Đã bao giờ Iran phong tỏa eo biển Hormuz?

6 giờ trướcBài gốc

Iran nhiều lần tuyên bố có thể chặn eo biển Hormuz, nhưng chưa từng thực hiện phong tỏa hoàn toàn tuyến đường này. Ảnh AFP

Sau khi căng thẳng leo thang, quốc hội Iran đã thông qua đề xuất đóng cửa eo biển Hormuz - tuyến đường biển quan trọng cho các chuyến hàng năng lượng toàn cầu - như một biện pháp trả đũa sau các cuộc tấn công của Mỹ vào cơ sở hạ tầng hạt nhân của Iran.

Theo Press TV, các nhà lập pháp ở Tehran đã đạt được sự đồng thuận về động thái này trong phiên họp quốc hội vào Chủ Nhật. Tuy nhiên, Esmaeil Kowsari, thành viên của Ủy ban an ninh quốc gia và chính sách đối ngoại của quốc hội Iran, cho biết: "Quốc hội đã đi đến kết luận rằng cần phải đóng eo biển Hormuz, nhưng quyết định cuối cùng nằm trong tay Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao".

Tuyến huyết mạch của ngành năng lượng toàn cầu

Nằm giữa Vịnh Ba Tư và biển Ả Rập, eo Hormuz tại điểm hẹp nhất chỉ rộng khoảng 21 hải lý, nhưng lại là tuyến vận chuyển tới 20–21 triệu thùng dầu/ngày – tương đương gần 20% tổng tiêu thụ dầu toàn cầu. Ngoài ra, đây cũng là đường xuất khẩu chính của khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), đặc biệt từ Qatar – một trong những quốc gia có trữ lượng khí lớn nhất thế giới.

Với vai trò này, bất kỳ gián đoạn nào tại Hormuz cũng có thể gây xáo trộn lớn trên thị trường năng lượng thế giới.

Iran đã từng phong tỏa Hormuz chưa?

Câu trả lời là chưa. Iran nhiều lần tuyên bố có thể chặn eo biển Hormuz, nhưng chưa từng thực hiện phong tỏa hoàn toàn tuyến đường này. Dưới đây là các thời điểm căng thẳng đáng chú ý:

Xung đột Iran – Iraq (1980): Hai bên tấn công các tàu chở dầu của nhau, gây gián đoạn tạm thời. Mỹ triển khai chiến dịch “Earnest Will” hộ tống tàu qua khu vực. Tuy nhiên, eo biển vẫn không bị đóng hoàn toàn.

Giai đoạn 2011–2012: Khi Mỹ và châu Âu siết chặt trừng phạt, một số lãnh đạo Iran tuyên bố có thể phong tỏa Hormuz, nếu xuất khẩu dầu bị cản trở. Nhưng với sức ép quân sự từ phương Tây, đe dọa này không thành hiện thực.

Năm 2019: Sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân (JCPOA) và áp đặt chính sách “gây áp lực tối đa”, Iran bị cáo buộc liên quan đến một số vụ tấn công tàu chở dầu và bắt giữ tàu Stena Impero mang cờ Anh. Căng thẳng leo thang, nhưng tuyến hàng hải Hormuz vẫn không bị phong tỏa hoàn toàn.

Tình hình hiện tại: Nguy cơ nào hiện hữu?

Năm 2025, căng thẳng giữa Iran và Israel trở nên nghiêm trọng hơn, với các cuộc tấn công công khai vào cơ sở hạt nhân của Iran. Giới phân tích lo ngại nguy cơ leo thang có thể ảnh hưởng đến eo biển Hormuz – dù chưa có dấu hiệu Iran sẽ đóng hoàn toàn tuyến đường này.

Tuy nhiên, khả năng các hành động mang tính cảnh báo – như làm gián đoạn tạm thời, kiểm tra tàu, hoặc gia tăng hiện diện quân sự – là điều hoàn toàn có thể xảy ra. Với vai trò chiến lược của Hormuz, mọi diễn biến tại đây đều cần được theo dõi chặt chẽ.

Vì sao Iran chưa từng phong tỏa eo biển Hormuz?

Trong nhiều năm qua, Iran liên tục đe dọa sẽ đóng eo biển Hormuz – tuyến đường huyết mạch vận chuyển dầu mỏ toàn cầu. Tuy nhiên, lời đe dọa này vẫn chỉ dừng ở mức răn đe. Nguyên nhân chính là vì hành động này tiềm ẩn rủi ro cực lớn cho chính Iran.

Dù có nhiều lý do chính trị và quân sự, nguyên nhân then chốt là lợi ích kinh tế của chính Iran. Khoảng 90% lượng dầu xuất khẩu của nước này cũng đi qua eo biển Hormuz. Phong tỏa tuyến đường này chẳng khác nào Iran tự làm hại mình, trong bối cảnh kinh tế vốn đã chịu áp lực từ trừng phạt quốc tế.

Ngoài ra, bất kỳ hành động chặn Hormuz nào cũng có thể bị xem là đối đầu trực tiếp, dẫn đến phản ứng quân sự mạnh từ Mỹ và các đồng minh. Một hành động quyết liệt từ Iran có thể châm ngòi cho một cuộc xung đột khu vực lớn. Iran hiểu rõ cái giá phải trả nếu vượt “lằn ranh đỏ”.

Ả Rập Xê Út và UAE đã xây dựng các tuyến ống dẫn dầu trên bộ nhằm giảm phụ thuộc vào eo Hormuz. Dù chưa thể thay thế hoàn toàn, nhưng các giải pháp này giúp họ chủ động ứng phó nếu xảy ra gián đoạn. Chính vì vậy, dù từng có các hành vi đe dọa, Iran vẫn luôn né tránh việc phong tỏa hoàn toàn eo biển này – vốn là “lằn ranh đỏ” cả về chính trị lẫn kinh tế.

Tình hình năm 2025: Diễn biến mới

Trong năm 2025, căng thẳng giữa Iran và Israel có dấu hiệu leo thang rõ rệt. Từ các hoạt động bí mật trước đây, hai bên chuyển sang sử dụng biện pháp quân sự công khai nhằm vào các mục tiêu chiến lược.

Israel tiến hành các đợt tấn công trực tiếp vào một số cơ sở hạt nhân của Iran như Natanz, Fordow và Arak – thay vì các biện pháp phá hoại gián tiếp như trong quá khứ.

Sự thay đổi trong cách tiếp cận này làm gia tăng nguy cơ xảy ra phản ứng quân sự từ phía Iran, đồng thời làm dấy lên lo ngại về khả năng xung đột lan rộng trong khu vực.

Trong bối cảnh đó, eo biển Hormuz – tuyến vận chuyển dầu mỏ quan trọng toàn cầu – tiếp tục là điểm nóng được theo dõi sát sao. Bất kỳ sự gián đoạn nào tại khu vực này, dù trong thời gian ngắn, cũng có thể gây ảnh hưởng lớn đến thị trường năng lượng thế giới.

Căng thẳng Iran – Israel leo thang: Động thái quân sự và lo ngại tác động toàn cầu

Cuộc đối đầu giữa Iran và Israel bước sang giai đoạn căng thẳng mới trong năm 2025, với các hoạt động quân sự có quy mô lớn hơn so với trước đó. Trong đợt tấn công mới đây, Iran đã phóng hàng trăm tên lửa đạn đạo – bao gồm cả dòng Sejjil và các phiên bản cải tiến – vào nhiều khu vực tại Israel, trong đó có các thành phố lớn như Jerusalem, Tel Aviv và Be’er Sheva.

Một số tên lửa đã rơi gần, hoặc trúng vào khu dân cư, trong đó có khuôn viên Trung tâm Y tế Soroka, khiến một số dân thường bị thương. Giới quan sát nhận định, mật độ và phạm vi tấn công lần này có thể nhằm gửi tín hiệu mạnh mẽ đến phía Israel, trong bối cảnh căng thẳng khu vực leo thang.

Lo ngại toàn cầu về eo biển Hormuz

Trong bối cảnh căng thẳng leo thang, một số chuyên gia cảnh báo rằng nếu tình hình tiếp tục xấu đi, khả năng Iran phong tỏa eo biển Hormuz – dù chỉ trong thời gian ngắn – có thể gây ra ảnh hưởng đáng kể tới thị trường năng lượng toàn cầu.

Eo biển Hormuz hiện là tuyến vận chuyển khoảng 1/5 sản lượng dầu mỏ thế giới. Việc gián đoạn lưu thông tại khu vực này có thể đẩy giá dầu lên mức 120–130 USD/thùng, kéo theo chi phí bảo hiểm vận tải tăng cao, và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chuỗi cung ứng LNG, đặc biệt đối với thị trường châu Á.

Các nền kinh tế như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Ấn Độ – vốn phụ thuộc nhiều vào nguồn năng lượng đi qua eo biển này – sẽ là những bên chịu ảnh hưởng trực tiếp. Trong khi đó, các lực lượng hải quân quốc tế có thể gia tăng hiện diện để đảm bảo an ninh hàng hải, làm tăng nguy cơ xảy ra các sự cố quân sự ngoài ý muốn.

Bất kỳ biến động nào tại khu vực Hormuz cũng có thể tạo ra hiệu ứng dây chuyền đối với kinh tế toàn cầu, không chỉ trong lĩnh vực năng lượng, mà còn lan sang tài chính và thương mại quốc tế.

Hơn 60% lượng dầu thô mà Ấn Độ nhập khẩu phải đi qua eo Hormuz – chủ yếu từ Iraq, Saudi Arabia, Kuwait và UAE. Với mức độ phụ thuộc lớn như vậy, chỉ cần tuyến hàng hải này bị gián đoạn ngắn hạn cũng đủ khiến nguồn cung và giá năng lượng tại Ấn Độ biến động mạnh. Tuy nhiên, trong bối cảnh căng thẳng leo thang, Chính phủ Ấn Độ vẫn trấn an dư luận.

Trả lời kênh News18, Bộ trưởng Dầu khí Hardeep Singh Puri cho biết: “Ngay cả trong kịch bản xấu nhất, chúng ta vẫn đủ dầu để dùng”. Ông nói, trong tổng số 5,5 triệu thùng dầu Ấn Độ nhập mỗi ngày, chỉ khoảng 1,5 triệu thùng đi qua Hormuz. “Đúng là sẽ có vấn đề nếu tuyến đường này bị chặn, nhưng nhiều quốc gia chắc chắn không muốn điều đó xảy ra”, ông nói thêm.

Ông Puri nhấn mạnh, ngay cả trong suốt 50 năm qua, khi khu vực xảy ra khủng hoảng nghiêm trọng, eo Hormuz vẫn chưa từng bị đóng hoàn toàn. “Tôi gọi đó là một mối lo ngại – nhưng chưa tới mức hoảng loạn. Lịch sử cho thấy dầu mỏ vẫn được vận chuyển dù tình hình có căng thẳng”, ông nói.

Để tăng độ an toàn, Ấn Độ đã xây dựng kho Dự trữ Dầu mỏ Chiến lược (SPR), đủ dùng trong khoảng 9–10 ngày nếu xảy ra khẩn cấp – tạo ra vùng đệm tạm thời cho nền kinh tế.

Eo Hormuz là tuyến vận chuyển dầu quan trọng hàng đầu thế giới và cũng là thước đo căng thẳng tại Tây Á. Hiện tại, chỉ số căng thẳng đang ở mức báo động đỏ.

Dù trong quá khứ Iran chưa từng phong tỏa eo biển, tình hình năm 2025 lại khác: Chiến sự lan rộng, nguy cơ Mỹ can thiệp gia tăng. Câu hỏi đặt ra là: Iran có vượt qua lằn ranh đỏ đó không – và liệu thế giới có đủ sức ứng phó nếu điều đó xảy ra?

Nh.Thạch

AFP

Nguồn PetroTimes : https://petrotimes.vn/da-bao-gio-iran-phong-toa-eo-bien-hormuz-729235.html