Cuộc chiến phòng chống tội phạm thời đại số

6 giờ trướcBài gốc

Triệt phá đường dây chế tạo, tàng trữ, mua bán trái phép vũ khí quân dụng do Ngô Quang Vỹ cầm đầu.

Chuyển đổi số trong ngành Công an nói chung, lực lượng Cảnh sát hình sự nói riêng đóng vai trò quan trọng trong nâng cao toàn diện năng lực phòng ngừa, phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm.

Chuyển đổi số, công cụ đắc lực

Tội phạm sử dụng công nghệ cao chiếm tỷ lệ ngày càng cao trong cơ cấu tội phạm, gia tăng cả về số vụ và tính chất mức độ nguy hiểm. Từ lừa đảo qua mạng xã hội, đánh cắp thông tin cá nhân, tấn công DDoS đến mã hóa dữ liệu tống tiền; sản xuất, mua bán, trao đổi công cụ thiết bị, phần mềm sử dụng vào các mục đích trái pháp luật, phát tán chương trình độc hại cho hoạt động mạng máy tính, mạng viễn thông; xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng viễn thông để chiếm đoạt tài sản. Đã xuất hiện việc sử dụng tiền mã hóa, blockchain để rửa tiền và tài trợ hoạt động phạm pháp.

Thượng tá Phạm Mạnh Hùng, Phó trưởng Phòng tham mưu, Cục Cảnh sát Hình sự (C02 - Bộ Công an) cho biết: C02 đã chủ động nghiên cứu, xây dựng, phát triển, đưa vào khai thác sử dụng các hệ thống cơ sở dữ liệu phần mềm gồm: Cơ sở dữ liệu nạn nhân bị mua bán; phần mềm tổng hợp tình hình tội phạm hình sự toàn quốc trong ngày; hệ thống thu thập, tổng hợp, phân tích phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật, phạm tội về trật tự xã hội...

Năm 2025, Đảng ủy, lãnh đạo Cục đã phê duyệt chủ trương đầu tư hệ thống thu thập, phân tích thông tin, quản lý đối tượng nghiệp vụ trên nền tảng mạng xã hội. Hệ thống bước đầu đi vào vận hành hỗ trợ cán bộ, chiến sĩ các đơn vị nghiệp vụ. Hiện, C02 được Bộ Công an giao chủ trì, xây dựng, triển khai cơ sở dữ liệu về quản lý mua bán người.

Tội phạm sử dụng công nghệ cao chiếm tỷ lệ ngày càng cao trong cơ cấu tội phạm, gia tăng cả về số vụ và tính chất mức độ nguy hiểm.

Có thể thấy, chuyển đổi số là công cụ đắc lực để chống lại các loại tội phạm mới, nhất là tội phạm trên không gian mạng và lừa đảo công nghệ cao. Việc áp dụng khoa học-công nghệ trong bối cảnh tội phạm sử dụng công nghệ ngày càng tinh vi giúp lực lượng chức năng tăng tốc độ điều tra, truy vết, truy tìm đối tượng nhanh chóng từ các dữ liệu hình ảnh.

Lực lượng công an đã áp dụng công nghệ AI để phân tích dữ liệu từ camera giám sát an ninh khu vực nhận diện khuôn mặt, lần theo dấu vết của các đối tượng lừa đảo qua mạng, giúp triệt phá nhiều vụ án. Việc số hóa giúp công tác lưu trữ, tra cứu hồ sơ vụ án dễ dàng, an toàn hơn, thay vì phụ thuộc vào các hồ sơ giấy tờ truyền thống.

Trong quá trình khai thác dữ liệu điện tử, cùng các nội dung thông tin tội phạm thu thập tại Đề án 06, C02 đã hỗ trợ công an địa phương phá nhiều vụ án lớn. Điển hình, năm 2024, C02 chỉ đạo, hướng dẫn nghiệp vụ Công an Đắk Lắk truy bắt Phạm Thế Uyên (Thành phố Hồ Chí Minh).

Đặc điểm thủ đoạn gây án của đối tượng này là chuyên theo dõi những người đi rút tiền từ ngân hàng bằng ô-tô, chờ chủ xe rời khỏi xe sẽ đập vỡ kính xe trộm tiền. Do Uyên “hành nghề” di động các tỉnh miền Tây và Tây Nguyên khiến việc khoanh vùng truy tìm đối tượng gặp nhiều khó khăn. Khi C02 vào cuộc, những hình ảnh thu thập được từ camera dọc đường được phân tích, nhận dạng chính xác và đã truy bắt được đối tượng mặc dù Uyên luôn che kín mặt, đeo găng tay, thay quần áo, đổi biển số xe, thay đổi nhiều phương tiện khác nhau…

Trong các chuyên án đấu tranh, việc truy vết các dấu vết điện tử và tài khoản mạng xã hội giúp lực lượng hình sự làm rõ hành vi lừa đảo, cải thiện hiệu quả điều tra rõ rệt. Cụ thể: Triệt phá nhóm tội phạm sử dụng công nghệ cao lừa đảo chiếm đoạt tài sản dưới hình thức kêu gọi, dụ dỗ đầu tư dự án tiền ảo “WorldMall.app”; triệt phá đường dây chế tạo, tàng trữ, mua bán trái phép vũ khí quân dụng do Ngô Quang Vỹ cầm đầu hoạt động ở nhiều tỉnh, thành phố; triệt phá Chuyên án bí số 225B tổ chức đánh bạc và đánh bạc bằng hình thức cá độ bóng đá qua trang bong88.com trên không gian mạng do Hoàng Tạ Minh Cường cầm đầu.

Thời cơ và thách thức

Cũng như nhiều lĩnh vực khác, lực lượng Cảnh sát hình sự đang đứng trước sự thiếu hụt nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực an ninh mạng. Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ chuyên gia còn hạn chế, trong khi đào tạo kỹ năng ứng dụng khoa học-công nghệ cần thiết để đối phó tội phạm công nghệ cao ngày càng cấp thiết.

Trong khi tội phạm lừa đảo trực tuyến, tấn công mạng, rửa tiền, phát triển với tốc độ nhanh hơn so với tốc độ sửa đổi, bổ sung luật, vô hình chung tạo kẽ hở cho đối tượng phạm tội; hoặc nếu có cũng chưa đủ sức răn đe khi mức hình phạt còn quá nhẹ so với lợi nhuận khổng lồ, đã làm giảm hiệu quả răn đe. Các công cụ phân tích dữ liệu lớn (big data) hay trí tuệ nhân tạo (AI) mặc dù có tiềm năng lớn nhưng chưa được ứng dụng rộng rãi và bài bản...

Trong bối cảnh tội phạm sử dụng công nghệ cao, Lễ mở ký Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng vừa được tổ chức thành công tại Thủ đô Hà Nội với sự tham gia ký kết của 72 quốc gia là một dấu ấn của Việt Nam trong hợp tác đa phương, là cơ sở pháp lý toàn diện và mang tính ràng buộc để đấu tranh với tội phạm mạng xuyên quốc gia; góp phần lấp đầy khoảng trống qua việc chuẩn hóa các quy định về thuật ngữ chuyên ngành, chuẩn hóa các tội danh về tội phạm công nghệ cao cũng như các biện pháp điều tra liên quan đến dữ liệu điện tử.

Đại tá Nguyễn Thanh Hà, Phó Cục trưởng C02 chia sẻ: Hơn 10 năm về trước, tội phạm công nghệ cao là những người có trình độ khoa học kỹ thuật, hiểu biết về công nghệ thông tin mới có thể thực hiện được hành vi phạm tội. Đến nay, tội phạm không cần có trình độ nhưng đã biết sử dụng những thành tựu khoa học về công nghệ thông tin để thực hiện hành vi phạm tội.

Nhấn mạnh về việc chuyển đổi mô hình phòng chống tội phạm từ phản ứng với tội phạm sang phòng ngừa chủ động từ gốc, lấy phòng ngừa là trọng tâm, giảm lệ thuộc vào xử lý hình sự, Đại tá Nguyễn Thanh Hà đưa dẫn chứng: Việc lừa đảo, chiếm đoạt tài sản xuất phát từ tiền, vậy nếu cắt đứt được dòng tiền, không cho tiền được chuyển khoản một cách dễ dàng, quản lý chặt thông tin tài khoản ngân hàng với sự cam kết chặt chẽ sẽ góp phần ngăn chặn được động cơ lừa đảo. Việc quản lý chặt chẽ sim điện thoại từ hệ thống các nhà mạng viễn thông cũng giảm đáng kể tình trạng người dân bị lừa đảo qua hình thức gọi điện giả danh cơ quan chức năng như hiện nay.

Đấu tranh phòng ngừa loại tội phạm này cần sự vào cuộc của liên ngành viễn thông, ngân hàng. Việc ứng dụng khoa học-công nghệ không còn là lựa chọn, mà là xu thế, yêu cầu tất yếu trong cuộc chiến phòng chống tội phạm.

Đại tá Nguyễn Thanh Hà

Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật cần được điều chỉnh đồng bộ. Các quy định về bảo vệ dữ liệu, an ninh mạng và trách nhiệm của các tổ chức liên quan phải được xây dựng, ban hành kịp thời, đồng thời phải tăng cường các biện pháp răn đe các hành vi phạm tội và vi phạm pháp luật. Tất cả những vấn đề đó, xét đến cùng là nguồn lực con người. Việc đào tạo, nâng cao trình độ cho cán bộ chiến sĩ đáp ứng đòi hỏi thực tiễn đặt ra, là điều lãnh đạo chỉ huy C02 ý thức rõ và có giải pháp.

Đại tá Nguyễn Thanh Hà khẳng định: Đấu tranh phòng ngừa loại tội phạm này cần sự vào cuộc của liên ngành viễn thông, ngân hàng. Việc ứng dụng khoa học-công nghệ không còn là lựa chọn, mà là xu thế, yêu cầu tất yếu trong cuộc chiến phòng chống tội phạm.

SONG HÀ và THANH HÀ

Nguồn Nhân Dân : https://nhandan.vn/cuoc-chien-phong-chong-toi-pham-thoi-dai-so-post922124.html