Theo phân tích mới công bố của Army Recognition, Trung Quốc đang tăng tốc đáng kể việc phát triển tiêm kích thế hệ 6. Báo cáo dựa trên dữ liệu nguồn mở, hình ảnh vệ tinh và đánh giá của các chuyên gia cho thấy 2 nguyên mẫu J-36 và J-50 đã xuất hiện dấu hiệu bay thử nghiệm. Qua đó, đưa chương trình tiêm kích thế hệ mới của Trung Quốc vượt qua giai đoạn thiết kế lý thuyết để bước sang triển khai thực tế. Diễn biến này khiến Mỹ đối diện áp lực mới trong cuộc đua duy trì ưu thế không quân tương lai.
Nguyên mẫu tiêm kích thế hệ 6 của Trung Quốc gồm J-36 (trái) và J-50 (phải) – Ảnh: Army Recognition
Trong báo cáo, Army Recognition xác định J-36 do Tập đoàn Hàng không Thành Đô phát triển và được định vị là nền tảng trung tâm cho ưu thế trên không của Trung Quốc trong nhiều thập niên tới. Thiết kế cánh bay không đuôi cùng thân máy bay tối ưu cho tàng hình cho thấy J-36 được xây dựng để hoạt động hiệu quả trong môi trường tác chiến có mật độ giám sát và gây nhiễu cao. Khoang vũ khí bố trí hoàn toàn bên trong giúp giảm diện tích phản xạ radar, phù hợp với xu hướng chung của tiêm kích thế hệ 6.
Không chỉ dừng ở vai trò tiêm kích truyền thống, J-36 còn được mô tả như một trung tâm tác chiến trên không. Theo các phân tích, nền tảng này sẽ tích hợp khả năng hợp nhất cảm biến, liên kết dữ liệu thời gian thực và phối hợp với các phương tiện không người lái đồng hành. Trong mô hình chiến tranh hiện đại, tiêm kích có người lái dần chuyển từ vai trò trực tiếp giao chiến sang hạt nhân chỉ huy của một mạng lưới tác chiến phức hợp, nơi dữ liệu và khả năng phối hợp giữ vai trò quyết định.
Mẫu tiêm kích J-36 của Trung Quốc với thiết kế cánh bay không đuôi, tối ưu tàng hình và tác chiến tầm xa – Ảnh: Army Recognition
Song song với J-36, Trung Quốc cũng đẩy mạnh phát triển J-50 do Tập đoàn Hàng không Thẩm Dương đảm nhiệm. Báo cáo cho rằng J-50 được định hướng rõ ràng cho nhiệm vụ hải quân, phục vụ tác chiến trên biển và triển khai từ tàu sân bay. Các dấu hiệu từ hình ảnh phân tích cho thấy J-50 sử dụng cấu hình hai động cơ, thân máy bay lớn hơn và thiết kế phù hợp với yêu cầu cất hạ cánh bằng hệ thống phóng điện từ. Điều này cho thấy Bắc Kinh đang chuẩn bị một nền tảng không quân tương thích với các tàu sân bay thế hệ mới, phục vụ tham vọng mở rộng năng lực tác chiến viễn dương.
Một điểm đáng chú ý trong báo cáo là chiến lược phát triển song song 2 dòng tiêm kích thế hệ 6 của Trung Quốc. Thay vì tập trung toàn bộ nguồn lực vào một nền tảng duy nhất, Bắc Kinh lựa chọn phân tách nhiệm vụ theo môi trường tác chiến, với J-36 ưu tiên ưu thế trên không từ đất liền và J-50 phục vụ tác chiến hải quân. Cách tiếp cận này giúp giảm rủi ro công nghệ, cho phép từng chương trình điều chỉnh linh hoạt theo yêu cầu riêng của từng quân chủng, đồng thời rút ngắn chu kỳ thử nghiệm và hoàn thiện.
Mẫu tiêm kích tàng hình J-50 của Trung Quốc, thiết kế cho triển khai trên tàu sân bay – Ảnh: Army Recognition
Army Recognition cũng nhấn mạnh rằng: Việc các nguyên mẫu được đưa vào bay thử từ sớm phản ánh mức độ tự tin ngày càng lớn của ngành công nghiệp hàng không quân sự Trung Quốc. Trong nhiều năm, nước này từng bị đánh giá là còn hạn chế về động cơ phản lực, phần mềm điều khiển bay và khả năng tích hợp hệ thống. Tuy nhiên, tiến độ hiện tại cho thấy khoảng cách với các cường quốc hàng không truyền thống đang được thu hẹp nhanh chóng, ít nhất ở giai đoạn phát triển ban đầu và thử nghiệm.
Trong khi đó, Mỹ đang theo đuổi chương trình Next Generation Air Dominance do United States Air Force dẫn dắt. Theo các tài liệu công khai, NGAD không phải là một máy bay đơn lẻ mà là một hệ sinh thái tác chiến trên không, kết hợp máy bay có người lái với các hệ thống không người lái hỗ trợ. Tuy nhiên, khác với Trung Quốc, tiến độ và hình ảnh bay thử của NGAD hầu như không được công bố, khiến giới phân tích khó đánh giá chính xác mức độ sẵn sàng.
Báo cáo cho rằng sự khác biệt này phản ánh hai triết lý phát triển khác nhau. Trung Quốc chấp nhận công khai một phần tiến trình để gửi thông điệp răn đe và khẳng định năng lực công nghiệp quốc phòng. Mỹ lại ưu tiên mức độ bảo mật cao, coi yếu tố bất ngờ chiến lược là lợi thế then chốt. Dù theo cách nào, thực tế cho thấy cuộc đua tiêm kích thế hệ sáu đã rời khỏi giai đoạn ý tưởng và bước vào giai đoạn triển khai cụ thể.
Các chuyên gia cũng lưu ý rằng tiêm kích thế hệ 6 không chỉ được đánh giá bằng tốc độ hay khả năng cơ động. Trọng tâm của thế hệ này nằm ở trí tuệ nhân tạo, chiến tranh điện tử và khả năng hoạt động trong môi trường bị gây nhiễu mạnh, nơi các hệ thống định vị và liên kết dữ liệu truyền thống có thể bị vô hiệu hóa. Việc sớm đưa nguyên mẫu vào bay thử giúp các nhà phát triển tích lũy dữ liệu thực tế, yếu tố then chốt để hoàn thiện các thuật toán điều khiển và mô hình tác chiến tương lai.
Với việc J-36 và J-50 bước vào giai đoạn thử nghiệm bay, Trung Quốc đang cho thấy quyết tâm bứt tốc trong cuộc đua tiêm kích thế hệ sáu. Báo cáo của Army Recognition cho rằng hai chương trình song song này không chỉ nhằm thu hẹp khoảng cách với Mỹ mà còn tạo ra áp lực chiến lược mới đối với ưu thế không quân của Washington. Trong thập niên tới, kết quả của cuộc cạnh tranh này có thể định hình lại cán cân sức mạnh không quân toàn cầu, đặc biệt tại khu vực Ấn Độ Dương Thái Bình Dương.
Lê Bảy