hướng: Quốc hội cần thể hiện vai trò là đối tác giám sát mang tính xây dựng, đồng hành cùng Chính phủ trong hiện thực hóa các mục tiêu phát triển. Xác định rõ giám sát không chỉ để chỉ ra yếu kém, hạn chế mà cần hướng tới tìm kiếm giải pháp, kiến nghị chính sách khả thi, hỗ trợ cơ quan thực thi tháo gỡ vướng mắc, cải thiện chất lượng điều hành, khuyến khích sáng tạo.

Hoạt động giám sát của Quốc hội phải gắn chặt với thực tiễn và tiếng nói của người dân. Trong đó, cần tăng cường giám sát tại cơ sở, lắng nghe ý kiến từ thực tiễn, từ cử tri và cộng đồng doanh nghiệp để phản ánh đúng điểm nóng, điểm nghẽn của nền kinh tế - xã hội, từ đó có đề xuất xác đáng và sát thực tế.

Bên cạnh đó, cần có tư duy đồng bộ, liên kết giữa giám sát với lập pháp và quyết định chính sách; hoạt động giám sát không thể tách rời mà cần liên thông với hoạt động lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, bảo đảm những gì phát hiện qua giám sát sẽ là cơ sở thực tiễn sống động để làm căn cứ sửa đổi luật, phân bổ nguồn lực phù hợp và nâng cao hiệu quả việc thực thi chính sách.

Như vậy, “giám sát để kiến tạo phát triển” đòi hỏi Quốc hội phải thật sự là Quốc hội hành động trên tinh thần vì người dân, vì tương lai của đất nước, của dân tộc.

- Xin cảm ơn bà!

Minh Trang thực hiện

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/co-che-thuc-day-trach-nhiem-nang-luc-dieu-hanh-cua-co-quan-thuc-thi-phap-luat-10382258.html