Nguy cơ Iran rút khỏi hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân và những tác động tới thị trường dầu

4 giờ trướcBài gốc

Ảnh: Internet

Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) được xem là nền tảng pháp lý quan trọng nhằm ngăn chặn sự lan rộng của vũ khí hạt nhân kể từ năm 1970, hiện đứng trước nguy cơ sụp đổ khi Iran cân nhắc rút khỏi hiệp ước này.

Nguyên nhân chính dẫn đến điều này xuất phát từ các cuộc không kích liên tiếp của Mỹ và Israel nhằm vào các cơ sở hạt nhân chiến lược của Iran, bao gồm Natanz, Fordow và Isfahan.

Iran từ lâu bị nghi ngờ vi phạm hiệp ước NPT do chương trình làm giàu uranium vượt quá mức cần thiết cho mục đích dân sự. Trên thực tế, các báo cáo từ Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) và tình báo Mỹ vẫn khẳng định rằng không có bằng chứng cụ thể cho thấy Iran đang phát triển vũ khí hạt nhân.

Mặc dù vậy, căng thẳng giữa Iran với Mỹ và Israel đã leo thang kể từ khi Mỹ đơn phương rút khỏi Thỏa thuận Hạt nhân (JCPOA) năm 2018 dưới thời Tổng thống Donald Trump. Kể từ đó, Iran đã tăng cường làm giàu uranium lên mức 60%, chỉ cách ngưỡng 90% cần thiết cho vũ khí hạt nhân một bước kỹ thuật ngắn.

Ngày 12/6, IAEA lần đầu tiên trong gần hai thập kỷ tuyên bố Iran không tuân thủ đầy đủ nghĩa vụ NPT. Ngay sau đó, Israel đã mở màn chiến dịch không kích "Sư tử trỗi dậy" nhằm vào các cơ sở hạt nhân Iran hôm 13/6.

Một tuần sau, Mỹ cũng trực tiếp tham chiến khi Tổng thống Trump xác nhận các cuộc không kích vào cơ sở hạt nhân Iran ngày 21/6, bao gồm Isfahan, Natanz và Fordow. Các cuộc tấn công này, dù được Mỹ tuyên bố đã "phá hủy hoàn toàn" các cơ sở, thực tế chỉ gây thiệt hại hạn chế nhờ hệ thống phòng không của Iran và việc Tehran kịp thời sơ tán uranium làm giàu.

Quốc hội Iran sau đó đã tiến hành bỏ phiếu thông qua dự luật rút khỏi NPT và thảo luận khả năng phong tỏa Eo biển Hormuz, một động thái đe dọa an ninh năng lượng toàn cầu.

Ông Alaeddin Boroujerdi, thành viên Ủy ban An ninh Quốc gia và Chính sách Đối ngoại của Quốc hội Iran cho rằng, việc rút khỏi NPT là "cuộc thảo luận nghiêm túc" nhằm đối phó với các hành động quân sự của Mỹ và Israel, cũng như sự im lặng của IAEA trước các cuộc tấn công vào cơ sở hạt nhân dân sự.

Trong khi đó, nghị sĩ Ebrahim Rezaei, một thành viên khác của Ủy ban, nhấn mạnh rằng các cuộc không kích bất ngờ của Mỹ là vi phạm luật pháp quốc tế và cho rằng rút khỏi NPT sẽ cho phép Iran tự do phát triển chương trình hạt nhân mà không chịu sự giám sát của IAEA.

Đe dọa thị trường dầu

Một cuộc xung đột lớn tại Trung Đông chắc chắn tác động mạnh tới thị trường dầu mỏ. Giá dầu có khả năng tăng vọt, gây khó khăn cho các nền kinh tế đang phát triển phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng như Ấn Độ, Bangladesh...

Dù thế giới đang chuyển dần sang năng lượng tái tạo và xe điện, nhưng dầu mỏ vẫn đóng vai trò quan trọng và rất nhạy cảm với biến động địa chính trị. Những kịch bản "cú sốc dầu mỏ" như trong quá khứ hoàn toàn có thể tái diễn.

Đáng chú ý, Iran đang đẩy mạnh đầu tư vào khai thác nhiên liệu tổng hợp từ than, nhằm giảm phụ thuộc nhập khẩu năng lượng. Ước tính mỗi năm nước này sử dụng khoảng 40 triệu tấn than để khai thác nhiên liệu tổng hợp, và hơn 260 triệu tấn để tạo ra các hóa chất công nghiệp như amoniac, methanol - giúp duy trì nguồn cung trong điều kiện bị cấm vận kéo dài.

Theo Reuters, kết thúc phiên giao dịch ngày 23/6, cả hai chuẩn dầu quốc tế đều giảm hơn 7% - mức giảm mạnh nhất kể từ tháng 8/2022.

Giá dầu bất ngờ giảm mạnh sau khi Iran không nhắm vào tuyến hàng hải chiến lược qua Eo biển Hormuz, mà thay vào đó tiến hành tập kích tên lửa nhằm vào căn cứ Mỹ tại Qatar, Iraq để đáp trả cuộc không kích của Mỹ nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran.

Nhà phân tích Matt Smith của Kpler thì cho rằng, đòn tấn công của Iran vào căn cứ quân sự Mỹ là kịch bản nhẹ hơn so với việc đóng Eo biển Hormuz - tuyến hàng hải huyết mạch với khoảng 1/5 lượng dầu mỏ thế giới được vận chuyển qua mỗi ngày.

Giới phân tích cùng chung quan điểm rằng, việc Iran đóng cửa eo biển Hormuz là rất khó xảy ra, bởi đây được xem là hành động tự gây tổn hại nghiêm trọng cho nền kinh tế của chính mình khi chính dầu mỏ của Tehran cũng đi qua cửa ngõ này.

Bloom/Reuters

Nguồn PetroTimes : https://nangluongquocte.petrotimes.vn/nguy-co-iran-rut-khoi-hiep-uoc-khong-pho-bien-vu-khi-hat-nhan-va-nhung-tac-dong-toi-thi-truong-dau-729246.html