'Cú hích' chưa từng có thay đổi diện mạo vùng dân tộc thiểu số

một giờ trướcBài gốc

Đại biểu Nguyễn Quốc Luận phát biểu thảo luận tại tổ. (Ảnh: quochoi.vn)

Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 có ý nghĩa đặc biệt, là nguồn lực lớn chưa từng có, giúp giải quyết đồng bộ những bài toán khó kéo dài nhiều thập kỷ, góp phần quan trọng thay đổi diện mạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

Đây là chia sẻ của ông Nguyễn Quốc Luận, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo, tỉnh Lào Cai, đại biểu Quốc hội tỉnh Lào Cai với phóng viên Báo Điện tử VietnamPlus bên lề kỳ họp thứ 10, Quốc hội thứ XV.

"Cú hích" lớn cho tỉnh nghèo

- Thưa ông, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 đã thực hiện hết giai đoạn 1 (2021-2025). Là một trong những tỉnh có đa số người dân là đồng bào dân tộc thiểu số, ông đánh giá như thế nào về ý nghĩa của chương trình này đối với Lào Cai?

Ông Nguyễn Quốc Luận: Với Lào Cai - nơi đồng bào dân tộc thiểu số chiếm gần 58% dân số - Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi có ý nghĩa hết sức đặc biệt. Đây không chỉ là nguồn lực lớn nhất từ trước tới nay dành cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số mà còn là "cú hích" quan trọng giúp tỉnh giải quyết đồng bộ những bài toán khó, kéo dài nhiều thập kỷ như thiếu nhà ở, nước sinh hoạt, hạ tầng cơ bản và sinh kế bền vững.

Sau 5 năm triển khai, hiện 100% xã có đường ô tô đến trung tâm, 100% trạm y tế xã kiên cố; hơn 9.000 hộ được hỗ trợ làm nhà ở mới hoặc sửa chữa; hàng chục nghìn hộ được cấp nước sinh hoạt; hàng trăm công trình hạ tầng thiết yếu được đưa vào sử dụng.

Các mô hình sinh kế, phát triển sản xuất, liên kết chuỗi giá trị… đã giúp thu nhập của đồng bào các dân tộc trong tỉnh tăng hơn 2 lần so với năm 2021 - trước thời điểm thực hiện Chương trình.Tỷ lệ hộ nghèo vùng dân tộc thiểu số giảm bình quân 6,7%/năm. Đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào có bước phát triển rõ nét, niềm tin của người dân vào chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước được củng cố mạnh mẽ.

- Một trong những dự án trọng tâm của Chương trình trong giai đoạn 1là bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch. Ông có thể cho biết ý nghĩa của nội dung này với đồng bào dân tộc thiểu số cũng như kết quả mà Lào Cai đã đạt được trong triển khai?

Ông Nguyễn Quốc Luận: Là nơi sinh sống của đồng bào các dân tộc thiểu số với nhiều nét văn hóa rất đặc sắc, việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch là một trong những nội dung mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với tỉnh Lào Cai.

Văn hóa chính là “hồn cốt” của mỗi tộc người, là tài sản vô giá mà nếu không được gìn giữ sẽ mai một rất nhanh. Khi được gắn với du lịch, các giá trị ấy không chỉ được khôi phục mạnh mẽ mà còn trở thành sinh kế mới, giúp đồng bào có thêm thu nhập, tạo việc làm tại chỗ, góp phần giảm nghèo bền vững và khẳng định vị thế của các dân tộc trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

Đông đảo du khách tham gia Lễ dâng hương tại Đền Thượng, thành phố Lào Cai, Lào Cai. (Ảnh: Hương Thu/TTXVN)

Trong giai đoạn 2021-2025, Lào Cai đã triển khai rất quyết liệt dự án này và đạt nhiều kết quả rõ nét. Tỉnh đã hỗ trợ tu bổ di tích Nhà Hoàng A Tưởng; xây dựng và nâng cấp 9 điểm du lịch cộng đồng tiêu biểu; hình thành các thôn bản bảo tồn văn hóa đặc sắc của dân tộc Phù Lá, Bố Y; tổ chức 6 lễ hội truyền thống, 25 câu lạc bộ văn hóa dân gian, 54 đội văn nghệ. Chúng tôi cũng thực hiện 5 chương trình quảng bá văn hóa dân tộc, xây dựng 105 tủ sách cộng đồng, hỗ trợ hàng chục nghệ nhân dân gian trong công tác truyền dạy di sản…

Những hoạt động này đã góp phần quan trọng vào việc khôi phục, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa đặc sắc của các dân tộc, tạo diện mạo mới cho du lịch cộng đồng.

Đáng quý hơn, đồng bào đã trở thành chủ thể của bảo tồn, mỗi lễ hội được phục dựng, mỗi làn điệu, nghề thủ công được bảo tồn, duy trì đều đi kèm với thu nhập thực tế từ du lịch. Nhiều hộ dân ở Bắc Hà, Sa Pa, Bát Xát, Nghĩa Lộ, Văn Chấn, Lục Yên, Văn Yên… đã có việc làm ổn định nhờ mô hình homestay, hướng dẫn viên bản địa, trình diễn văn hóa. Điều đó cho thấy việc bảo tồn văn hóa không chỉ để lưu giữ quá khứ, mà còn mở ra con đường phát triển mới, bền vững cho tương lai.

Cần phân cấp mạnh cho địa phương

- Từ thực tiễn tại địa phương trong 5 năm qua, theo ông, đâu là điểm còn tồn tại, hạn chế trong triển khai chương trình?

Ông Nguyễn Quốc Luận: Bên cạnh những kết quả rất tích cực, quá trình triển khai Chương trình trong 5 năm qua tại Lào Cai cũng còn một số tồn tại, hạn chế.

Tiến độ thực hiện và giải ngân một số dự án, đặc biệt là nguồn vốn sự nghiệp, còn chậm so với yêu cầu. Một số chính sách khi đưa vào thực tiễn còn có những vướng mắc, thiếu đồng bộ; việc điều chỉnh, hướng dẫn có thời điểm chưa kịp thời, chưa đầy đủ, dẫn tới địa phương lúng túng trong tổ chức thực hiện.

Ở cơ sở, năng lực một bộ phận cán bộ còn hạn chế. Điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, giá vật liệu tăng cao, thiếu mỏ vật liệu hợp pháp ở gần các dự án đầu tư hạ tầng thuộc Chương trình cũng gây áp lực lớn lên tiến độ các dự án.

Nguyên nhân chủ yếu do khối lượng công việc quá lớn, phạm vi chương trình rộng trong khi cơ chế, chính sách ban đầu còn thiếu, chưa thống nhất; chưa có những cơ chế chính sách đặc thù; một số nội dung còn bất cập so với thực tế vùng cao. Một số quy định về đối tượng, mức hỗ trợ, thủ tục đầu tư chưa phù hợp, chưa tạo động lực đủ mạnh; cán bộ cấp xã thường xuyên thay đổi, thiếu kinh nghiệm.

Mưa lũ gây thiệt hại nặng nề tại Lào Cai. (Ảnh: TTXVN phát)

Bên cạnh đó là thiên tai, lũ quét, sạt lở – như hoàn lưu bão Yagi năm 2024, bão Bualoi năm 2025 – khiến nhiều hạng mục phải điều chỉnh, làm lại, ảnh hưởng đáng kể đến tiến độ.

- Chính phủ đã quyết định hợp nhất ba chương trình mục tiêu quốc gia gồm: Xây dựng nông thôn mới, Giảm nghèo bền vững, Phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số thành một chương trình mục tiêu quốc gia chung. Ông đánh giá như thế nào về chủ trương này? Theo ông, cần làm gì để phát huy hơn nữa hiệu quả của các chương trình mục tiêu quốc gia nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho đồng bào dân tộc thiểu số trong thời gian tới? Vấn đề nào là cốt lõi cần tập trung?

Ông Nguyễn Quốc Luận: Việc Chính phủ quyết định hợp nhất ba chương trình mục tiêu quốc gia là một chủ trương lớn, hoàn toàn đúng đắn và phù hợp với thực tiễn. Ba chương trình này có nhiều mục tiêu, đối tượng, địa bàn và nội dung tương đồng, khi được thiết kế đồng bộ sẽ tránh trùng lặp, phân tán nguồn lực, giảm thủ tục, giảm chi phí quản lý và đặc biệt là tạo được sức lan tỏa mạnh mẽ hơn tại cơ sở.

Từ thực tiễn triển khai tại Lào Cai, tôi cho rằng quyết định tích hợp là hướng đi rất quan trọng, giúp địa phương chủ động hơn trong lồng ghép nguồn lực, bố trí dự án theo thứ tự ưu tiên, phù hợp đặc thù từng vùng, từng dân tộc.

Trong giai đoạn 2021–2025, dù triển khai ban đầu còn chậm do phải chờ hệ thống văn bản hướng dẫn, nhưng kết quả giải ngân của Chương trình mục tiêu quốc gia dân tộc thiểu số và miền núi vẫn đạt mức khá cao, thậm chí cao hơn tổng giải ngân của cả hai chương trình nông thôn mới và giảm nghèo cộng lại. Điều đó chứng tỏ khi cơ chế thông suốt và phân cấp mạnh, địa phương hoàn toàn có thể triển khai nhanh, hiệu quả và đúng mục tiêu.

Trình diễn giới thiệu trang phục của các dân tộc tại Bản Mây, Sa Pa (Lào Cai). (Ảnh: Quốc Khánh/TTXVN)

Tuy nhiên, để phát huy cao nhất hiệu quả của việc hợp nhất và bảo đảm tính bền vững trong thời gian tới, theo tôi có ba vấn đề cốt lõi cần tập trung.

Trước hết phải hoàn thiện khuôn khổ thể chế, đặc biệt là xác định rõ cơ quan chủ trì về mặt nội dung đối với hợp phần dân tộc thiểu số. Chương trình có 2 hợp phần. Hợp phần 1 về nông thôn mới và giảm nghèo bền vững. Hợp phần 2 về phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tôi kiến nghị Quốc hội cần quy định rõ trong Nghị quyết giao cho cơ quan quản lý Nhà nước về dân tộc làm cơ quan chủ trì nội dung hợp phần 2 nhằm bảo đảm chính sách dân tộc được triển khai liên tục, thống nhất, không bị chia cắt và phát huy cao nhất hiệu quả.

Bên cạnh đó, cần tăng cường phân cấp, ủy quyền cho địa phương đi đôi với trách nhiệm giải trình. Các cơ chế đầu tư, hỗ trợ sinh kế, hạ tầng phải linh hoạt hơn, sát thực tiễn hơn đồng thời đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa, rút gọn các quy trình còn chồng chéo. Khi địa phương được giao quyền nhiều hơn, chúng tôi có thể chủ động điều chỉnh danh mục dự án, lựa chọn mô hình phù hợp với điều kiện tự nhiên, tập quán canh tác và văn hóa từng dân tộc.

Cuối cùng, vấn đề cốt lõi cần tập trung nhất là nâng cao chất lượng nguồn nhân lực vùng dân tộc thiểu số. Muốn người dân tự vươn lên thoát nghèo bền vững thì phải đầu tư mạnh mẽ cho giáo dục, đào tạo nghề gắn với việc làm, phát triển kinh tế cộng đồng, hỗ trợ doanh nghiệp và hợp tác xã của đồng bào; người dân phải là trung tâm, là người tham gia chính. Đây chính là chìa khóa để chuyển từ hỗ trợ đơn thuần sang tạo sinh kế lâu dài.

Cùng với đó, cần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc gắn với du lịch; phát triển hạ tầng thiết yếu; nâng cao chất lượng cán bộ cơ sở; đồng thời tăng cường hướng dẫn, kiểm tra, giám sát, kịp thời tháo gỡ vướng mắc ngay từ cấp thôn, xã để chương trình đi vào thực chất.

Khi ba chương trình được vận hành như một chỉnh thể thống nhất, tôi tin rằng hiệu quả mang lại cho đồng bào dân tộc thiểu số sẽ mạnh mẽ hơn, bền vững hơn, người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc hơn và đúng với mục tiêu “không ai bị bỏ lại phía sau” mà Đảng và Nhà nước đã đặt ra.

- Xin trân trọng cảm ơn ông./.

(Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/cu-hich-chua-tung-co-thay-doi-dien-mao-vung-dan-toc-thieu-so-post1081265.vnp