Công nghệ không thể thay thế người thầy

5 giờ trướcBài gốc

Nhiều thách thức

Tại hội thảo Quốc gia về Khoa học giáo dục: “Phát triển khoa học giáo dục trong kỷ nguyên đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số: Thách thức, cơ hội và định hướng chiến lược” do Bộ GD&ĐT tổ chức tại Trường Đại học Hà Nội, GS.TS Huỳnh Văn Sơn, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm TPHCM cho rằng, sự phát triển mạnh của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo nên những chuyển dịch mang tính bước ngoặt trong việc cá nhân hóa học tập, phân tích dữ liệu người học, thiết kế học liệu thông minh, hỗ trợ đánh giá, mô phỏng lớp học và tối ưu hóa quy trình dạy học.

Bên cạnh cơ hội, giáo dục cũng đối mặt với không ít thách thức: Khoảng cách lớn về năng lực số giữa giáo viên; thiếu hụt nhân lực ở một số môn học, học phần; yêu cầu cấp thiết tái cấu trúc chương trình đào tạo theo hướng phát triển năng lực nghề nghiệp phù hợp thời đại số.

Nhiều trường ĐH sư phạm đã đẩy mạnh chuyển đổi số và tích hợp AI vào hầu hết các học phần trong chương trình đào tạo giáo viên, cho thấy tín hiệu tích cực: từ năng lực số cơ bản, năng lực sư phạm số đến năng lực ứng dụng AI đều được triển khai bài bản. Đây là nền tảng quan trọng để đổi mới mô hình đào tạo giáo viên và phương pháp giáo dục trong kỷ nguyên số.

Việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 mở ra giai đoạn phát triển mới cho giáo dục Việt Nam, chuyển trọng tâm từ dạy học theo nội dung sang phát triển năng lực học sinh. Điều này kéo theo yêu cầu tái cấu trúc mạnh mẽ đội ngũ giáo viên về năng lực chuyên môn, năng lực sư phạm và năng lực số.

Công nghệ ngày càng được ứng dụng sâu, rộng trong môi trường giáo dụcẢnh: NGHIÊM HUÊ

Theo GS Huỳnh Văn Sơn, khảo sát trên 312 sinh viên của trường cho thấy, đa số đã tiếp cận môi trường chuyển đổi số một cách hệ thống. Hơn 90% sinh viên hoàn thành ít nhất ba học phần liên quan đến công nghệ thông tin hoặc chuyển đổi số, và hơn 70% học ít nhất một học phần tích hợp AI vào dạy học đúng tiến độ.

Cùng với đó, đào tạo giáo viên còn đối mặt thách thức về thiếu giáo viên ở một số môn (Khoa học tự nhiên, Tin học, tiếng Anh…), chênh lệch vùng miền trong tiếp cận hạ tầng số, và năng lực triển khai chuyển đổi số không đồng đều giữa các cơ sở giáo dục, bao gồm quan điểm về ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số. Những hạn chế này đòi hỏi các trường sư phạm phải chủ động đổi mới chương trình, phương thức đào tạo và mô hình bồi dưỡng nghề nghiệp theo quy trình, hướng đến tính bền vững.

Giữ nguyên tắc bản chất của giáo dục

PGS.TS Nguyễn Đức Sơn, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, nhận định mục tiêu tối thượng của mọi nền giáo dục là hình thành và phát triển nhân cách. Để đạt mục tiêu này, giáo viên là người tổ chức quá trình chuyển nền văn hóa xã hội bên ngoài đứa trẻ thành đời sống tâm lí bên trong của trẻ, bao gồm các chức năng như ghi nhớ, tư duy, tưởng tượng, khái quát hóa, trừu tượng hóa và các thuộc tính như lòng ham hiểu biết.

Ông Sơn khẳng định, nhiệm vụ tổng quát và cao nhất của giáo viên là hình thành và phát triển nhân cách học sinh thông qua dạy học và giáo dục. Trước đây, trong môi trường truyền thống, giáo viên tác động chủ yếu đến hai đối tượng: học sinh và nền văn hóa xã hội. Ngày nay, xuất hiện đối tượng thứ ba là môi trường số.

Theo PGS Nguyễn Đức Sơn, môi trường số đặt ra nhiều thách thức: có thể kìm hãm sự trưởng thành của các chức năng tâm lí xã hội; gia tăng phụ thuộc và suy giảm kỹ năng; mất dần khả năng ra quyết định khi lệ thuộc vào đánh giá của AI; bào mòn nhận thức và năng lực suy luận. Môi trường số còn thay thế tương tác thực bằng tương tác ảo, tạo sự phụ thuộc cảm xúc; làm tăng vấn đề sức khỏe tâm thần; giảm khả năng phản ứng xúc cảm; thiếu hụt kỹ năng thấu hiểu cảm xúc xã hội; suy giảm kỹ năng giải quyết xung đột và chịu đựng sự không thoải mái.

GS.TS Huỳnh Văn Sơn cho rằng, cần đặt chữ “nhân văn” lên trước công nghệ hay AI. Cốt lõi của đổi mới chương trình đào tạo không phải là công nghệ, mà là hình thành mẫu hình giáo viên mới với 4 nhóm năng lực: nhân văn, thiết kế trải nghiệm học tập, phân tích dữ liệu, sư phạm tương tác. Bởi giáo viên tương lai sẽ làm việc trong lớp học “lai” giữa con người, công nghệ và AI.

Từ những thách thức này, ông Sơn đề xuất điều chỉnh chương trình đào tạo giáo viên hiện nay, nhấn mạnh việc rà soát và bổ sung khung năng lực giáo viên trong bối cảnh mới; xác định chuẩn đầu ra theo hướng đánh giá các năng lực cốt lõi mới; và tổ chức đào tạo để giáo viên có thể thành thạo sử dụng công cụ số.

“Sự thay đổi nhanh chóng của chuyển đổi số đặt ra cho giáo dục và đội ngũ giáo viên những thách thức chưa từng có. Cần có các nghiên cứu cơ bản về môi trường số và yêu cầu của môi trường này đối với dạy học và giáo dục, từ đó xác lập khung năng lực của giáo viên trong bối cảnh mới. Trên cơ sở khung năng lực, cần xác định chuẩn nghề nghiệp và chuẩn chương trình đào tạo giáo viên”, ông Nguyễn Đức Sơn nhấn mạnh.

Nghiêm Huê

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/cong-nghe-khong-the-thay-the-nguoi-thay-post1805540.tpo