Công bố phát hiện mới gây chấn động ở Thánh địa Mỹ Sơn

3 giờ trướcBài gốc

Năm 2017 – 2018, khi tu bổ tháp K, nhóm chuyên gia Ấn Độ phát hiện công trình này có hai cửa Đông và Tây, đồng thời ghi nhận hai đoạn tường bao ở cửa phía đông dẫn về nhóm tháp E, F. Những ghi nhận ban đầu này đặt ra nghi vấn về sự tồn tại của một tuyến đường cổ chưa từng được nhắc đến trong lịch sử nghiên cứu Mỹ Sơn.

Đến tháng 6/2023, Ban Quản lý Di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn và Viện Khảo cổ học tiến hành thăm dò 20m² quanh tháp K; tiếp đó tháng 3/2024 mở rộng khai quật thêm 220m² phía đông tháp. Kết quả càng củng cố giả thuyết: tồn tại một con đường có tường bao hai bên, kéo dài từ tháp K và hướng thẳng vào nhóm tháp E, F – khác hoàn toàn với lối đi đón khách tham quan hiện nay.

Con đường thiêng vào trung tâm khu đền tháp Mỹ Sơn. Ảnh: Vĩnh Lộc / Báo Đà Nẵng.

Đầu tháng 7/2025, hai cơ quan tiếp tục mở rộng khai quật khu vực khoảng trống giữa tháp K và nhóm tháp trung tâm với tổng diện tích 770m². Một đoạn đường dài 75m được phát lộ, hướng Đông – Tây lệch Bắc 45°, nâng tổng chiều dài đoạn đường đã làm rõ lên 132m. Cấu trúc tuyến đường tương đồng với phát hiện năm 2024: mặt đường rộng khoảng 7,9m, tổng chiều rộng phủ bì 9m, làm từ cát sỏi và gạch vụn đầm chặt, dày 0,15 – 0,2m. Hai bên tường bao xếp bằng gạch, cao khoảng 1m, móng gia cố bằng đá cuội và bột gạch – kỹ thuật xây dựng đặc trưng Champa thời kỳ muộn.

Khai quật còn xác định bốn vị trí đặt cửa cổng ở tường phía nam. Dấu tích đà cửa bằng đá với lỗ mộng vuông và tròn cho thấy nơi đây từng có hệ thống cửa đóng mở – có thể là cổng dẫn vào không gian thiêng, nơi giới hạn khu vực hành lễ hoặc lối đi của các nhân vật có vai trò tôn giáo quan trọng. Tại tường phía bắc, nhiều đoạn bị đổ vào phía trong lòng đường nhưng vẫn giữ nguyên vị trí các hàng gạch, phản ánh quá trình tàn phá tự nhiên hoặc biến động lịch sử. Ngoài vật liệu xây dựng, các nhà khảo cổ thu được đồ đất nung và gốm men có niên đại từ thế kỷ X – XII, góp phần định khung thời gian hoạt động của tuyến đường.

Tổng cộng 1.010m² khai quật từ năm 2023 – 2025 đã cung cấp nhiều dữ liệu quan trọng. Nghiên cứu cho thấy con đường có niên đại thế kỷ XII (tương ứng thời điểm tháp K được xây dựng) và chỉ tồn tại trong một giai đoạn, với chiều dài hoàn chỉnh khoảng 170m, nối từ chân tháp K đến bờ tây của con suối cạn trong quần thể. Di vật thu được cũng chủ yếu thuộc thế kỷ X – XII, gồm nhiều mảnh gốm men thời Bắc Tống (thế kỷ X – XI) và Nam Tống (thế kỷ XII – XIII).

Tường bao hai bên con đường được xếp từ các hàng gạch. Ảnh: Vĩnh Lộc / Báo Đà Nẵng.

Theo TS. Nguyễn Ngọc Quý, con đường được đắp bằng đất cát tự nhiên, tường bao dựng bằng hai hàng gạch, giữa nhồi đất và gạch vỡ. Móng tường rải đá và đầm bột gạch; phần thân tường xếp theo kỹ thuật “dưới lớn, trên thu nhỏ” đến khi hai viên gạch chạm nhau, tạo mặt trên rộng khoảng 0,46m và cao khoảng 1m, nhằm phân chia rõ không gian linh thiêng bên trong với khu vực bên ngoài.

TS. Quý nhấn mạnh rằng những phát hiện lần này củng cố chắc chắn nhận định về chức năng tôn giáo của tuyến đường, vốn được dùng để dẫn thần linh, vua chúa và giới tăng lữ Bà-la-môn giáo vào trung tâm nghi lễ Mỹ Sơn. Đồng thời, kết quả mở ra luận điểm quan trọng: từ thế kỷ IX – XII, Mỹ Sơn vẫn giữ vai trò là hạt nhân tôn giáo của vương quốc Champa, bất chấp những biến động chính trị – xã hội trong khu vực.

Nghiên cứu so sánh cũng cho thấy tuyến đường thiêng này là độc nhất trong hệ thống di tích Champa, khác với các địa điểm khác khi đường vào đền tháp thường đi thẳng trục trung tâm. Điều này cho thấy sự đa dạng trong tổ chức không gian tôn giáo của người Chăm.

Ông Nguyễn Công Khiết, Phó Giám đốc phụ trách Ban Quản lý Di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn, cho biết trong thời gian tới sẽ tiếp tục hợp tác với Viện Khảo cổ học để làm rõ quy mô và diện mạo của toàn bộ con đường, đồng thời tiến hành bảo tồn và hướng đến việc đưa du khách tham quan theo đúng lộ trình di sản mà người Chăm để lại, giúp hiểu rõ hơn giá trị văn hóa – tôn giáo của Mỹ Sơn.

T.B

Nguồn Tri Thức & Cuộc Sống : https://kienthuc.net.vn/cong-bo-phat-hien-moi-gay-chan-dong-o-thanh-dia-my-son-post1591554.html