Công ước Hà Nội - Khung pháp lý toàn cầu về xử lý tội phạm mạng

3 giờ trướcBài gốc

Trước thềm lễ mở ký Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng tại Thủ đô Hà Nội (Công ước Hà Nội), báo Pháp Luật TP.HCM đã có cuộc trao đổi với ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng Ban nghiên cứu, tư vấn, phát triển công nghệ và hợp tác quốc tế của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA) kiêm Giám đốc công nghệ Công ty CP Công nghệ an ninh mạng quốc gia Việt Nam (NCS).

“Khi có một công ước quốc tế, được thừa nhận rộng rãi và được các nước ủng hộ, công tác về đấu tranh phòng, chống tội phạm mạng sẽ rất thuận lợi vì các nước có cùng một góc nhìn, cùng một quan điểm, một cách ứng phó…” - ông Vũ Ngọc Sơn, người có 23 năm kinh nghiệm trong nghiên cứu, phát triển công nghệ và giải pháp an ninh mạng, nói.

Tội phạm mạng luôn thay đổi, hoạt động không biên giới

. Phóng viên: Thực trạng tội phạm mạng hiện nay hoạt động ra sao, thưa ông?

+ Ông Vũ Ngọc Sơn (ảnh): Tội phạm mạng là những nhóm tổ chức chuyên nghiệp. Các nhóm này có thể sinh sống ở một nước nhưng sử dụng hạ tầng mạng của một nước thứ hai để tấn công một nước thứ ba. Có thể nói các nhóm tội phạm hiện nay đến từ bất cứ đâu trên thế giới, không phụ thuộc vào lãnh thổ cũng như điều kiện về luật pháp hay chính trị.

Điều đó khiến cho các vấn đề về tội phạm mạng và đặc biệt tấn công mạng là vấn đề chung của toàn thế giới chứ không chỉ của riêng quốc gia nào.

. Theo ông, diễn biến của tình hình tội phạm mạng tại Việt Nam trong những năm gần đây như thế nào?

+ Phần lớn những cuộc tấn công mạng nhắm vào hạ tầng Việt Nam từ các nhóm ở nước ngoài. Các nhóm này sẽ nhắm vào một số mục tiêu cụ thể.

Trong đó nổi lên là mục tiêu về kinh tế, các tổ chức tài chính ngân hàng để trục lợi tiền trong tài khoản ngân hàng hoặc là các loại dữ liệu trong ngành tài chính ngân hàng.

Thứ hai là tấn công nhằm chiếm đoạt các thông tin, có thể là thông tin bí mật nhà nước hoặc thông tin liên quan đến bí mật kinh doanh của các tổ chức, doanh nghiệp.

Các nhóm tội phạm mạng cũng tấn công vào các cơ sở dữ liệu, thu thập và bán lại dữ liệu này cho các bên hoặc sử dụng các dữ liệu vào mục đích lừa đảo.

Chiều 24-12-2024, tại New York, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua Công ước Hà Nội về chống tội phạm mạng. Ảnh: UN.org

. Các cuộc tấn công của tội phạm mạng những năm gần đây biến đổi ra sao theo quan sát của ông?

+ Các nhóm tội phạm mạng liên tục thay đổi về các hình thức tấn công cũng như các công cụ mà chúng ta có thể gọi là các loại vũ khí mạng, công cụ tấn công rất mạnh mẽ.

Các nhóm tội phạm còn sử dụng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo để dò quét, công nghệ lượng tử, bẻ gãy các thuật toán mã hóa… để tạo ra những công cụ tấn công mạnh mẽ hơn.

Đối phó với tội phạm mạng, chúng ta phải đầu tư liên tục để đương đầu với các vũ khí mà các nhóm tội phạm mạng sử dụng.

Cần sự phối hợp toàn cầu

. Để phòng, chống tội phạm mạng hiệu quả, khung pháp lý của Việt Nam cần hoàn thiện thêm những điều gì?

+ Chúng ta chuẩn bị tham gia vào lễ mở ký Công ước Hà Nội, một trong những văn kiện quốc tế quan trọng. Trong đó nhấn mạnh đến yếu tố về hoàn thiện hành lang pháp lý theo hướng hình sự hóa các hình thức tội phạm mạng. Đồng thời sẽ có những quy định khuôn khổ chung trên toàn thế giới.

10.500 tỉ USD

là con số ước tính tội phạm mạng đã gây thiệt hại cho kinh tế thế giới vào năm 2025, lớn hơn GDP của hầu hết các nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Để đáp ứng được khuôn khổ chung này, các quốc gia cũng phải từng bước hoàn thiện hành lang pháp lý của mình để có cách xử lý thống nhất và hiệu quả giữa các quốc gia. Thay vì mỗi quốc gia sẽ có một cách xử lý khác nhau, sẽ quy về một chuẩn chung để việc phối hợp xử lý hiệu quả. Ví dụ như công nghệ về trí tuệ nhân tạo, công nghệ lượng tử hay những cơ sở dữ liệu chuyên ngành là mới, các hệ thống quy định trước đây chưa cập nhật.

Ở Việt Nam, Luật An ninh mạng năm 2025 dự kiến chuẩn bị được thông qua trong kỳ họp Quốc hội này, nó là sự kết hợp giữa Luật An ninh mạng năm 2018 và Luật An toàn thông tin năm 2015 và sẽ đồng nhất khái niệm an ninh mạng và an toàn thông tin.

Luật này sau khi ra đời sẽ cần phải có các hướng dẫn, quy định dưới luật, điều chỉnh hàng loạt văn bản, tài liệu liên quan đến các luật cũ. Có thể nói khối lượng công việc sẽ rất lớn và đòi hỏi tốc độ xử lý cao để tương thích với Công ước Hà Nội mà chúng ta tham gia.

Tôi cho rằng những nhiệm vụ rất quan trọng cần phải đặt trọng tâm và hoàn thành sớm là chuẩn bị các phương pháp về mặt công nghệ, nâng cao năng lực cho con người và hoàn thiện hành lang pháp lý.

Cơ hội nâng cao năng lực quốc gia

. Việc ký Công ước Hà Nội mang đến cho Việt Nam những cơ hội và thách thức gì, thưa ông?

Kết quả của gần năm năm thương lượng

Chiều 24-12-2024 (giờ New York), Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua đồng thuận Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng. Điều 64 của công ước quy định: Công ước sẽ được mở ký tại Thủ đô Hà Nội trong năm 2025, lấy tên là Công ước Hà Nội.

Công ước gồm 9 chương, 71 điều là kết quả của gần năm năm thương lượng liên tục và kéo dài (2021-2024) giữa các quốc gia thành viên.

Lần đầu tiên một địa điểm của Việt Nam được ghi danh và gắn với một điều ước đa phương toàn cầu liên quan đến một lĩnh vực được cộng đồng quốc tế hết sức quan tâm.

Việc Liên hợp quốc chọn Hà Nội làm địa điểm tổ chức lễ mở ký công ước trong năm 2025 là dấu ấn quan trọng trong lịch sử đối ngoại đa phương của Việt Nam và 47 năm quan hệ đối tác Việt Nam - Liên hợp quốc.

Lựa chọn này phản ánh vị thế, uy tín quốc tế ngày càng cao của đất nước, cũng như sự tham gia đóng góp tích cực, trách nhiệm và thực chất của Việt Nam trong toàn bộ quá trình đàm phán công ước.

+ Công ước Hà Nội sau khi được các nước ký kết sẽ thuận lợi hơn trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm mạng vì các nước có cùng chung góc nhìn, quan điểm, cách ứng phó.

Khi tham gia công ước, chúng ta buộc phải nâng cao về năng lực. Bởi nếu muốn phối hợp với các quốc gia, điều đầu tiên chúng ta phải có đủ năng lực để phối hợp, đặc biệt nếu phải phối hợp với các quốc gia phát triển như Mỹ, châu Âu…

Do vậy, các chuyên gia, cán bộ chuyên trách về an ninh mạng Việt Nam sẽ phải tự nâng cao năng lực.

Các nhà cung cấp dịch vụ, công ty cung cấp các giải pháp về an ninh mạng cũng sẽ phải nâng cấp chất lượng, sản phẩm, giải pháp để phù hợp với tiêu chuẩn công nghệ chung của thế giới.

An ninh mạng là vấn đề toàn cầu, việc hợp tác trên khuôn khổ toàn cầu không chỉ diễn ra ở những vấn đề liên quan đến pháp lý hay đấu tranh tội phạm mà cả các giải pháp về công nghệ. Và trong các trụ cột của Công ước Hà Nội, có trụ cột quan trọng về nâng cao năng lực và hỗ trợ kỹ thuật. Trong đó sẽ có sự hợp tác, trao đổi, chuyển giao về công nghệ để nâng cao năng lực của các quốc gia thành viên.

Hy vọng với sự kết nối với các quốc gia trên thế giới, trong đó có phối hợp và chuyển giao công nghệ, Việt Nam sẽ sớm được tiếp cận và chuyển giao công nghệ tốt nhất để xây dựng sản phẩm, dịch vụ “Make in Việt Nam” đảm bảo chất lượng quốc tế nhưng có sự phù hợp với Việt Nam.

. Xin cảm ơn ông.

Việt Nam đảm nhiệm tốt trọng trách quy mô toàn cầu

TS Trần Hải Linh, Ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nhân và đầu tư Việt Nam - Hàn Quốc:

Thông điệp về Việt Nam hội nhập và đóng góp cho thế giới

Việc ký công ước tại Hà Nội là dấu mốc biểu tượng sâu sắc, khẳng định vị thế, vai trò và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế. Đây không chỉ là sự ghi nhận cho chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển mà Đảng và Nhà nước ta kiên định theo đuổi, mà còn thể hiện niềm tin và tín nhiệm của cộng đồng quốc tế đối với Việt Nam.

Sự kiện này cho thấy Việt Nam đã trở thành đối tác tin cậy, có trách nhiệm, sẵn sàng đóng góp vào việc định hình các chuẩn mực và cơ chế quản trị toàn cầu. Thành công đó bắt nguồn từ sức mạnh mềm văn hóa, bản sắc ngoại giao và năng lực tổ chức, điều phối quốc tế ngày càng chuyên nghiệp.

Công ước Hà Nội là cơ hội để Việt Nam phát huy vai trò cầu nối, trung tâm của đối thoại và hợp tác khu vực; đồng thời nâng cao năng lực tham gia các tổ chức quốc tế, thúc đẩy hợp tác trong chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, khoa học công nghệ và ngoại giao nhân dân.

Quan trọng hơn, sự kiện này gửi đi thông điệp về một Việt Nam đổi mới, tự tin, hội nhập sâu rộng và chủ động đóng góp cho thế giới - bước đi cụ thể hóa tầm nhìn của Đại hội XIII và hướng tới Đại hội XIV của Đảng. Đó cũng là biểu tượng của bản lĩnh, uy tín và trách nhiệm toàn cầu - những giá trị cốt lõi của nền ngoại giao Việt Nam hiện đại.

Đối với các quốc gia, công ước tạo hành lang pháp lý chung nhằm xây dựng niềm tin số, giảm rủi ro an ninh mạng, tăng năng lực cạnh tranh số và thúc đẩy thương mại điện tử xuyên biên giới. Với cộng đồng doanh nghiệp và trí thức kiều bào, Công ước Hà Nội mở ra cơ hội kết nối nguồn lực toàn cầu, thu hút chuyên gia, nhà đầu tư, doanh nghiệp công nghệ cùng phát triển hạ tầng an ninh mạng, trung tâm dữ liệu, AI và chuyển giao công nghệ an toàn.

Tuy nhiên, việc tham gia công ước cũng đặt ra nhiều thách thức cho Việt Nam trong giai đoạn tăng tốc chuyển đổi số và hội nhập sâu rộng.

Trước hết là yêu cầu hoàn thiện hệ thống pháp luật trong nước để bảo đảm tương thích, minh bạch, đặc biệt trong các lĩnh vực bảo vệ dữ liệu cá nhân, an ninh thông tin và xử lý tội phạm mạng. Bên cạnh đó là thách thức về nhân lực chất lượng cao, năng lực kỹ thuật, bảo vệ chủ quyền số và cân bằng lợi ích quốc gia.

Ngoài ra, công tác thực thi công ước đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp; nếu thiếu liên kết, sẽ khó đạt hiệu quả mong muốn.

Công ước Hà Nội là cơ hội để Việt Nam khẳng định vai trò tiên phong trong lĩnh vực toàn cầu mới là an ninh mạng.

...............................................

GS Nicholas Chapman, chuyên ngành quan hệ quốc tế ĐH Tohoku (Nhật Bản):

Việt Nam có thể đảm đương trọng trách toàn cầu

“Công ước Hà Nội thể hiện tầm ảnh hưởng ngày càng gia tăng của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới. Việt Nam đang chứng minh năng lực định hình tương lai số: Cởi mở, an toàn và hợp tác”.

Việt Nam giữ vai trò nổi bật trong suốt quá trình đàm phán hình thành Công ước Hà Nội, kết quả của hơn năm năm đối thoại liên tục giữa các quốc gia thành viên Liên hợp quốc. Việc ký kết này không chỉ là bước ngoặt trong cuộc chiến chống tội phạm mạng toàn cầu, mà còn thể hiện sự gắn kết, uy tín và tầm ảnh hưởng ngày càng lớn của Việt Nam trong hệ thống Liên hợp quốc.

Vai trò dẫn dắt của Việt Nam trong cân bằng quan điểm khác biệt, thúc đẩy đồng thuận và tổ chức lễ ký kết trang trọng phản ánh định hướng ngoại giao ưu tiên hợp tác, đối thoại và trách nhiệm. Việt Nam đã chứng minh năng lực điều phối vượt trội, giữ thế cân bằng giữa lợi ích các nước, giúp các bên cùng hướng đến mục tiêu chung.

Đường lối đối ngoại “độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa” giúp Việt Nam xây dựng mối quan hệ sâu sắc với các cường quốc, tổ chức quốc tế và các nước đang phát triển, qua đó củng cố vị thế là “đối tác đáng tin cậy và thành viên tích cực của cộng đồng quốc tế”.

Việc được chọn làm nước chủ nhà cho lễ ký công ước cho thấy niềm tin quốc tế vào năng lực và vai trò lãnh đạo, dẫn dắt của Việt Nam.

Với nền tảng luật pháp đã có và tiếp tục hoàn thiện; đội ngũ nhân lực số chất lượng cao, xếp thứ 17/194 quốc gia về chỉ số an ninh mạng toàn cầu, Việt Nam đủ điều kiện đảm đương trọng trách mang tầm toàn cầu.

Tác động của Công ước Hà Nội vượt ra ngoài phạm vi Việt Nam. Việc hình thành khuôn khổ thống nhất để chia sẻ bằng chứng, hỗ trợ tư pháp và điều tra xuyên quốc gia đặt nền móng cho kỷ nguyên hợp tác toàn cầu mới trong phòng, chống tội phạm mạng. Lần đầu tiên thế giới có một công cụ pháp lý chung để xử lý loại tội phạm không biên giới này.

Việc định hình và tổ chức ký kết Công ước Hà Nội là minh chứng rõ rệt cho uy tín, bản lĩnh và tầm nhìn của Việt Nam - một quốc gia đang vững vàng trên con đường phát triển, đóng góp tích cực cho trật tự số toàn cầu, khẳng định vai trò là đối tác tin cậy, thành viên trách nhiệm trong luật pháp quốc tế và ngoại giao đa phương.

NGỌC DIỆP

Nguồn PLO : https://plo.vn/video/cong-uoc-ha-noi-khung-phap-ly-toan-cau-ve-xu-ly-toi-pham-mang-post877390.html