Những ngày cuối thu đầu đông, khi những chùm cọ trên các sườn đồi trung du bắt đầu chín chuyển sang màu tím thẫm, người dân Phú Thọ lại tất bật thu hoạch thứ đặc sản trứ danh của quê hương. Quả cọ không chỉ là món ăn quen thuộc của người bản địa mà còn trở thành nét văn hóa ẩm thực riêng biệt khiến du khách phương xa mê mẩn.
Quả cọ có vị bùi, hơi chát nơi đầu lưỡi nhưng càng nhai càng ngậy, càng dậy lên hương thơm đặc trưng của núi rừng trung du. Cọ có thể đem nướng, luộc hoặc đồ lên để ăn chơi, nhưng để thưởng thức trọn vẹn nhất thì phải nhắc tới món cá kho cọ – cách chế biến đã gắn liền với người Phú Thọ từ bao đời.
Để làm món này, người dân chọn loại cá rô đồng, cá trắm hay cá chép tươi, làm sạch rồi ướp cùng nghệ, tiêu, mắm, riềng và một ít nước cọ đã giã. Quả cọ được bóc vỏ, bổ đôi rồi xếp chung với cá trong nồi đất. Khi kho liu riu trên bếp củi, tinh dầu cọ tiết ra quyện vào từng thớ cá, tạo nên màu vàng nâu óng ả và vị béo ngậy mà không hề ngấy. Thịt cá mềm rục, hương thơm lan tỏa, ăn cùng cơm trắng hay xôi nếp đều “cuốn” đến miếng cuối cùng.
Không chỉ ngon, cọ còn mang lại giá trị dinh dưỡng cao với lượng dầu thực vật tự nhiên dồi dào, vitamin và khoáng chất giúp ấm bụng trong những ngày se lạnh. Bởi vậy, món cá kho cọ từ lâu đã trở thành biểu tượng ẩm thực mùa đông của vùng đất Tổ.
Ngày nay, dù nhiều đặc sản mới xuất hiện, quả cọ vẫn giữ nguyên vị trí đặc biệt trong lòng người dân Phú Thọ. Với du khách, đó không chỉ là món ăn, mà còn là trải nghiệm để cảm nhận trọn vẹn sự mộc mạc, đậm đà của vùng trung du xanh mát.
Yến Nguyễn