Phân bổ thời gian làm bài thế nào cho hiệu quả?
Theo đề thi minh họa của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố, thời gian làm bài thi môn Ngữ văn là 120 phút, bao gồm hai phần chính: Đọc hiểu và Làm văn. Cô Vũ Hoài Thanh chia sẻ: “Phần Đọc hiểu nên làm trong 20–25 phút, nghị luận xã hội 20 phút, nghị luận văn học 75–80 phút. Sự phân chia thời gian này chỉ mang tính tương đối, phụ thuộc vào hứng thú và sự tự tin của học sinh với từng phần”.
Cô Vũ Hoài Thanh hiện đang là giáo viên môn Ngữ Văn, trường THPT Thăng Long, Hà Nội.
Cô lưu ý việc kiểm soát thời gian tốt không chỉ giúp học sinh hoàn thành bài làm đầy đủ mà còn tạo sự tự tin, tránh được việc làm bài vội vàng hoặc thiếu sót ở những phần quan trọng: “Các em cần xác định rõ từng mốc thời gian để phân bổ hợp lý, nếu vượt quá thời gian ở phần đầu thì phần sau sẽ bị ảnh hưởng rất nhiều”.
Chiến thuật xử lý khi gặp đề khó hoặc bất ngờ
Với câu hỏi về việc ứng phó khi gặp đề bài khó, cô Thanh cho biết: “Yêu cầu của đề thi năm nay có nhiều điểm mới, không sử dụng lại các văn bản ngữ liệu đã có trong SGK. Về yêu cầu, cấu trúc, định dạng của đề thi, Bộ GD&ĐT đã công bố. Do đó, các em cũng đã được luyện tập, làm quen với các đề tham khảo, do vậy sẽ không có vấn đề quá khó, hoặc bất ngờ”.
Tuy nhiên, cô cũng nhấn mạnh: “Nếu các em thấy có câu nào đó quá lạ hoặc gây hoang mang, hãy bình tĩnh, đừng cố gắng giải quyết ngay mà nên chuyển sang phần khác trước. Sau khi hoàn thành những phần mình chắc chắn, có thể quay lại để xử lý câu hỏi khó với tâm thế bình tĩnh hơn”.
Phân tích từng phần thi cụ thể
– Phần Đọc hiểu: Tránh lỗi sai và tối ưu điểm số
Cô Thanh chia sẻ: “Những lỗi sai thường gặp của học sinh mà cô thấy: Phân bố thời gian không hợp lý, đọc không đủ kỹ văn bản và câu hỏi, bỏ qua chi tiết quan trọng, bỏ sót từ khóa trong yêu cầu của đề, trả lời lan man dài dòng, không đúng trọng tâm hoặc thiếu ý chính”.
Để khắc phục, cô gợi ý: “Phân chia thời gian hợp lý, làm từ câu dễ, cho mình cảm giác tự tin, đọc kỹ văn bản và câu hỏi. Khi đọc văn bản hãy dùng bút gạch chân/đánh dấu các từ ngữ, hình ảnh, câu thơ/văn, đoạn thơ/văn... để tạo hiệu ứng trực quan. Với các câu hỏi đọc hiểu, cần gạch chân các từ khóa chính mà đề yêu cầu để trả lời đúng trọng tâm”.
– Lưu ý và bí quyết làm tốt phần Đọc hiểu
Cô nhấn mạnh: “Hãy đọc ngữ liệu, đọc câu hỏi một cách chậm rãi, để hiểu rõ nội dung văn bản và yêu cầu của từng câu hỏi. Phần đọc hiểu thường bao gồm 5 câu hỏi được sắp xếp theo độ khó tăng dần, từ nhận biết, thông hiểu đến vận dụng”.
Cô Vũ Hoài Thanh chia sẻ: "Hãy tin tưởng vào kiến thức mình đã học, giữ vững tâm lý và chuẩn bị cho kỳ thi với một lịch học – nghỉ khoa học".
Cô Thanh khuyên: “Cần nắm chắc kỹ năng trả lời các dạng câu hỏi theo từng cấp độ. Khi trả lời không nên viết dài dòng, chỉ tập trung vào những ý chính, trả lời trực tiếp và ngắn gọn dựa trên thông tin rõ ràng từ văn bản. Với các câu hỏi vận dụng, học sinh cần liên hệ thông tin trong văn bản với kiến thức thực tế hoặc đưa ra nhận định cá nhân nhưng câu trả lời cần có sự kết nối rõ ràng với văn bản đọc hiểu. Kiểm tra lại bài làm sau khi hoàn thành để sửa chữa các lỗi sai và bổ sung ý thiếu nếu cần”.
– Phần Viết: Câu đoạn văn và bài viết nghị luận – lỗi sai và kinh nghiệm
Về phần viết, cô Thanh cho biết: “Phần viết của đề thi có 2 câu. Câu viết đoạn khoảng 200 chữ (2,0 điểm) và câu viết bài nghị luận khoảng 500 chữ (4,0 điểm).”
Với câu viết đoạn văn, cô chỉ ra: “Câu mở đoạn, học sinh mắc một số lỗi phổ biến như: viết dài dòng mà thiếu giới thiệu vấn đề cần nghị luận”.
“Phần thân đoạn: Nếu nghị luận về thơ, học sinh còn diễn xuôi, chưa làm rõ nội dung đoạn thơ qua một số từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ; nếu nghị luận về văn xuôi hay sa vào kể lại nội dung văn bản; diễn đạt thiếu uyển chuyển làm cho đoạn văn rời rạc”.
“Câu kết đoạn: Học sinh viết dài dòng, nội dung không ăn nhập với câu mở đoạn, rút ra thông điệp còn gượng ép”.
Với bài nghị luận xã hội, cô cho rằng: “Học sinh có thể mắc một số lỗi: xác định sai vấn đề nghị luận, bàn không đúng hướng; thiếu dẫn chứng, dẫn chứng không kiểm chứng hoặc hệ thống dẫn chứng nghèo nàn, nông cạn; lan man dài dòng thiếu trọng tâm; bố cục không hợp lý, sắp xếp lộn xộn; chưa có tư duy phản biện rõ rệt khi bàn luận mở rộng …”
Giải pháp, theo cô: “Cần viết ra nháp những ý chính (với cả 2 kiểu bài: NLVH và NLXH), cần đảm bảo cấu trúc của đoạn/bài, giải quyết đúng, sâu sắc vấn đề cần nghị luận, luận điểm sáng rõ, giữa các luận điểm có sự liên kết mạch lạc, kết hợp lý lẽ, dẫn chứng, có tư duy phản biện”.
Chuẩn bị giai đoạn cuối và tâm lý phòng thi
Cô Thanh cho biết, trong những tuần cuối cùng trước kỳ thi, học sinh cần nhuần nhuyễn kỹ năng đọc các loại văn bản, kỹ năng viết nghị luận văn học, nghị luận xã hội ở cả hai dạng: viết bài và viết đoạn. Các kỹ năng này các em đều được trang bị trong các giờ học trên lớp.
Cô cũng khuyên học sinh nên luyện lại các đề thi chính thức các năm trước hoặc đề tham khảo do Bộ GD&ĐT công bố, từ đó nhận diện dạng câu hỏi quen thuộc và các yêu cầu thường gặp.
Về tâm lý phòng thi, cô Vũ Hoài Thanh gửi lời khuyên: “Hãy tin tưởng vào kiến thức mình đã học, giữ vững tâm lý và chuẩn bị cho kỳ thi với một lịch học – nghỉ khoa học. Tuyệt đối tránh học dồn sát ngày thi vì điều đó không những làm mất bình tĩnh mà còn khiến kiến thức dễ bị rối. Giữ phong độ ổn định, ăn uống và nghỉ ngơi điều độ chính là chìa khóa để các em có thể phát huy hết khả năng trong phòng thi".
Cô Vũ Hoài Thanh hiện là giáo viên Ngữ văn tại Trường THPT Thăng Long (Hà Nội), với hơn 30 năm kinh nghiệm giảng dạy và đồng hành cùng học sinh trong các kỳ thi THPT Quốc gia. Cô từng đoạt giải Ba cuộc thi Giáo viên dạy giỏi cấp thành phố năm 2011, đồng thời là người trực tiếp ôn luyện cho các đội tuyển học sinh giỏi suốt nhiều năm. Học trò của cô Thanh đã giành được nhiều giải cao trong các kỳ thi học sinh giỏi cấp cụm Hoàn Kiếm – Hai Bà Trưng và cấp thành phố Hà Nội.
Hiếu Nguyễn