Coi chừng 'lấy đá ghè chân' làm suy giảm sức cạnh tranh nông sản xuất khẩu

3 giờ trướcBài gốc

Như lưu ý mới đây của ông Phùng Văn Sâm, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), nhiều doanh nghiệp (DN) Trung Quốc đang đầu tư trực tiếp tại Châu Phi, Campuchia để giảm giá thành, tận dụng chính sách thuế ưu đãi. Nếu Việt Nam áp dụng chính sách mới thuế Giá trị gia tăng (GTGT) 5% đối với hàng hóa nông sản, DN trong nước sẽ bị thiệt kép về chi phí và tốc độ dòng tiền. Điều này dẫn tới mất năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Tăng rủi ro về tài chính

Chính sách thuế mới trong Luật thuế GTGT số 48/2024/QH15 (có hiệu lực từ ngày 1/7/2025) yêu cầu các DN trong lĩnh vực nông lâm sản, thủy sản...xuất khẩu (XK) kê khai và áp dụng mức thuế GTGT 5% đầu vào. Việc hoàn thuế sẽ được thực hiện sau khi XK hàng hóa và đáp ứng đầy đủ điều kiện quy định.

Các DN ngành điều lo suy giảm sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế trước chính sách mới về thuế Giá trị gia tăng.

Tuy nhiên, nhiều DN xuất khẩu hàng nông sản đều bày tỏ khó khăn và đề nghị tạm dừng triển khai, hoặc áp dụng chính sách thuế như cũ do chính sách mới này không phù hợp với đặc thù ngành nông lâm, thủy sản XK, gây khó khăn nghiêm trọng về dòng tiền, tăng rủi ro tài chính và suy giảm năng lực cạnh tranh quốc tế.

Liên hệ ở ngành điều, như băn khoăn của ông Phùng Văn Sâm, ngành này có tỷ lệ XK trên 90%, DN chủ yếu là DN vừa, nhỏ nguồn vốn phụ thuộc lớn vào ngân hàng.

Theo quy trình, DN mua điều thô khi vào vụ thu hoạch, qua khâu phơi, lưu kho, sản xuất, vận chuyển và XK, sau đó khách hàng thanh toán, tổng thời gian có thể kéo dài 6–8 tháng mới đủ điều kiện làm hồ sơ hoàn thuế. Trong khi đó, thuế GTGT đã phải nộp cho nhà cung cấp ngay vào ngày 20 của tháng sau khi mua hàng, khiến vốn bị kẹt kéo dài, làm tăng chi phí tài chính, đặc biệt là chi phí lãi vay.

Không những vậy, ông Sâm nêu rõ chính sách mới yêu cầu có hóa đơn GTGT hợp lệ để được hoàn thuế. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều trường hợp nhà cung cấp hay thương lái trục lợi không nộp thuế hoặc bỏ trốn, tuyên bố phá sản thì DN xuất khẩu bị mất quyền hoàn thuế, dù đã thanh toán đầy đủ nghĩa vụ thuế.

“Tình trạng này đã từng xảy ra nghiêm trọng trước năm 2013, gây tổn thất lớn, mất niềm tin, phát sinh tiêu cực trong toàn ngành. Nhà nước khi đó đã điều chỉnh chính sách và không yêu cầu kê khai khấu trừ thuế đối với nông lâm sản, thủy sản”, vị Ủy viên Ban chấp hành của Vinacas nhắc lại.

Đó là chưa kể, rêng ngành điều có hơn 300 DN xuất khẩu thường xuyên. Nếu tính mỗi DN làm hoàn thuế 1 lần/tháng, thì đã có hàng ngàn hồ sơ mỗi năm, chưa kể các ngành hàng khác. Với hệ thống nhân sự và hạ tầng hiện nay của ngành thuế, khó có thể đảm bảo tiến độ xử lý – gây dồn ứ hồ sơ, tiếp tục kéo dài thời gian hoàn thuế, tạo rủi ro và giảm hiệu quả vận hành vốn của DN.

Chính vì vậy, phía Vinacas kiến nghị nên tiếp tục áp dụng chính sách thuế GTGT cũ đối với hàng hóa mua vào là hàng nông sản dùng để XK, cụ thể: Hàng hóa nông sản mua vào để XK thuộc đối tượng không kê khai tính nộp thuế.

Nhất là khi chính sách này đã được áp dụng ổn định trong nhiều năm qua, phù hợp với đặc thù của nông sản nói chung, ngành điều nói riêng, góp phần đảm bảo dòng vốn, giảm thủ tục hành chính, hạn chế rủi ro, đồng thời duy trì năng lực cạnh tranh cho DN trong bối cảnh quốc tế đang có nhiều biến động.

Còn theo Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam (VPSA), Việt Nam với năng lực sản xuất hàng năm trên dưới 200 ngàn tấn hồ tiêu trong khi tiêu thụ nội địa chưa đến 4% (ước tính 6-8 ngàn tấn/năm). Do vậy hầu hết các DN thu mua nguyên liệu trực tiếp từ dân để phục vụ chế biến XK là chủ yếu. Cho nên, tùy thuộc quy mô chế biến/bán lẻ nội địa của từng DN, có thể không có hoặc rất ít tỷ lệ hàng hóa/nguyên liệu thô dành cho chế biến, kinh doanh và tiêu thụ nội địa để được khấu trừ 5% thuế GTGT.

Gây bất lợi về giá, giảm hiệu quả kinh doanh

Hơn thế nữa, trước việc hàng nông sản Việt Nam bị Hoa Kỳ chính thức áp thuế đối ứng 20% và việc phải chịu thêm thuế GTGT 5% ở trong nước thì đây tiếp tục là một áp lực lớn đè lên vai người nông dân về yếu tố giá.

Bởi vì nếu giá bán không cạnh tranh thì tất nhiên người dân sẽ không mặn mà với việc tiếp tục giữ vườn, tiếp tục canh tác để phát triển ngành hàng và khi đó nguồn nguyên liệu cho XK sẽ bị giảm, không được dồi dào đủ lớn như quy mô hiện nay để Việt Nam có thể định hướng nguồn cung toàn cầu.

Trước mắt, theo VPSA, việc áp thuế 5% sẽ gây bất lợi về giá cho hồ tiêu và gia vị Việt Nam trên thị trường quốc tế khiến giá chào bán cao hơn so với các nước cạnh tranh như Indonesia, Ấn Độ, Brazil, vốn vẫn duy trì ổn định chính sách ưu đãi cho hàng xuất khẩu.

Ví dụ như Ấn Độ hiện là nước XK gia vị các loại lớn thứ 2 thế giới, với chính sách hỗ trợ XK tối đa trong đó có việc miễn thuế thu nhập cho lợi nhuận từ XK để khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham gia XK, khai thác tối đa thị phần cho hàng hóa Ấn Độ trên thị trường thế giới.

Còn với ngành hàng thủy sản, ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và XK thủy sản (Vasep) chỉ rõ DN phải nộp thuế GTGT 5% nếu nguyên liệu thủy sản mua qua nậu vựa (qua khâu thương mại) nhưng các tổ chức tín dụng lại không giải ngân cho phần thuế này khi cấp vốn lưu động. Điều này trực tiếp gây áp lực vốn, làm tăng chi phí sản xuất, giảm hiệu quả kinh doanh, giảm sức cạnh tranh của sản phẩm thủy sản Việt Nam.

Mặt khác, theo ông Nam, các DN trong ngành hàng thủy sản còn gặp vướng mắc về khấu trừ thuế GTGT đối với hàng XK qua sàn thương mại điện tử (TMĐT). Ở Khoản 1, Điều 28, Nghị định 181/2025/NĐ-CP về điều kiện khấu trừ thuế GTGT đầu vào đối với hoạt động XK hàng hóa qua sàn TMĐT ở nước ngoài yêu cầu cơ sở kinh doanh ngoài việc đáp ứng các điều kiện chung về khấu trừ còn cần thêm các tài liệu đặc thù như: hợp đồng với nhà quản lý sàn TMĐT nước ngoài, hóa đơn bán hàng, chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt (hoặc thể hiện việc thu hộ), chứng từ hải quan, phiếu đóng gói, vận đơn, chứng từ bảo hiểm (nếu có)…

Thực ra, quy định nêu trên cũng nhằm mục tiêu kiểm soát chặt hoạt động XK hàng hóa qua môi trường TMĐT xuyên biên giới. Thế nhưng, trên thực tế triển khai, như phản ánh của ông Nam, việc đáp ứng đầy đủ toàn bộ các tài liệu này là điều rất khó khăn đối với nhiều DN xuất khẩu nông sản khi không dễ có được tùy theo cách thức vận hành của từng sàn quốc tế.

Thế Vinh

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn//viet-nam/coi-chung-lay-da-ghe-chan-lam-suy-giam-suc-canh-tranh-nong-san-xuat-khau-1108701.html