Công nghệ lượng tử và quốc phòng: Từ viễn tưởng đến hiện thực chiến lược

2 giờ trướcBài gốc

Máy tính lượng tử IBM Q System One được trưng bày tại Triển lãm Điện tử Tiêu dùng (CES) 2020. Ảnh: Jerusalem Post

Theo báo Jerusalem Post, trong vài năm trở lại đây, “lượng tử” trở thành từ khóa nóng trong giới công nghệ và quân sự. Các công ty công nghệ lớn hứa hẹn những đột phá như mã hóa không thể bị phá vỡ, khả năng mô phỏng tức thời các hệ thống phức tạp hay sức mạnh tính toán vượt xa mọi siêu máy tính hiện nay. Nhiều chính phủ đã công bố lộ trình phát triển quốc gia về lượng tử, các quỹ đầu tư đổ vốn vào các công ty khởi nghiệp và các nước lớn cạnh tranh nhau trong cuộc đua hàng tỷ USD này.

Tuy nhiên, không ít người vẫn cho rằng lượng tử là lĩnh vực còn xa vời. Trên thực tế, công nghệ này không chỉ là một khái niệm khoa học mà đã bước vào giai đoạn ứng dụng trong ba lĩnh vực chính: máy tính lượng tử, truyền thông lượng tử và cảm biến lượng tử. Mỗi lĩnh vực có mức độ phát triển khác nhau, nhưng tất cả đều mang tiềm năng thay đổi hoàn toàn cách các lực lượng quân sự vận hành, dẫn đường, bảo mật thông tin và thu thập tình báo.

Hiện nay, thế giới vẫn chưa sở hữu máy tính lượng tử hoàn chỉnh và ổn định, có thể mở rộng quy mô hàng triệu qubit như lý thuyết đặt ra. Tuy nhiên, những bước tiến gần đây của Mỹ, Trung Quốc và châu Âu đã chứng minh công nghệ này có thể vượt trội hơn máy tính truyền thống trong một số tác vụ nhất định, đặc biệt là trong tối ưu hóa, mật mã học và mô phỏng vật liệu. Điều này khiến giới quốc phòng không thể “đứng ngoài chờ đợi”.

Máy tính lượng tử có khả năng xử lý đồng thời hàng triệu phép tính, giúp giải quyết những bài toán vốn được coi là “không thể giải”, từ phá mã RSA, tối ưu hóa hành trình bay của phi đội máy bay không người lái, đến mô phỏng vật liệu tàng hình hoặc nhiên liệu cho động cơ siêu thanh. Với quân đội, điều này có nghĩa là lập kế hoạch tác chiến nhanh hơn, phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn và giảm thiểu rủi ro trong chiến dịch.

Trong khi đó, công nghệ truyền thông lượng tử mở ra triển vọng về các kênh liên lạc “không thể bị tấn công”. Thông qua cơ chế phân phối khóa lượng tử (QKD), bất kỳ nỗ lực nghe lén nào cũng sẽ bị phát hiện ngay lập tức. Trung Quốc đã triển khai thành công vệ tinh lượng tử Micius và mạng lưới truyền thông bảo mật kéo dài hơn 4.600 km, đặt ra thách thức cho các nước khác trong việc bắt kịp “cuộc chạy đua lượng tử quân sự” toàn cầu.

Một hướng ứng dụng tiềm năng khác là cảm biến lượng tử – công nghệ có thể được đưa ra chiến trường sớm nhất. Cảm biến lượng tử cho phép phát hiện những biến thiên cực nhỏ của trọng lực hoặc từ trường, giúp tàu ngầm và tên lửa có thể dẫn đường mà không cần GPS, hoạt động ổn định ngay cả khi bị gây nhiễu tín hiệu vệ tinh, đồng thời có khả năng phát hiện máy bay hoặc tàu ngầm tàng hình thông qua sự biến động trong trường vật lý tự nhiên.

Sức mạnh của công nghệ lượng tử sẽ còn được nhân lên khi kết hợp cùng trí tuệ nhân tạo. AI giúp kiểm soát và tối ưu hóa hoạt động của máy tính lượng tử, trong khi lượng tử lại cung cấp năng lực tính toán khổng lồ để huấn luyện các mô hình AI phức tạp hơn. Sự kết hợp này được ví như “khoảnh khắc hạt nhân” mới của thế kỷ XXI, nơi sức mạnh không nằm ở số lượng vũ khí, mà ở khả năng tính toán và kiểm soát thông tin.

Phát triển công nghệ lượng tử đòi hỏi nguồn vốn khổng lồ và tầm nhìn dài hạn – từ cơ sở hạ tầng làm lạnh siêu dẫn, vật liệu bán dẫn đặc biệt, đến đội ngũ chuyên gia vật lý và kỹ sư tinh hoa. Đây là lĩnh vực không dành cho kinh tế khởi nghiệp, mà đòi hỏi sự đầu tư bền vững của nhà nước và các cơ quan quốc phòng.

Tại Mỹ, chương trình National Quantum Initiative và DoD Quantum Acceleration nhận khoảng 3 tỷ USD. Tại EU và NATO, giai đoạn đầu của Quantum Flagship huy động 1 tỷ euro. Anh cũng đã đầu tư 2,5 tỷ bảng vào National Quantum Strategy, trong khi các chương trình lượng tử, bao gồm vệ tinh QKD, của Trung Quốc được ước tính hơn 15 tỷ USD. Giới chuyên gia nhận định, “lượng tử là cuộc chạy đua không gian mới”. Nếu các tổ chức quốc phòng chờ đến khi công nghệ “sẵn sàng”, họ sẽ bị loại khỏi hệ điều hành chiến tranh của tương lai.

Các tập đoàn quốc phòng được xem là lực lượng tiên phong trong cuộc đua này. Với kinh nghiệm trong phát triển công nghệ nhạy cảm, bảo mật cao và chu kỳ sản phẩm dài, họ được khuyến nghị đầu tư ngay vào mã hóa hậu lượng tử, hợp tác với các nhà cung cấp máy tính lượng tử để thử nghiệm các mô hình tối ưu hóa và xây dựng các trung tâm nghiên cứu lượng tử an toàn trong nước. Song song với đó, việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cũng được coi là ưu tiên hàng đầu.

Công nghệ lượng tử không nhằm thay thế máy tính truyền thống, mà là mở rộng khả năng của con người trong việc giải quyết những vấn đề tưởng chừng bất khả thi. Trong tương lai, lợi thế chiến lược không còn nằm ở quốc gia sở hữu nhiều vũ khí nhất, mà ở quốc gia sở hữu năng lực tính toán và công nghệ lượng tử vượt trội.

Thanh Bình (P/v TTXVN tại Israel)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/khoa-hoc-cong-nghe/cong-nghe-luong-tu-va-quoc-phong-tu-vien-tuong-den-hien-thuc-chien-luoc-20251113193803276.htm