Công ước Hà Nội: Niềm tin về không gian mạng an toàn, lành mạnh và bền vững cho mọi người

7 giờ trướcBài gốc

Với Việt Nam, Lễ mở ký là cơ hội chiến lược để khẳng định vị thế, thể hiện trách nhiệm và thúc đẩy các sáng kiến an ninh mạng vì một không gian mạng an toàn, lành mạnh và bền vững. (Ảnh: Thành Long)

Giá trị cấp thiết

Bối cảnh thế giới và khu vực gần đây diễn biến phức tạp, với tính bất ổn và bất định gia tăng. Trong bối cảnh đó, các vấn đề an ninh phi truyền thống, đặc biệt là tội phạm mạng, đang trở nên gay gắt, gia tăng về quy mô và mức độ tác động, nhất là khi có sự phổ biến của các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo. Điều này đe dọa trực tiếp đến môi trường an ninh, sự phát triển của các quốc gia, hoạt động của doanh nghiệp và đời sống của từng người dân trong kỷ nguyên số.

Tội phạm mạng hiện là thách thức trực diện đối với mọi quốc gia, mà không một quốc gia nào, kể cả những nước phát triển nhất, có thể đương đầu đơn độc. Thực tế này đặt ra yêu cầu cấp bách về một giải pháp toàn cầu, tăng cường hợp tác phòng, chống tội phạm mạng. Công ước Hà Nội, với vai trò là khung pháp lý toàn cầu, được xem là giải pháp hiệu quả, ổn định và bền vững nhất để xử lý vấn đề này.

Về cốt lõi, quá trình xây dựng Công ước tạo ra diễn đàn hoàn toàn mới để các quốc gia trực tiếp tương tác, trao đổi với nhau để phòng chống tội phạm mạng kể cả giữa các nước có khác biệt về giá trị và quy định pháp lý của quốc gia. Quá trình này cũng là nơi hội tụ của các giá trị toàn cầu và bảo đảm đầy đủ lợi ích của các quốc gia, xây dựng các quy định mạnh mẽ về hình sự hóa, hỗ trợ kỹ thuật và bảo đảm quyền con người chưa từng có tiền lệ trong các Công ước về hình sự tại Liên hợp quốc.

Xuất phát từ tính chất của không gian mạng, Liên hợp quốc quan tâm thúc đẩy sự tham gia đông đảo và chất lượng của các tổ chức xã hội, tập đoàn công nghệ và giới nghiên cứu an ninh mạng trong quá trình đàm phán, trong đó, lần đầu tiên các tập đoàn công nghệ lớn và các tổ chức quốc tế quan trọng đều đóng góp trực tiếp cho quá trình đàm phán thông qua văn bản và phát biểu tại hội nghị.

Toàn văn Công ước được thông qua bằng đồng thuận, thể hiện sự nỗ lực nghiêm túc của các quốc gia thành viên, với sự đóng góp trí tuệ của các tập đoàn công nghệ, các tổ chức nghề nghiệp, tổ chức xã hội, phản ánh cam kết lâu dài trong phòng chống tội phạm mạng.

Chủ tịch nước Lương Cường và các đại biểu tại lễ đón chính thức các trưởng đoàn. (Ảnh: Thành Long)

Việc Công ước được thông qua bằng đồng thuận, với tốc độ đàm phán khẩn trương và các nội dung cam kết thực chất, hiệu quả đã tái khẳng định tầm quan trọng của chủ nghĩa đa phương, vai trò trung tâm của Liên hợp quốc trong tăng cường hợp tác quốc tế trên cơ sở luật pháp quốc tế để đối phó với các thách thức toàn cầu.

Quá trình đàm phán Công ước thể hiện sự chạy đua của Liên hợp quốc đối với các bước tiến của công nghệ số và quyết tâm đạt được kết quả chung nhằm ngăn chặn tội phạm mạng trước sự phát triển khó lường của trí tuệ nhân tạo. Đây là Công ước có thời gian đàm phán ngắn kỷ lục với tần suất đàm phán dày đặc và trải rộng trên 2 địa điểm rất xa nhau, với 8 phiên chính thức và 5 phiên giữa kỳ trong thời gian chỉ 30 tháng (từ tháng 2/2022 tháng 8/2024 - khoảng 900 ngày) với gần 1.000 giờ thương lượng và 1.600 trang tài liệu đàm phán.

Thu hút sự tham gia của rất đông quốc gia thành viên Liên hợp quốc, với hơn 150 quốc gia tham gia đàm phán, Công ước Hà Nội vượt xa số lượng các nước đàm phán Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm xuyên quốc gia (UNTOC) và Công ước của Liên hợp quốc về chống tham nhũng (UNCAC) (chỉ khoảng 120 quốc gia); có quy mô tương đương với công ước về lĩnh vực biển như Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS) và Hiệp định bảo tồn đa dạng sinh học biển ở các vùng biển nằm ngoài quyền tài phán quốc gia (BBNJ) (với khoảng 150 quốc gia). Đặc biệt, Công ước có sự tham gia đóng góp, tham vấn ý kiến thường xuyên của các hiệp hội doanh nghiệp và tập đoàn công nghệ lớn nhất như Microsoft, Kaspersky, Phòng Thương mại quốc tế (ICC), Mastercard,

Công ước Hà Nội có ý nghĩa đặc biệt với các nước đang phát triển. Sự lựa chọn người điều hành Ủy ban đàm phán là Đại sứ Mebarki - nhà ngoại giao nữ kỳ cựu của Algeria thể hiện sự tin tưởng và kỳ vọng của Liên hợp quốc với các nước đang phát triển.

Những cam kết tại Công ước trực tiếp phục vụ cho các lợi ích của các nước đang phát triển, các nước còn nhiều hạn chế về chuyển đổi số và năng lực quản trị hạ tầng không gian mạng, thông qua các quy định về hỗ trợ kỹ thuật và nâng cao năng lực. Đồng thời, Công ước cũng bảo vệ các nước đang phát triển với hệ thống quy định về thu hồi và trả lại tài sản phạm tội mà có.

Bên cạnh đó, các nước đang phát triển và hạn chế về năng lực cũng có thể phối hợp tham gia điều tra chung chống tội phạm mạng trên cơ sở Công ước. Đây là những nền tảng để tất cả các nước có thể tự tin tiến hành chuyển đổi số mà không bị các rủi ro về tội phạm mạng đe dọa.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phát biểu tại Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao Công ước Hà Nội, ngày 25/10. (Ảnh: Thành Long)

Ý nghĩa Lễ mở ký

Với cộng đồng quốc tế, Lễ mở ký Công ước đặt nền móng cho một văn kiện toàn cầu tiếp theo của Liên hợp quốc trong lĩnh vực phòng chống tội phạm mạng, tương tự như các UNTOC ký năm 2000 và UNCAC ký năm 2003. Công ước hứa hẹn trở thành công cụ pháp lý cho tất cả quốc gia thành viên để hợp tác phòng, chống tội phạm mạng trên phạm vi toàn cầu, tạo ra một diễn đàn mới để các quốc gia trực tiếp tương tác, trao đổi với nhau để phòng chống tội phạm mạng kể cả giữa các nước có khác biệt về giá trị và quy định pháp lý của quốc gia.

Với Việt Nam, Lễ mở ký là cơ hội chiến lược để khẳng định vị thế, thể hiện trách nhiệm và thúc đẩy các sáng kiến an ninh mạng vì một không gian mạng an toàn, lành mạnh và bền vững. Việc đăng cai tổ chức Lễ mở ký Công ước là bước đi cụ thể triển khai chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về hội nhập và hợp tác quốc tế, đặc biệt là Nghị quyết số 59-NQ/TW ngày 24/01/2025 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, Kết luận số 125-KL/TW ngày 14/02/2025 của Ban Bí thư về tăng cường thực hiện Chỉ thị số 25-CT/TW ngày 08/8/2018 của Ban Bí thư về đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương đến năm 2030, Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; trực tiếp góp phần thúc đẩy đối ngoại Công an nhân dân, phù hợp với Kết luận số 82-KL/TW ngày 07/6/2024 của Bộ Chính trị.

Lễ mở ký cho phép Việt Nam có tiền đề để tham gia sâu hơn vào vấn đề an toàn, an ninh mạng tại Liên hợp quốc, khởi tạo diễn đàn quốc tế để trao đổi về an ninh mạng tại Việt Nam; cũng như có điểm nhấn Công ước Hà Nội tại tất cả sự kiện, diễn đàn của Liên hợp quốc và khu vực có liên quan không gian mạng.

Trong trường hợp thuận lợi, Việt Nam có cơ hội nhận được kinh nghiệm quốc tế tốt nhất trong lĩnh vực công nghệ không gian mạng, từ đó đề xuất các sáng kiến để bảo đảm môi trường không gian mạng an toàn, lành mạnh ở cấp độ khu vực và quốc tế; đóng góp trực tiếp cho bảo đảm an ninh quốc gia của Việt Nam.

Thứ trưởng Bộ Công an Phạm Thế Tùng (thứ hai từ trái) và Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ (thứ hai từ phải) điều hành phiên thảo luận cấp cao trong khuôn khổ Lễ ký Công ước Hà Nội, ngày 26/10. (Ảnh: Thành Long)

Những vấn đề đặt ra với Việt Nam

Việt Nam là một trong những quốc gia có mức độ phổ cập Internet hàng đầu thế giới, với 78,44 triệu người sử dụng Internet tính đến đầu năm 2024, tương đương 79,1% dân số. Theo thống kê của cơ quan chức năng, trong năm 2023, đã ghi nhận gần 16.000 phản ánh chỉ riêng trong vấn đề lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại 390.000 tỷ đồng, tăng 64,78% so với năm 2022. Tính từ đầu năm 2023 đến tháng 8/2024, đã có hơn 13.750 cuộc tấn công mạng vào các hệ thống thông tin tại Việt Nam gây ra sự cố nghiêm trọng. Vì vậy, việc ký kết Công ước có ý nghĩa quan trọng và mở ra nhiều cơ hội và kênh hợp tác quốc tế với công tác phòng, chống tội phạm mạng tại Việt Nam.

Trong quá trình triển khai Công ước, Việt Nam sẽ cần tập trung chú ý những vấn đề sau:

Thứ nhất, nhanh chóng lựa chọn và thiết lập mạng lưới đối tác thực thi Công ước giữa Việt Nam với một số quốc gia, tổ chức quốc tế, các tập đoàn công nghệ quan trọng... Đặc biệt với hợp tác liên Chính phủ giữa các quốc gia, cần có khuôn khổ hợp tác, thỏa thuận chia sẻ thông tin và xây dựng cơ chế đối thoại và tham vấn định kỳ. Công ước mở ra cơ hội cho Việt Nam, tham gia, tiếp nhận và xây dựng các cơ chế, mạng lưới hỗ trợ kỹ thuật, xây dựng năng lực và chuyển giao công nghệ với các đối tác song phương. Những cơ chế, mạng lưới này sẽ nâng cao khả năng dự báo, phòng ngừa, ứng phó với các loại hình tội phạm mạng; đồng thời cũng làm sâu sắc hơn và đưa quan hệ song phương Việt Nam và các nước đối tác đi vào thực chất.

Thứ hai, việc xây dựng hệ thống khuôn khổ pháp lý quốc gia để triển khai thực hiện Công ước là một quá trình quan trọng, đảm bảo sự tuân thủ và thực thi đầy đủ các điều khoản của Công ước, trong đó có hợp tác quốc tế trong phòng, chống tội phạm mạng. Việt Nam cần sớm xác định cơ chế đầu mối 24/7 với đủ thầm quyền để tham gia hợp tác với các nước. Việt Nam cũng cần sớm có các quy định để quản lý các hình thái mới của công nghệ số nhằm đáp ứng quy định của Công ước và thực thi chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Đồng thời, các quy định liên quan hợp tác, trao đổi giữa các cơ quan chức năng và các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông, Internet, dịch vụ số…cần được hoàn thiện theo các nguyên tắc tại Công ước.

Thứ ba, mấu chốt của việc thực hiện thành công, hiệu quả Công ước là việc chuẩn bị hạ tầng để triển khai Công ước. Trong đó, việc đầu tư cho các công nghệ kỹ thuật là then chốt, bảo đảm năng lực điều tra, ngăn chặn hiệu quả của các lực lượng chuyên ngành trên không gian mạng; đòi hỏi các cơ quan chức năng của Việt Nam cần nắm bắt được các công nghệ mới, hiện đại, tiên tiến nhằm theo kịp các thủ đoạn, phương pháp tinh vi của loại tội phạm này.

Bên cạnh công nghệ, yếu tố con người cũng đóng vai trò quyết định trong việc thực thi Công ước. Phòng chống tội phạm mạng đòi hỏi lực lượng đa dạng và chuyên trách. Lực lượng này không chỉ bao gồm các cơ quan nhà nước như lực lượng thực thi pháp luật như cảnh sát công nghệ cao, trung tâm ứng cứu khẩn cấp (CERT), cơ quan tư pháp như thẩm phán, luật sư, chuyên gia pháp lý trong lĩnh vực tội phạm mạng, và mở rộng đến các tập đoàn công nghệ và tất cả mọi người tham gia vào không gian mạng.

Bốn là, Việt Nam cần tiếp tục tích cực tham gia vào quá trình hoàn thiện khuôn khổ pháp lý quốc tế về không gian mạng. Có thể thấy khả năng giao thoa giữa tội phạm mạng và an ninh mạng sẽ khiến cho công tác phòng, chống tội phạm mạng thiếu hiệu quả cho đến khi có khuôn khổ pháp lý mới về an ninh mạng, theo đó các quốc gia cần khẳng định và thực thi các cam kết ràng buộc pháp lý về các quyền và lợi ích hợp pháp trên không gian mạng. Quá trình này tiếp tục là cuộc đấu tranh căng thẳng tại Liên hợp quốc trong thời gian tới và đòi hỏi Việt Nam tích cực tham gia.

Huyền Trâm

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/cong-uoc-ha-noi-niem-tin-ve-khong-gian-mang-an-toan-lanh-manh-va-ben-vung-cho-moi-nguoi-332212.html