Đặc sắc hoa văn trên trang phục truyền thống của các dân tộc thiểu số

3 giờ trướcBài gốc

Hoa văn đặc sắc trên trang phục của người Dao đỏ

Người Dao ở tỉnh Tuyên Quang có nhiều nhóm khác nhau như nhóm Dao đỏ, Dao tiền, Dao áo dài, Dao Lô Gang, Thanh Y, Coóc Ngáng, Quần Trắng, Quần Chẹt. Trong đó, nghệ thuật trang trí hoa văn trên trang phục của người Dao đỏ có nhiều đặc điểm nổi bật như: Trang phục truyền thống của người phụ nữ Dao đỏ bao gồm áo dài, yếm, quần, khăn vấn đầu, thắt lưng và các đồ trang sức khác đi kèm; mỗi trang phục có 5 màu đỏ, xanh, trắng, vàng, đen, trong đó chủ đạo là màu đỏ bởi người Dao quan niệm màu đỏ là màu may mắn và hạnh phúc. Nét đặc sắc trong trang phục người Dao đỏ không thể thiếu những họa tiết hoa văn trang trí. Những họa tiết này rất đa dạng, phong phú mang ý nghĩa con người thân thiện với thiên nhiên. Tuy len được gắn vào tà áo, mũ cô dâu, đính vào vòng cổ… được làm bằng sợi len 3 màu, tạo thành những tua rua với len đỏ chủ đạo; các họa tiết trên tua gồm các hình chữ vạn, hình gấp khúc, hình cây thông… Hoa văn thêu trên vải phối hợp hài hòa với những hàng hoa bạc đính trên cổ, thân yếm. Hoa ở cổ yếm có 8 cánh, các khuy bạc ở thân yếm hình chữ nhật to bao diêm, chạm hoa văn trang trí hình kỷ hà.

Trang phục truyền thống nữ dân tộc Pà Thẻn chủ yếu là sắc đỏ rực rỡ, ấn tượng trên nền xanh của núi rừng.

Hoa văn trang trí trên áo dài tập trung ở viền nẹp ngực, tà áo và đầu ống tay áo gồm các họa tiết hình dấu chân hổ, hình răng cưa, hình quả trám, hình thập ngoặc… Những họa tiết này không chỉ làm đẹp cho chiếc áo mà còn thể hiện mong ước một cuộc sống phú quý, gia đình hạnh phúc, khỏe mạnh của dân tộc Dao đỏ. Ở phần dây lưng, hoa văn trang trí tập trung ở 2 đầu gồm các họa tiết hình chữ vạn, hình dấu chân hổ, hình cây thông, hình thập ngoặc và hình người mặc váy. Nhưng cầu kỳ và tỷ mỷ nhất vẫn là hoa văn trang trí trên quần. Họa tiết ở nửa dưới của 2 ống quần là các họa tiết thêu hình vuông, hình chữ nhật màu đỏ, vàng, trắng, hình cây thông, hình chữ vạn… Khăn đội đầu được trang trí bằng nhiều họa tiết như hình tam giác, hình quả trám mô tả chiếc cối giã gạo bằng sức nước của người Dao... qua đó mong muốn mùa màng bội thu, cơm gạo đủ đầy. Khi đội lên đầu, các hoa văn họa tiết sẽ phô ra ngoài làm tăng thêm vẻ đẹp của chiếc khăn. Nghệ thuật trang trí trên trang phục truyền thống của người Dao đỏ được Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia năm 2019.

Một trong những nét hoa văn đặc sắc trên thân váy của phụ nữ dân tộc Mông

Dân tộc Mông ở Tuyên Quang có các nhóm: Mông Trắng, Mông Hoa, Mông Đen, mỗi nhóm có màu sắc, hoa văn trên trang phục khác nhau, trong đó hoa văn trên trang phục người Mông Hoa là đặc sắc, tiêu biểu. Trang phục của phụ nữ Mông Hoa gồm khăn, áo, váy, tấm vải che phía dưới trước váy, thắt lưng, xà cạp quấn chân, với màu sắc chủ đạo màu đỏ, hồng, vàng, cam, trắng. Hoa văn trên trang phục người Mông Hoa được làm bằng kỹ thuật vẽ bằng sáp ong, thêu, ghép vải, phối màu… Các họa tiết, hoa văn cũng rất đa dạng như hình bông hoa, ô chéo, chữ nhật, ô vuông, chữ thập, nhưng sử dụng nhiều nhất là hình chữ nhật xen kẽ những dải hoa thêu lớn và đường thêu rích rắc hình đồi núi.

Nghệ thuật trang trí trên trang phục người Mông Hoa quyết định giá trị của bộ trang phục, là yếu tố không thể thiếu trong văn hóa trang phục và rộng hơn trong văn hóa tộc người. Các họa tiết hoa văn trên trang phục đều mô phỏng thiên nhiên vùng sơn cước đầy sống động. Mỗi hoa văn lại chứa đựng một ý nghĩa khác nhau nhưng chung quy lại đều thể hiện mong muốn, ước vọng về gia đình hạnh phúc, mùa màng tốt tươi.

Một bộ nữ phục của người Pà Thẻn gồm có khăn đội đầu, áo, thắt lưng, váy, yếm. Trang phục truyền thống nữ dân tộc Pà Thẻn nhìn tổng thể là sắc nóng đỏ rực rỡ, ấn tượng trên nền xanh của núi rừng. Cấu trúc các bộ phận của trang phục tương đối đơn giản nhưng các lớp vải, mảnh chắp kết nối với nhau khá phức tạp. Hình khối, mùa sắc, hoa văn trang trí của trang phục có những nét độc đáo riêng. Các bộ phận trong trang phục người Pà Thẻn đều có nhiều họa tiết trang trí với các hình khối khác nhau. Những hoa văn phong phú được người phụ nữ Pà Thẻn tạo nên bên khung cửi đã được bảo lưu và truyền lại từ đời này sang đời khác. Đó là các hoa văn, họa tiết dạng hình học, hình chữ A, hình núi, hình sao, hình hoa mắt cua, hình hoa đầu chó, hình cây cầu, ngôi nhà, quả trám… Trong đó hình hoa đầu chó là hoa chủ đạo đẹp nhất trên bộ trang phục. Đây là chi tiết khiến người thêu mất nhiều thời gian và công sức nhất vì rất cần sự tỉ mỉ, kiên trì thì thêu mới đảm bảo thẩm mỹ. Hệ thống hoa văn phân bố thành các dải băng ngang, trên khăn, ngực áo, eo lưng, gấu áo, khuỷu tay áo và thân váy. Các họa tiết phức tạp như hoa văn hình người, chân chó, mắt cua, con nghé, sừng trâu được dùng làm điểm nhấn trên ngực áo, eo lưng và hai bên hông váy. Ngoài ra, hoa văn cây thông, cây cỏ và một số loại thuốc quen thuộc của đồng bào là những chất liệu độc đáo tôn vinh thêm vẻ đẹp của bộ trang phục. Trên nền vải đỏ của thân áo, tay áo, gấu áo là những dạng hoa văn hình học, hình núi, hình sao… được khéo léo trang trí cho những mảng màu. Mỗi hoa văn đều có ý nghĩa riêng như hoa văn hình con chó biểu tượng cho sự tương trợ, bảo vệ; hình cây cầu thể hiện cho tình yêu; hình ngôi nhà thể hiện niềm hạnh phúc và hy sinh; hình quả trám thể hiện sự cầu mong cho cuộc sống tích cực. Bộ trang phục truyền thống của dân tộc Pà Thẻn thể hiện kỹ thuật ghép vải và thêu chỉ màu hài hòa. Xen giữa hoa văn thêu tay là mảng hoa văn dệt với nhiều màu sắc sặc sỡ. Chính điều đó đã làm cho bộ trang phục của phụ nữ Pà Thẻn độc đáo và đặc sắc.

Trang phục phụ nữ dân tộc Nùng có màu chủ đạo là chàm, đơn giản, ít thêu thùa trang trí nhưng vẫn thể hiện được tính độc đáo, tinh tế

Trang phục của phụ nữ Nùng có màu chủ đạo là chàm, đơn giản, ít thêu thùa trang trí nhưng vẫn thể hiện được tính độc đáo, tinh tế mang đậm bản sắc văn hóa của người Nùng không lẫn với các dân tộc khác. Mỗi bộ trang phục của các nhóm Nùng ở từng địa phương cơ bản đều giống nhau, chỉ khác nhau về cách phối hợp màu sắc trên cổ áo, tay áo hoặc cách chọn màu vải. Trang phục gồm áo, váy, thắt lưng, mũ đội đầu, túi vải thêu, đồ trang sức bằng bạc…

Hoa văn được trang trí chủ yếu trên mũ đội, cổ, nẹp áo và tay áo. Hoa văn có các họa tiết như họa tiết hình tròn, bố cục cân xứng, mô phỏng lại mặt trời, ngôi sao có nhiều màu sắc rực rỡ, những họa tiết hình vuông, hình quả trám xếp thành hình tam giác liền kề nhau… Độc đáo nhất là những hoa văn ở khuy cổ áo được làm bằng bạc có hình con bướm hai bên và gắn các tua tam giác. Đây là biểu tượng cầu mong hạnh phúc của người phụ nữ Nùng. Các họa tiết trên trang phục Nùng đều do tự tay các bà, các chị khâu, thêu…

Ngoài trang phục của các dân tộc nêu trên, ở Tuyên Quang còn một số dân tộc thiểu số có trang phục với nhiều họa tiết hoa văn đặc sắc, thể hiện đậm đà bản sắc dân tộc như dân tộc Lô Lô, Cao Lan, Giáy, Sán Chay… Trang phục là sản phẩm vật chất do con người tạo nên, phục vụ cuộc sống hằng ngày bằng nhiều hình thức khác nhau. Việc lưu giữ những nét văn hóa trên trang phục đã góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc trên địa bàn tỉnh.

H.Anh (Tổng hợp)

Nguồn Tuyên Quang : http://baotuyenquang.com.vn/van-hoa/du-lich/202510/dac-sac-hoa-van-tren-trang-phuc-truyen-thong-cua-cac-dan-toc-thieu-so-b09490f/