Cơ sở in bạc Cụ Hồ ở Huế: Nơi khởi nguồn của nền tài chính độc lập

7 giờ trướcBài gốc

Bảng chỉ dẫn vào Sở Ấn loát tài chính Trung Bộ ở phường Phong Thái

Từ in thử

Ngay sau khi tuyên bố độc lập vào ngày 2/9/1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phải đối mặt với muôn vàn thử thách, nạn thù trong giặc ngoài, nền kinh tế kiệt quệ và quan trọng nhất là sự thiếu hụt về một hệ thống tiền tệ độc lập. Việc sớm phát hành tiền Việt Nam trở thành nhiệm vụ cấp thiết để củng cố chính quyền, xây dựng lòng tin Nhân dân và khẳng định chủ quyền quốc gia. Trong bối cảnh đó, theo sự chỉ đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ trưởng Tài chính Lê Văn Hiến đã ủy nhiệm cho đồng chí Nguyễn Văn Tấn làm Giám đốc Nha Tài chính Trung Bộ chỉ đạo việc thành lập Cơ quan Ấn loát Trung Bộ.

Với vị trí chiến lược nằm ở trung Trung Bộ, lại có truyền thống yêu nước và nhân lực tay nghề cao, Huế được chọn làm nơi đặt một trong những cơ sở in bạc đầu tiên của nước ta với tên gọi Cơ quan Ấn loát Tài chính Trung Bộ (hay còn gọi là cơ sở in bạc Cụ Hồ). Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của các cán bộ tài chính Trung ương và địa phương, giữa lòng thành phố có một cơ sở in thử bạc Tài chính Cụ Hồ tại nhà in Ngô Tử Hạ ở đường Hàng Bè (nay là đường Huỳnh Thúc Kháng, phường Phú Xuân, thành phố Huế). Đó là cơ sở đầu tiên do đồng chí Lê Trọng Cự làm giám đốc và các đồng chí Bùi Châu, Nguyễn Thực làm phó giám đốc.

Thời kỳ đầu, cơ sở này chỉ chiếm diện tích nhỏ, được che chắn kín đáo cách biệt hẳn với các bộ phận in khác. Máy in chỉ mới có 2 máy đứng nhỏ: Máy Mars và máy Victoria, máy xén giấy (massicot). Giấy in là loại giấy đặc biệt có hình chìm ngôi sao 5 cánh, mực in và khuôn mẫu đều do cơ quan ấn loát Trung ương đưa vào. Lúc đầu cơ sở chỉ in các loại bạc nhỏ: 1 đồng, 5 đồng với nền màu vàng úa xen hình màu xanh lá cây. Đây là thời kỳ in thử, số lượng giấy bạc in ra ít, nhưng rất được chú trọng, nâng niu, là sản phẩm đầu tay nên được đóng gói cất giữ cẩn thận, sau đó chuyển cho Ủy ban Tổng phát hành giấy bạc Việt Nam tại Trung Bộ làm nhiệm vụ phân phối.

Giữa năm 1946, nhận thấy cơ sở in bạc trong thành phố Huế không an toàn, cấp trên đã quyết định cho dời ra xã Phong Sơn, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là phường Phong Thái, thành phố Huế). Cuộc di chuyển được tiến hành khẩn trương và bí mật. Các chi tiết máy móc đều được tháo, xếp gọn vào thùng, một số được đóng có đai sắt nịt và niêm phong cẩn thận. Từ Huế ra Phong Sơn khoảng 30km theo đường bộ nhưng đoàn vận chuyển phải đi theo đường sông mất hơn 3 ngày đêm, vừa đi vừa nghỉ, đánh lạc hướng, nghi binh đề phòng mật thám địch, đảm bảo an toàn bí mật tuyệt đối công việc “chuyển máy”.

Chữ trên bia tưởng niệm Sở Ấn loát tài chính Trung Bộ đã bị mờ, nhòe

Chuyển sang in số

Địa điểm mới nằm ở ven một đồi tràm, bên một con hói, tại đây đã có 2 dãy nhà làm sẵn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc ăn, ở của cán bộ và công nhân ở đây (khoảng 20-25 người), ngoài ra có văn phòng, nhà kho và hầm cất bạc. Ngoài một số máy móc được đưa đến, ở đây còn có 2 máy in Marinoni do nhà in Ánh Sáng giao lại. Quy trình sản xuất đồng bạc gồm các khâu: Nấu keo, đúc lô, cắt xén giấy (giấy bổi bằng vỏ cây xay), lên khuôn mẫu, tra dầu cho máy, dập in thử rồi chỉnh lại.

Máy nhỏ in được 6 - 8 tờ bạc, máy lớn in được 12 - 14 tờ bạc trên một tờ giấy, được sắp xếp lại ngay ngắn, để rồi chuyển sang in số. Những tấm giấy to sẽ được xếp đúng 500 tờ một tập, đưa vào máy xén tách ra thành từng tập nhỏ 500 tờ bạc (loại 1 đồng hoặc 5 đồng, về sau có in thêm loại bạc 10 đồng và 20 đồng). Bộ phận cắt xén buộc lại thành từng gói, dán nhãn, đóng vào thùng gỗ, ràng thép, rồi đóng niêm múi thép lại. Những việc này được thực hiện tại một phòng riêng, có anh em tự vệ theo dõi việc ra vào rất nghiêm ngặt. Các thùng bạc được đưa vào kho, để sau đó chuyển cho Ủy ban Tổng phát hành giấy bạc Việt Nam tại Trung Bộ làm nhiệm vụ phân phối, góp phần ổn định tài chính quốc gia non trẻ. Dù thiếu thốn, nhưng quy trình này thể hiện sự sáng tạo, tinh thần tự lực của chính quyền cách mạng non trẻ.

Giữa tháng 12/1946, căn cứ vào tình hình thực tế, cơ quan Ấn loát Tài chính Trung Bộ đóng ở Phong Sơn được chia ra thành hai bộ phận: Một bộ phận chuyển ra Khu IV (Hà Tĩnh) để trực tiếp điều hành công tác tài chính ở các tỉnh từ Thừa Thiên trở ra Thanh Hóa. Bộ phận thứ hai chuyển vào Quảng Ngãi để cùng Ủy ban Kháng chiến hành chính liên Khu V và Nam Trung Bộ phụ trách công tác tài chính ở vùng Nam Trung Bộ. Đến đây cơ quan Ấn loát Tài chính Trung Bộ đã kết thúc nhiệm vụ lịch sử của mình.

Mặc dù ra đời và tồn tại trong một khoảng thời gian ngắn, nhưng địa điểm in bạc Cụ Hồ ở Huế mãi là niềm tự hào của Nhân dân thành phố Huế và ngành tài chính cách mạng, đồng thời khẳng định tính hợp pháp, hợp hiến của một quốc gia độc lập trên trường quốc tế. Ngày nay, khi Việt Nam đang tiến bước trên con đường phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế, bài học về nền tài chính độc lập từ những ngày đầu dựng nước càng trở nên quý giá. Đó là bài học về sự chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm mà cơ quan Ấn loát Tài chính Trung Bộ ở Huế là minh chứng sống động cho tinh thần ấy.

Ngày 20/1/2010, UBND tỉnh (nay là TP. Huế) đã ra Quyết định số 156/QĐ-UBND xếp hạng Cơ quan (Sở) Ấn loát tài chính Trung Bộ tại thôn Hiền Sỹ, xã Phong Sơn, huyện (sau này là thị xã) Phong Điền, nay là phường Phong Thái, TP. Huế, là di tích lịch sử cách mạng cấp tỉnh. Bộ Tài chính đã phối hợp với tỉnh (nay là TP. Huế) tổ chức xây dựng và khánh thành di tích lịch sử này. Trong đó, dựng bia tưởng niệm bằng đá granit nguyên khối, các bậc tầng cấp đi lên, bãi đỗ xe, khuôn viên sân gạch quanh bia…

Qua thời gian, di tích Sở Ấn loát tài chính Trung Bộ đã xuống cấp nhiều hạng mục, như: Bia tưởng niệm bị rêu phong bám bẩn, chữ ghi trên bia tưởng niệm đã nhòe, mờ, rất khó đọc; các bậc tam cấp lên xuống, khu vực quanh sân di tích đã bong tróc, nứt, gãy… Vì vậy, rất cần chính quyền địa phương, ngành văn hóa, tài chính chung tay sớm đầu tư tôn tạo, sửa chữa nhằm phát huy giá trị lịch sử di tích.

Đức Lộc - Mai An - Ảnh: Hải Huế

Nguồn Thừa Thiên Huế : https://huengaynay.vn/chinh-tri-xa-hoi/theo-dong-thoi-su/co-so-in-bac-cu-ho-o-hue-noi-khoi-nguon-cua-nen-tai-chinh-doc-lap-157145.html