'Cơn sốt' dừa tươi: Thời điểm xây dựng chuỗi giá trị bền vững

8 giờ trướcBài gốc

Sơ chế dừa tươi (dừa uống nước) phục vụ xuất khẩu ở Công ty TNHH Xuất khẩu trái cây Mekong. Ảnh: Công Trí-TTXVN

Cùng với đó, xuất khẩu dừa tươi đang ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng, đặc biệt tại các thị trường khó tính như Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, đằng sau con số tích cực ấy là hàng loạt thách thức về sản lượng, sâu bệnh và thiếu bền vững trong chuỗi cung ứng – buộc ngành dừa Việt Nam phải nhìn nhận lại để phát triển theo chiều sâu.

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, mặt hàng dừa tươi của Việt Nam đang rất được ưa chuộng tại Mỹ và Trung Quốc – những thị trường lớn, tiêu chuẩn cao. Dừa Việt có hương vị đặc trưng, dễ bảo quản và thuận tiện vận chuyển, đặc biệt hút hàng vào mùa hè. Ngoài tiêu thụ trực tiếp, dừa còn được chế biến đa dạng thành nước dừa đóng hộp, sữa dừa, dừa khô, hoặc ứng dụng trong mỹ phẩm và dược liệu.

Sự mở cửa thị trường xuất khẩu sang hai quốc gia đông dân này đã góp phần đẩy giá dừa nội địa lên cao. Tại Bến Tre – vùng trồng dừa lớn nhất cả nước với khoảng 79.000 ha, giá dừa xiêm xanh hiện được thương lái săn lùng đến tận vườn. Tuy nhiên, trong khi thị trường “nóng”, thì nguồn cung lại đang “nguội lạnh” do thời tiết khắc nghiệt.

Ông Cao Bá Đăng Khoa, Tổng Thư ký Hiệp hội Dừa Việt Nam cho biết, năm nay xảy ra tình trạng mất mùa dừa nghiêm trọng, kéo dài đến hơn ba tháng – chưa từng có tiền lệ. Nắng nóng và khô hạn đúng vào giai đoạn dừa trổ bông khiến tỷ lệ đậu trái rất thấp. Đặc biệt là ảnh hưởng từ xâm nhập mặn mùa khô 2024–2025 khiến năng suất sụt giảm mạnh.

Giá dừa tăng kỷ lục, nhưng nhiều nhà máy chế biến lại đang phải hoạt động cầm chừng, thậm chí ngưng sản xuất do thiếu nguyên liệu đạt chuẩn. Bà Lê Hồng Ngọc Anh – Giám đốc Công ty Coco Hihi (Bến Tre) chia sẻ: Doanh nghiệp đang tạm dừng hoạt động nhà máy, vì không đủ nguyên liệu dừa tươi đạt tiêu chuẩn để xuất khẩu. Tạm thời, công ty chuyển hướng sang mặt hàng bưởi để duy trì hoạt động.

Ông Nguyễn Đình Tùng, CEO Vina T&T cho biết, số lượng dừa công ty đang bán ra chỉ đáp ứng hai phần ba đơn hàng.

Ông Tom Nguyen – Giám đốc Công ty TNHH Nông sản Quốc tế Việt Nam cho biết do nhu cầu nội địa tăng mạnh, giá dừa xuất khẩu không còn đủ sức cạnh tranh. “Chúng tôi hiện chỉ duy trì xuất khẩu cho một số thị trường cao cấp như Australia, New Zealand – nơi tuy lượng mua không nhiều nhưng ổn định và giá tốt. Còn thị trường Trung Quốc thì hiện không xuất được do dừa Thái Lan và Philippines cạnh tranh gay gắt về giá”.

Hiện cả nước có khoảng 200.000 ha trồng dừa, với sản lượng khai thác trung bình 2 triệu tấn/năm, đưa Việt Nam đứng thứ 7 thế giới về diện tích dừa. Trái dừa Việt Nam được phân thành 2 loại: dừa nguyên liệu và dừa uống nước.

Năm 2024, xuất khẩu dừa tươi đạt 294 triệu USD, chiếm 27% kim ngạch xuất khẩu toàn ngành. Hiện có 16 chủng loại dừa tươi uống nước được trồng ở Việt Nam. Tuy nhiên, doanh nghiệp và thị trường chỉ mới khai thác 5 loại như: dừa xiêm lùn, dừa xiêm xanh, dừa éo, dừa dứa và dừa ta uống nước… để xuất khẩu. Doanh nghiệp chưa đầu tư xây dựng vùng nguyên liệu, xây dựng thương hiệu cho các loại dừa uống nước nổi tiếng như: dừa Tam Quan (Bình Định), dừa Ninh Đa (Khánh Hòa)…

Không chỉ đối mặt với biến đổi khí hậu và hạn mặn, các vườn dừa ở Bến Tre còn phải chống chọi với sâu đầu đen – loài gây hại ngoại lai có sức tàn phá mạnh và tốc độ lây lan nhanh. Theo Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Bến Tre, nếu không kiểm soát kịp thời, sâu đầu đen có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất toàn tỉnh.

Một vấn đề khác là tập quán canh tác của nông dân chưa được cải thiện. Ông Khoa cho biết: “Ở nhiều địa phương, nông dân gần như chỉ khai thác mà không chăm bón cho cây dừa. Chỉ riêng Bến Tre là còn thói quen bón phân, chăm sóc thường xuyên”. Điều này khiến năng suất thấp và cây dừa dễ suy yếu trước dịch bệnh và thời tiết cực đoan.

Trước thực tế này, Hiệp hội Dừa Việt Nam đã và tiếp tục tổ chức nhiều hội nghị, khuyến khích các nhà máy sản xuất phân bón đầu tư nghiên cứu dòng sản phẩm chuyên dùng cho cây dừa, đặc biệt là phân hữu cơ. Bên cạnh việc giúp cây dừa phát triển ổn định, tránh suy kiệt, việc sử dụng phân hữu cơ còn hạn chế nguy cơ nhiễm dư lượng hóa chất.

Để ngành dừa phát triển bền vững, theo ông Đặng Phúc Nguyên – Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam – cần một chiến lược tổng thể từ khâu giống, mở rộng diện tích, chăm sóc đến kiểm soát chất lượng. Hiện Bến Tre đang là địa phương tiên phong xây dựng vùng trồng đạt chuẩn. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh, năm 2025 địa phương này duy trì và mở rộng 20.000 ha dừa hữu cơ, cùng 2.000 ha đủ điều kiện cấp mã số vùng trồng phục vụ chế biến và xuất khẩu. Đây là bước đi quan trọng trong quá trình xây dựng chuỗi giá trị ngành dừa theo hướng bền vững.

Tuy nhiên, theo Hiệp hội Dừa Việt Nam, tỷ lệ diện tích dừa hữu cơ hiện mới chỉ chiếm hơn 12% tổng diện tích. Nếu muốn hướng tới mục tiêu xuất khẩu đạt 1 tỷ USD, ngành dừa cần tăng nhanh diện tích hữu cơ, đồng thời liên kết nông dân – doanh nghiệp – nhà máy chế biến thành một chuỗi ổn định.

Bích Hồng/Bnews/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/con-sot-dua-tuoi-thoi-diem-xay-dung-chuoi-gia-tri-ben-vung/377863.html