Cô giáo làng

một ngày trướcBài gốc

Cô giáo Hân cột lại mái tóc đen dài, trùm chiếc mũ len đã sờn lên đầu, đội thêm chiếc mũ bảo hiểm, cô vội vàng bước ra sân và nổ máy xe chạy đi. Sương giăng dày đặc. Đưa bàn tay ra phía trước không nhìn thấy năm ngón. Nghe mi mắt nằng nặng, cảm giác rất rõ sương đang tụ thành nước gai gai trên da.

Hôm nay cô đến nhà mấy học trò để tìm hiểu lý do vì sao các em nghỉ học. Lớp 5C do cô làm chủ nhiệm có 25 học sinh, nhưng chiều qua, sĩ số lại tụt xuống chỉ còn 20. Ngay cả Y Hiu, cô trò nhỏ thông minh, ham học mà cô rất yêu quý cũng vắng mặt không lý do.

“Y Hiu, Y Xăm, cả A Háo nữa, muốn nghỉ học hẳn đấy cô ạ. Bố mẹ chúng nó bảo, nhà thiếu người chăn bò, trông em, làm rẫy”, một em ấp úng kể với cô.

Nhìn mấy chỗ ngồi còn trống trong lớp mà lòng cô giáo Hân quặn lại. Nếu cứ thế, con chữ sẽ mãi mãi xa rời những đứa trẻ này!

Chiếc xe máy ì ạch chạy trên con đường đất rách tướp, mảnh như sợi chỉ. Con đường này nối thông với đường tuần tra biên giới, rồi ra sát đường biên. Những ngày nắng đẹp, từ làng Đăk Mông nhìn sang bên kia sẽ thấy cụm bản Văng Tắt của nước bạn Lào. Từ những mái nhà đen thẫm đã le lói ánh đèn.

Người trong làng thức dậy chuẩn bị cho một ngày tất bật với ruộng rẫy. Khói đã tỏa ra từ các mái nhà, gặp sương đêm, không bốc lên cao được, cứ quẩn quanh dưới thấp. Giờ này, nhiều gia đình dậy nấu cơm, đem theo chuyến đi rừng. Tiếng ai đó dặn con nhỏ “ở nhà, nhớ nhìn vườn rau mới trồng, đừng để con heo, con gà vô phá mất”.

Cô giáo Hân dừng xe trước nhà của Y Hiu. Ngôi nhà vách ván, mái lợp tôn nằm ở rìa làng. Gió thổi ù ù qua thung lũng, bị triền núi đá chắn trước mặt nên quặt trở lại, lồng lộn, quăng quật trên mái nhà. Cánh cửa gỗ tạp rung bần bật như bị cánh tay khỏe mạnh túm lấy mà giật.

Trước nhà, anh A Sứ, pa (bố) của Y Hiu, đang buộc con dao đi rừng vào thắt lưng. Y Hiu thì lúi húi xếp bọc cơm và cá khô vào gùi cho pa. Thấy cô giáo, Y Hiu lí nhí chào rồi cúi mặt, tay vẫn thoăn thoắt làm việc. Anh A Sứ suy nghĩ giây lát, rồi tháo con dao, treo lại lên vách, mời cô giáo vào nhà. “Cô giáo tới có việc gì?”, anh hỏi thẳng, giọng cưng cứng.

Cô giáo Hân, ngồi xuống, giúp Y Hiu xếp quả bầu khô đựng nước vào gùi, nhỏ nhẹ: “Tôi đến gặp anh để nói về chuyện cho Y Hiu đi học lại”.

Anh A Sứ thủng thẳng cuốn một điếu thuốc rê to, châm lửa đốt, nhả khói mù mịt, một lúc sau mới nói: “Không được đâu cô giáo. Năm nay rẫy mì bị sâu bệnh, mấy ruộng lúa bị lũ vùi lấp, mất nhiều công để dọn dẹp. Y Hiu lớn rồi, nó phải ở nhà phụ làm rẫy, thì mai mốt mới đủ cái ăn”.

“Tôi hiểu hoàn cảnh của gia đình. Nhưng Y Hiu thông minh, ham học. Anh nên cho Hiu học tiếp, sau này biết tính toán, giúp nhà ta biết cách làm ăn. Rồi lớn lên còn làm cô giáo, hay làm y sĩ chữa bệnh cho dân làng nữa”, cô giáo Hân thuyết phục.

“Học nhiều làm gì? Sau này nó vẫn phải làm rẫy thôi. Y Hiu cũng không muốn đi học nữa mà”, anh A Sứ vẫn kiên quyết. Cô giáo Hân ngạc nhiên, quay lại nhìn Y Hiu, thấp giọng hỏi: Em không muốn đi học nữa à? “Không! Em rất muốn đi học. Nhưng pa bảo không nuôi nổi nữa đâu, học biết viết tên mình là đủ rồi, ở nhà làm ruộng, làm rẫy lấy cái ăn chứ”, Y Hiu cúi mặt nhìn mấy ngón chân, lúng búng nói.

Nó không dám ngước lên, vì như vậy sẽ phải đối mặt với cô giáo, người mà nó rất yêu quý. Nó càng không muốn thấy nỗi buồn trên mặt cô.

MH: VÕ VĂN

Như hầu hết những đứa trẻ đang lớn ở làng Đăk Mông thuộc xã biên giới Đăk Long này, ngoài giờ học, Y Xăm và Y Hiu là lao động thực thụ trong gia đình. Các em lên rẫy trồng mì, ra suối bắt cá, chăn bò, cắt cỏ, nấu cơm, tức là làm rất nhiều việc để đóng góp vào cuộc mưu sinh.

Đáng nói là các em luôn đối mặt với nguy cơ phải nghỉ học. Và khi nghỉ học rồi thì không có nhiều lựa chọn. Một là lo việc ruộng rẫy cùng cha mẹ, đến khi lớn lên chút nữa thì lấy vợ, lấy chồng. Hai là theo người trong làng đi xa làm thuê.

Trước đây, Y Hiu uớc mơ trở thành cô giáo. Dạy học cho lũ trẻ trong làng là điều rất hay. Bạn thân là Y Xăm đồng ý với nó, và cũng muốn làm giáo viên. Ước mơ làm cô giáo đã dẫn đường cho hai đứa đi qua 4 mùa khai giảng. Hằng ngày, đường đến trường của những đứa trẻ cứ men theo những thửa ruộng bậc thang nối nhau, uốn lượn trong sương.

Đến mùa khai giảng thứ 5, một chuyện xảy ra làm Y Hiu trăn trở thời gian dài. Ngày nọ, ông của Y Hiu bị sốt rét rừng. Những cơn sốt hành hạ ông ghê gớm lắm. May sao có y sĩ Toàn ở đồn biên phòng đến cứu chữa kịp thời. Trong làng, nhiều người đau ốm đều được y sĩ Toàn tới khám, cấp thuốc, hầu hết đều khỏi. Một số người bệnh nặng mới phải đi viện.

Cũng từ đấy, Y Hiu nghĩ, trong hai đứa nên có một đứa “trở thành y sĩ” thì tốt hơn. Bàn bạc mãi, hai đứa mới quyết định, Y Xăm vẫn sẽ là cô giáo, nó sẽ học để thành y sĩ. Hai đứa tâm sự với cô Hân, giáo viên chủ nhiệm, được cô hết sức ủng hộ.

Cách đây 5 năm, cô giáo Hân từ giã phố xá, lên với núi, với làng, với những đứa trẻ tóc khét nắng, chân trần, tay dính đầy bùn đất. Làng Đăk Mông nằm trên khoảnh đất rộng trên sườn đồi. Gần trăm nóc nhà quần tụ bên nhau, xung quanh là rừng và ruộng bậc thang. Đường từ trung tâm xã vào làng không tính bằng cây số mà bằng giờ đi bộ. Một giờ, hai giờ... nhìn lại vẫn thấy núi, thấy rừng.

Năm học đầu tiên nhận lớp, cô giáo Hân mang danh sách học sinh ra rà soát. Theo danh sách, lớp có 21 em, 100% là học sinh người dân tộc Xơ Đăng, nhưng đếm đi đếm lại chỉ có 15. Lớp học thưa thớt, học sinh rúm vào một chỗ nhìn cô giáo “người Kinh” xa lạ, em nào cũng đen nhẻm, đôi mắt to tròn, ngơ ngác. Lòng cô Hân thắt lại. Làng Đăk Mông chỉ như một chấm nhỏ mờ nhạt trên bản đồ giáo dục lúc bấy giờ.

Điều đáng buồn hơn, nhiều khi việc duy trì sĩ số chỉ nằm trên “danh sách”, còn số học sinh đến lớp thường xuyên chỉ non nửa. Do cuộc sống còn nhiều khó khăn, người dân ở làng vẫn quan niệm “con chữ không no được cái bụng như làm ruộng, làm rẫy”, nên ít quan tâm đến chuyện học hành của con em. Vì vậy, học sinh có thể nghỉ học vì bất cứ lý do gì, thu hoạch mì, gặt lúa, vào mùa hái măng rừng, thậm chí là trông em, canh rẫy, chăn bò. Nghiêm trọng hơn là lấy vợ, lấy chồng.

Kể từ đó, cô bám làng, bám hộ, phối hợp với già làng vận động người dân cho con em đến trường. Suốt 5 năm qua, không thể tính được cô đã đi bao đêm để vận động học sinh tới lớp. Già làng A Cố nói: “Mồ hôi cô giáo nhiều hơn sương đêm trên ngọn núi sau làng”. Cô không chỉ dạy chữ, mà còn dạy về vệ sinh cá nhân, dạy làm quen với bàn chải đánh răng, dạy cách phòng bệnh.

Sự vất vả đã đem lại trái ngọt. Người dân bắt đầu coi cô như người nhà. Thỉnh thoảng, họ mang đến biếu cô bó củi khô, mớ rau rừng tươi non. Và điều kỳ diệu nhất là người dân đã tin vào cô giáo trẻ - người dùng cả tấm lòng để thắp lên ánh sáng tri thức ở ngôi làng heo hút này. Ngay năm học đó, sĩ số không còn trồi sụt nữa. Trong các năm sau đó, sĩ số luôn được duy trì gần 100%. Nhiều phụ huynh đã chủ động dẫn con đến trường, khi chúng có ý định bỏ học.

Nhưng nay lại xảy ra trường hợp của Y Hiu, Y Xăm và 3 học sinh khác. Nếu không “gỡ” được, thì sẽ tạo “hiệu ứng dây chuyền”, nhiều em khác cũng sẽ bỏ học theo. “Nếu anh không cho con bé đi học, cuộc đời nó xem như lại cột chặt vào cái vòng luẩn quẩn lấy chồng sớm, đẻ nhiều con, lại đói nghèo thôi. Anh không muốn con bé thoát khỏi cảnh đó hay sao”, cô giáo Hân kiên trì nói với bố của Y Hiu.

Điếu thuốc rê vẫn lập lòe trên tay anh A Sứ. Y Hiu lo lắng nhìn bố. Nó không muốn như chị gái Y Út, hay mấy chị Y Huê, Y Áp, Y Koh trong làng. Chỉ hơn nó mấy tuổi mà bây giờ đã có chồng, thậm chí có con.

Anh A Sứ nhìn ánh mắt kiên định của cô giáo, rồi đắn đo: “Cô giáo để mình xem đã”. Cô giáo Hân biết, chuyện này không nóng vội được. Bố Y Hiu nói vậy thì tình hình cũng có chuyển biến rồi. “Cô sẽ thuyết phục bố thêm. Chắc là bố sẽ cho em đi học tiếp thôi. Không được nghĩ đến điều dại dột”, cô dặn dò Y Hiu trước khi về. Con bé cứ ôm lấy tay cô, không muốn rời. Cô giáo Hân kéo cô trò nhỏ vào lòng. Hai cô trò đứng yên, cùng hít căng lồng ngực khí trời lạnh lành nhưng ngọt ngào bởi hương hoa cỏ.

“Hôm nay vẫn còn bận rộn đây”, cô giáo Hân thầm nghĩ. Trong danh sách vẫn còn những trường hợp phải đến tận nhà thuyết phục. Cô biết, duy trì sĩ số học sinh là một cuộc chiến khó khăn và dai dẳng. Nhưng vì tương lai của những đứa trẻ nơi biên viễn, cô sẽ không bao giờ chùn bước.

THÀNH HƯNG

Nguồn Quảng Ngãi : https://baoquangngai.vn/co-giao-lang-70473.htm