Cuộc đua xây dựng 'hạ tầng bán lẻ hiện đại' tại Việt Nam

2 giờ trướcBài gốc

Thị trường bán lẻ FMCG Việt vẫn chưa có ai thực sự dẫn dắt

Chia sẻ trong sự kiện IR Talk “Unlock” WinMart - hành trình lội ngược dòng & Hiện đại Bán lẻ Việt, ông Nguyễn Minh Hạnh, Giám đốc Trung tâm phân tích CTCK SHS cho biết, quy mô thị trường bán lẻ Việt Nam hiện vào khoảng vài trăm tỷ USD, trong đó nhóm thực phẩm và hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) chiếm một phần lớn. Tuy nhiên, kênh bán lẻ hiện đại siêu thị, siêu thị mini, cửa hàng tiện lợi mới chỉ chiếm một phần nhỏ so với kênh truyền thống chợ, sạp, tạp hóa. Tỷ lệ này thấp hơn đáng kể nếu so với các nước trong khu vực, nơi kênh hiện đại đã tiến tới mức trên 50% trong nhiều năm.

Điều đó có hai hàm ý quan trọng. Thứ nhất, dư địa tăng trưởng của bán lẻ hiện đại tại Việt Nam còn rất lớn không chỉ ở thành phố lớn mà cả ở các đô thị loại 2, loại 3 và vùng nông thôn. Thứ hai, thị trường hiện vẫn chưa có một “người dẫn dắt cuối cùng” theo nghĩa chiếm tỷ phần vượt trội; thay vào đó là cuộc đua giữa một số chuỗi nội địa lớn như WinMart/WinMart+, Bách Hóa Xanh và một số nhà bán lẻ ngoại.

Trong bối cảnh đó, câu hỏi không chỉ còn là “ai mở được nhiều cửa hàng hơn”, mà là “ai sở hữu mô hình vận hành và hạ tầng đủ sâu để nhân rộng một cách bền vững”.

Ông Hạnh lấy ví dụ, 7-Eleven có 17.000 cửa hàng nhưng chỉ chiếm khoảng 19,3% thị trường, lượng cửa hàng khủng nhưng thị phần chỉ 20%. Họ bắt đầu từ khoảng 700 cửa hàng năm 1996, và đến năm 2025 có khoảng 17.000 cửa hàng, riêng một mình chuỗi này bằng tất cả Việt Nam cộng lại. Năm 2009, doanh số chuỗi 7-Eleven khoảng hơn 3 tỷ USD, năm 2025 dự kiến gần 30 tỷ USD, với chuỗi liên tục được nhân bản, doanh số tăng nhanh, đi kèm với đó là giá cổ phiếu tăng mạnh. Dân số Thái bằng khoảng 60% Việt Nam, nên tiềm năng thị trường rất lớn. Trong khi Winmart/WinMart+ đi sớm hơn, tiềm năng chiếm lĩnh thị trường nhanh, cơ hội thành công cao hơn.

Nguồn: SHS

Ông Hạnh chia sẻ tiếp về chuỗi lớn nhất ở Indonesia là Alfamart có tốc độ tăng trưởng liên tục, đi kèm giá cổ phiếu tăng. Các kênh ở Indonesia khá giống Việt Nam, diện tích cửa hàng khoảng 100-150 m², số lượng sản phẩm 3.800 sản phẩm, nhưng thị trường Indonesia lớn hơn nhiều do dân số gấp 3 Việt Nam. Số lượng cửa hàng cũng rất lớn, chuỗi này khoảng 20.000 cửa hàng.

“Chúng ta chỉ cần là một trong ba ông tốt nhất thị trường, doanh thu sẽ khác biệt hoàn toàn”, theo ông Hạnh.

Nguồn: SHS

Đáng chú ý, khung chính sách thuế và quản lý hộ kinh doanh ngày càng được siết chặt, yêu cầu minh bạch hơn về doanh thu và hóa đơn. Điều này khiến chi phí tuân thủ của khu vực kinh doanh nhỏ lẻ dần tăng lên, thu hẹp khoảng cách so với các doanh nghiệp bán lẻ hiện đại vốn đã vận hành theo chuẩn mực kế toán thuế đầy đủ từ trước.

Trong bối cảnh đó, các chuỗi bán lẻ tổ chức bài bản như WinMart có lợi thế nhất định: hệ thống hóa đơn, quy trình kiểm soát hàng hóa, dòng tiền đã được đầu tư từ sớm, nên tác động điều chỉnh chủ yếu nằm ở cấp độ tối ưu vận hành, thay vì phải “chuyển đổi mô hình” từ trạng thái bán hàng phi chính thức sang bán hàng có chuẩn hóa và ghi nhận đầy đủ.

Ở giao điểm giữa chính sách, nhu cầu người tiêu dùng và năng lực vận hành, các chuỗi có sẵn hạ tầng bài bản sẽ đứng ở vị trí thuận lợi hơn trong quá trình dịch chuyển từ chợ sang chuỗi.

Ông Phan Nguyễn Trọng Huy, Giám đốc Tài chính WinCommerce (WCM) chia sẻ, hiện hai chuỗi bán lẻ (nội địa) hiện đại FMCG lớn nhất Việt Nam cũng chỉ chiếm khoảng 3% thị phần, trong khi tổng thị phần bán lẻ hiện đại ở Việt Nam là 12%, ở Indonesia là 23%.

“Tôi tin rằng, giống như Thái Lan và Indonesia, những người dẫn đầu thị trường luôn là các đơn vị local (địa phương)”, ông Huy nói.

WinCommerce từ “gánh nặng tái cấu trúc” đến kỳ vọng tăng trưởng

Từ phía doanh nghiệp, sau khi Tập đoàn Masan tiếp quản, từ mức lỗ hoạt động hơn 3.700 tỷ đồng năm 2019, WinCommerce đang cho thấy quá trình cải tổ mạnh mẽ với mục tiêu đạt gần 1.000 tỷ đồng lợi nhuận hoạt động vào năm 2025. Trong khi đó, doanh thu năm nay dự kiến đạt 39.000 tỷ đồng, tăng gần 6.000 tỷ đồng so với năm trước.

Biên lợi nhuận hoạt động được cải thiện đáng kể: từ mức âm 13,8% năm 2019 lên âm 1,1% năm 2023, và kỳ vọng đạt trên 2% trong năm 2025. Mỗi ngày, hệ thống WinMart phục vụ gần 1,5 triệu lượt khách, tương ứng khoảng 1,5% dân số. Đến cuối năm, theo kế hoạch, WinCommerce sẽ chạm mốc 4.500 cửa hàng.

“Trong giai đoạn tái cấu trúc 2019 - 2023, chúng tôi chỉ mở mới khoảng 600 cửa hàng, nhưng trong một năm từ 2024 - 2025, chúng tôi mở tới 750 cửa hàng, tức một năm vừa qua bằng hơn cả 4 năm tái cấu trúc cộng lại”, ông Huy nói.

Kết quả thể hiện rõ ở hai thông số: chi phí đầu tư cho một cửa hàng WinMart+ được đưa xuống khoảng 800-900 triệu đồng; doanh thu hòa vốn giảm khoảng 60% thấp nhất trong các chuỗi bán lẻ thực phẩm có mô hình tương đương ở khu vực Đông Nam Á. Khi điểm hòa vốn hạ sâu trong khi thu nhập nhân viên vẫn cải thiện, mô hình kinh doanh bắt đầu chuyển trạng thái: từ “mở mới để cộng thêm lỗ” sang “mở mới để tăng trưởng”.

... và mục tiêu 6.000 cửa hàng 2026, “mở càng nhanh càng tốt”

CFO WinCommerce mô tả WCM không đơn thuần là một chuỗi minimart, mà là một “bộ công cụ mô hình” để triển khai ở nhiều bối cảnh khác nhau. Cùng một thương hiệu WinMart/WinMart+ nhưng cách thiết kế cửa hàng ở trung tâm thành phố, khu dân cư ngoại ô hay thị trấn nông thôn là hoàn toàn khác nhau.

Nguồn: WinCommerce

Ở khu vực đô thị, layout được thiết kế để khách “đi đủ một vòng”, trọng tâm vào hàng tươi sống, hàng nội trợ và nhóm nhãn hàng riêng, nơi có thể kể câu chuyện về chất lượng và truy xuất nguồn gốc. Trong khi đó, cửa hàng tại các tỉnh, huyện được giản lược một phần khu tươi sống, thay bằng khu khuyến mãi dễ nhìn thấy, cùng bakery và đồ nấu sẵn những thứ mà chợ truyền thống khó cung cấp với chất lượng ổn định.

Đặc biệt ở lớp mô hình nông thôn, ông Huy cho rằng đây đang là “mảnh ghép sáng” nhất của WinCommerce trong khoảng hai năm trở lại đây. Các cửa hàng siêu thị mini WinMart+ nông thôn ghi nhận tăng trưởng doanh thu trên cùng cửa hàng hiện hữu (LFL) trên 15% trong hai năm liên tiếp, thậm chí nhiều điểm mở mới có doanh thu bình quân còn vượt cả cửa hàng ở khu vực thành thị. Thời gian hoàn vốn được rút ngắn xuống dưới 2,5 năm, một con số đáng chú ý với mô hình bán lẻ biên mỏng.

Nhờ lợi thế kinh tế theo quy mô, chuỗi có thể đưa táo, cam nhập khẩu về vùng nông thôn với giá chỉ khoảng 50.000-70.000 đồng/kg. Trong bối cảnh trái cây nhập khẩu vốn là mặt hàng “xa xỉ” với cư dân rural, thường chỉ tiếp cận được qua các tiểu thương nhỏ lẻ với mức giá cao và chất lượng khó kiểm soát, sự xuất hiện của WinMart/WinMart+ giúp người dân địa phương lần đầu tiếp cận ổn định với nguồn hàng nhập khẩu chất lượng, giá cả phải chăng. Sự kết hợp giữa giá tốt, khuyến mãi dày và danh mục hàng khác biệt so với chợ truyền thống tạo ra lực kéo đáng kể, khiến khách hàng chủ động tìm đến cửa hàng thay vì chỉ coi đây là điểm mua sắm thay thế.

Điểm quan trọng là mỗi mô hình đều được đo lường và tinh chỉnh dựa trên dữ liệu: doanh thu theo giờ, theo danh mục, theo tệp khách; từ đó định hình lại layout, chính sách khuyến mãi và cả tiêu chí lựa chọn mặt bằng.

Nếu mặt tiền cửa hàng là phần “dễ thấy” của hiện đại hóa, thì phần “khó thấy” lại nằm ở phía sau: chuỗi cung ứng, logistics, hệ thống dữ liệu và công nghệ. Đây cũng là điểm mà CFO WCM tự tin là một trong những lợi thế cạnh tranh của chuỗi.

Thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào các nhà cung cấp dịch vụ logistics bên ngoài, WCM xây dựng hệ thống trung tâm phân phối (DC- Distribution Center) với khả năng chia chọn theo từng cửa hàng. Mỗi đơn hàng từ hàng nghìn cửa hàng được gom, chia, phối theo nhu cầu thực, giúp giảm chênh lệch tồn kho, rút ngắn số ngày hàng nằm trong kho và trên kệ.

Đi kèm là mô hình đặt hàng tập trung: thay vì từng cửa hàng tự “ước lượng” lượng đặt cho tuần tới, hệ thống trung tâm dùng dữ liệu lịch sử, xu hướng tiêu dùng, yếu tố thời tiết, sự kiện… để đề xuất lượng hàng tối ưu. Điều này vừa nâng hiệu quả logistics, vừa giúp tránh tình trạng thiếu thừa hàng cục bộ, vốn là điểm của bán lẻ truyền thống.

Dữ liệu lớn cũng được tận dụng cho việc chọn điểm mở mới. Masan sở hữu hàng trăm nghìn điểm bán kênh truyền thống thông qua mảng hàng tiêu dùng; dữ liệu về hành vi bán hàng ở từng khu vực là nguồn “bản đồ nhu cầu” quý giá để đánh giá trước tiềm năng của một vị trí WinMart/WinMart+. Hiện đại hóa ở đây không còn là câu chuyện trang trí lại cửa hàng, mà là dùng dữ liệu để đưa cửa hàng đến đúng nơi có nhu cầu thật.

"Năm nay, chúng tôi sẽ mở khoảng 750 cửa hàng mới. Sang năm tiếp theo, kế hoạch còn tham vọng hơn khoảng 1.500 cửa hàng. Với tốc độ này, đến năm 2026, chúng tôi dự kiến đạt gần 6.000 cửa hàng. Nghe có vẻ rất khổng lồ, nhưng nếu nhìn toàn bộ bản đồ Việt Nam thì dư địa mở rộng vẫn còn vô cùng rộng, nhìn vào bản đồ Việt Nam thì chúng tôi "chưa là gì cả".

Chúng tôi đã có một mô hình kinh doanh thành công. Chúng tôi cũng đã chứng minh được mô hình cửa hàng mới vận hành hiệu quả. Vậy nên câu chuyện bây giờ rất đơn giản: bán lẻ thì cứ mở rộng càng nhanh càng tốt. Đây là trọng tâm trong giai đoạn sắp tới”, CFO WCM chia sẻ.

Nhã An + Kiều Trang

Nguồn ĐTCK : https://tinnhanhchungkhoan.vn/cuoc-dua-xay-dung-ha-tang-ban-le-hien-dai-tai-viet-nam-post381058.html