Cuộc đua đào tạo nhân lực AI: Quốc gia nào đang dẫn đầu?

11 giờ trướcBài gốc

Nhiều quốc gia đang chạy đua đào tạo công dân của mình để chuẩn bị cho một thế giới do trí tuệ nhân tạo dẫn dắt. Ảnh: Sysdig

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang tái cấu trúc đời sống hiện đại, từ cách con người giao tiếp, tiêu dùng đến cách lao động. Khi máy móc ngày càng thông minh, bài toán lớn đặt ra cho các chính phủ không chỉ là phát triển công nghệ, mà là chuẩn bị con người - những người sẽ phải chia sẻ công việc, thậm chí cạnh tranh vị trí với AI.

Một nghiên cứu toàn cầu mới đây về chiến lược AI của 50 quốc gia đã đưa ra bức tranh tổng thể: chỉ 13 quốc gia có kế hoạch toàn diện cho nguồn nhân lực trong kỷ nguyên AI, phần lớn thuộc châu Âu; phần còn lại vẫn loay hoay hoặc tập trung vào lĩnh vực an ninh, y tế hơn là giáo dục và kỹ năng, khi một nửa công việc hiện tại có thể biến mất, còn những nghề mới vẫn chưa được định hình.

Nguy cơ mất việc và sự xuất hiện của nghề chưa từng tồn tại

Theo các nghiên cứu được trích dẫn trong báo cáo, gần 50% công việc hiện tại có nguy cơ bị thay thế trong vòng 20 năm tới do tự động hóa. Song, đi kèm là một thực tế khác: 65% học sinh tiểu học ngày nay sẽ đảm nhận những công việc chưa từng tồn tại, nhiều trong số đó liên quan trực tiếp đến AI.

Bài toán lớn đặt ra cho các chính phủ không chỉ là phát triển công nghệ, mà là chuẩn bị con người - những người sẽ phải chia sẻ công việc, thậm chí cạnh tranh vị trí với AI.

“Khả năng làm chủ AI sẽ trở thành một lợi thế cạnh tranh”, bà Lehong Shi, nhà nghiên cứu tại tại Trường Giáo dục Mary Frances Early, Đại học Georgia (Mỹ), đồng tác giả nghiên cứu nhấn mạnh. “Muốn không bị gạt khỏi thị trường lao động toàn cầu, quốc gia phải đầu tư cho người lao động làm việc cùng AI, chứ không chỉ sử dụng AI”.

Mức độ ưu tiên giáo dục AI: Châu Âu dẫn đầu, Mỹ ở mức trung bình

Nhóm nghiên cứu đã đánh giá các chiến lược AI quốc gia dựa trên sáu tiêu chí: mục tiêu, kế hoạch hành động, dự án cụ thể, chỉ số đánh giá, nguồn lực và tiến độ thực hiện.

Ba quốc gia nổi bật là Đức, Pháp và Phần Lan, với chiến lược tích hợp AI từ giáo dục phổ thông tới đào tạo nghề và tái kỹ năng cho người trưởng thành. Các nước này thúc đẩy mạnh mẽ văn hóa “học tập suốt đời”, coi việc học về AI là nghĩa vụ như học đọc, học viết ở thế kỷ trước.

Các quốc gia có mức độ ưu tiên giáo dục AI khác nhau, trong đó Đức, Pháp, Phần Lan là những quốc gia dẫn đầu trong khảo sát. Ảnh: Geeko

Mỹ - dù là trung tâm công nghệ toàn cầu - lại chỉ được xếp vào nhóm “ưu tiên trung bình” do thiếu khung chính sách đồng bộ ở cấp quốc gia. Một số chương trình mở rộng tiếp cận AI đã được triển khai tại nước này, nhưng chưa tạo thành chiến lược chính phủ.

Sáu chiến lược chuẩn bị nhân lực cho thời đại AI

Khảo sát xác định sáu hướng hành động chủ yếu mà các quốc gia đang áp dụng để chuẩn bị nhân lực cho ngành công nghiệp do AI dẫn dắt:

• Phát triển chương trình đại học và học viện về AI

• Mở rộng giáo dục công nghệ trong trường phổ thông

• Tăng cường đào tạo tại doanh nghiệp và theo mô hình kết hợp nhà trường - công nghiệp

• Đầu tư hạ tầng số và tài nguyên học tập

• Chuẩn hóa kỹ năng AI trong đào tạo giáo viên

• Xây dựng lộ trình tái kỹ năng cho người lao động trưởng thành

Đào tạo tại doanh nghiệp là cách tiếp cận phổ biến nhất. Hơn một nửa số quốc gia khảo sát có chương trình hợp tác với doanh nghiệp để trang bị kỹ năng AI cho người lao động. Một số chính phủ cũng tài trợ các chương trình thực tập hoặc học nghề kết hợp giữa lý thuyết và thực hành.

Mặc dù nhiều quốc gia đầu tư lớn cho AI, nhóm đối tượng yếu thế, chẳng hạn như người thất nghiệp, lao động lớn tuổi lại ít được chú trọng. “Nhiều chính phủ ưu tiên AI cho an ninh và y tế hơn là đào tạo lại người lao động, trong khi họ mới là nhóm cần cơ hội nhất”, bà Shi nhận xét.

Các nước dẫn đầu trong khảo sát đang thúc đẩy mạnh mẽ văn hóa “học tập suốt đời”, coi việc học về AI là nghĩa vụ như học đọc, học viết ở thế kỷ trước. Ảnh: Shutterstock

Nếu không lấp đầy khoảng trống này, sự “phân hóa số” trong lực lượng lao động sẽ gia tăng, tạo nên “hai nền kinh tế”: một bên làm việc cùng AI, một bên bị AI loại trừ.

Xây dựng văn hóa học tập AI suốt đời

Đức đang xây dựng AI như một năng lực văn hóa, đưa AI vào chương trình giáo dục người lớn và cộng đồng. Tây Ban Nha, trong khi đó, tiên phong đưa kiến thức AI vào mầm non, không phải dạy lập trình, mà để hình thành tư duy hợp tác giữa con người và máy móc ngay từ nhỏ.

Theo bà Shi, những nỗ lực can thiệp sớm có thể định hình thái độ của thế hệ trẻ đối với AI: không xem đó là mối đe dọa, mà là công cụ cho sự sáng tạo và trí tưởng tượng. Tuy nhiên, bà Shi nhấn mạnh còn một khía cạnh bị bỏ ngỏ: yếu tố con người. Chỉ rất ít quốc gia đề cập đến kỹ năng mềm, như sáng tạo, hợp tác, giao tiếp - những yếu tố mà AI không thể thay thế.

Điều này cũng được các chuyên gia đồng tình: trong thời đại AI, kỹ năng kỹ thuật thôi là chưa đủ. Lực lượng lao động tương lai cần sự kết hợp giữa năng lực số và phẩm chất nhân văn - như sự thấu cảm và tinh thần hợp tác - để thực sự khác biệt với máy móc.

Khoảng cách toàn cầu và cơ hội

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng chính sách giáo dục về AI phản ánh sức mạnh kinh tế của mỗi quốc gia. Các nước giàu đầu tư nhiều hơn vào nghiên cứu AI, hạ tầng và đào tạo giáo viên, trong khi các nước đang phát triển gặp hạn chế. Khoảng cách này có thể tạo ra một thế giới với hai tốc độ: một nửa lao động dẫn đầu cùng AI và một nửa đứng ngoài cuộc chơi.

AI không chỉ là công nghệ, mà là tương lai của nguồn nhân lực quốc gia. Ảnh: Shutterstock

Ngay cả giữa các nước thu nhập cao, ưu tiên cũng khác nhau. Một số nền kinh tế châu Á tập trung vào AI trong y tế và an ninh nhiều hơn là giáo dục và kỹ năng. Ngược lại, châu Âu vẫn coi giáo dục là trụ cột của sức cạnh tranh lâu dài trong lĩnh vực AI.

Báo cáo nhấn mạnh rằng xây dựng hiểu biết về AI phải được coi là khoản đầu tư quốc gia, chứ không chỉ là chính sách ngắn hạn.

Từ công nghệ đến chính sách

Nghiên cứu đặt ra câu hỏi lớn cho các nhà hoạch định chính sách: AI không chỉ là công nghệ, mà là tương lai của nguồn nhân lực quốc gia. Nếu không hành động kịp thời, khoảng cách không chỉ là khoảng cách số, mà sẽ là khoảng cách phát triển toàn diện.

Bà Shi kỳ vọng các nghiên cứu tiếp theo sẽ xem xét sâu hơn yếu tố văn hóa và mô hình giáo dục cảm xúc - xã hội, để đào tạo ra lực lượng lao động vừa thành thạo công nghệ, vừa giàu tính nhân văn.

Trong khi đó, thông điệp của báo cáo dành cho mỗi cá nhân cũng rất rõ ràng: để cạnh tranh trong thời đại AI, cần học hỏi từng bước, đón nhận công nghệ và phát huy những phẩm chất “của riêng con người” mà máy móc không thể sao chép.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/cuoc-dua-dao-tao-nhan-luc-ai-quoc-gia-nao-dang-dan-dau-10390855.html