Biệt động Sài Gòn dài 4 tập (Điểm hẹn, Tĩnh lặng, Cơn giông, Trả lại tên cho em), được phát sóng năm 1986. Phim do Long Vân đạo diễn, tái hiện những sự kiện nổi bật của lực lượng biệt động Sài Gòn trong chiến tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Thời điểm đó, bộ phim là điểm sáng của điện ảnh nước nhà, lập kỷ lục phòng vé và đưa tên tuổi của nhiều nghệ sĩ đến gần hơn với công chúng. Dù không nằm trong dàn diễn viên chính nhưng nhân vật cảnh sát trưởng ngụy Đặng Văn Sông do cố diễn viên Hồng Phúc (tên thật Trần Trọng Hiếu) thủ vai cũng để lại nhiều ấn tượng.
Sau gần 4 thập kỷ trôi qua, ông vẫn được nhiều đồng nghiệp và khán giả đánh giá là người đóng vai phản diện hay nhất.
Vai diễn phản diện ấn tượng nhất màn ảnh Việt
Với khán giả yêu điện ảnh Việt, đại tá ngụy Đặng Văn Sông là hình tượng khó quên của Biệt động Sài Gòn với tính cách tàn nhẫn, mưu mô, học thức và thủ đoạn - kẻ đối đầu xứng tầm với lực lượng biệt động thành trong phim. Tuy nhiên người làm sống dậy hình tượng ấy chính nhờ diễn viên Hồng Phúc.
Nhờ vai phản diện ấy, Hồng Phúc có dấu ấn để đời trong sự nghiệp. Nhớ về vai diễn, người nghệ sĩ này từng tâm sự: "Trong phim, tôi suốt ngày đêm lùng sục vào tận hang cùng ngõ hẻm, tìm và diệt các chiến sĩ biệt động thành. Đó là vai chính phản diện trong phim mà đạo diễn Long Vân tâm đắc nhất".
Vai diễn đại tá ngụy Đặng Văn Sông của cố diễn viên Hồng Phúc.
Sinh thời, đạo diễn Long Vân từng nhận xét Hồng Phúc là diễn viên thể hiện nhân vật phản diện đầy đủ nhất, trọn vẹn nhất mà ông từng gặp. "Ông diễn chững chạc, điềm đạm, toát lên vẻ ngoài của sĩ quan có học thức, bản lĩnh và tinh ma. Diễn như thế mới thấy chiến công của các chiến sĩ biệt động thành càng hiển hách", đạo diễn Biệt động Sài Gòn nói.
Điều thú vị là ban đầu, Hồng Phúc không hề được chọn để đóng vai diễn này. Đạo diễn Long Vân chỉ tìm đến ông nhờ phụ trách phần tiếng nói cho phim, bởi khi ấy ông được mệnh danh là “người lồng tiếng hay nhất Việt Nam”. Tuy nhiên khi nhìn thấy dáng vóc đĩnh đạc, phong thái trí thức và giọng nói sang trọng, đạo diễn lập tức thay đổi ý định khi giao luôn vai diễn quan trọng cho ông.
Biệt động Sài Gòn sau đó trở thành bộ phim có số khán giả đến rạp đông nhất trong lịch sử điện ảnh Việt với hơn 10 triệu lượt người xem. Vai phản diện của Hồng Phúc cũng nhờ đó đi vào ký ức nhiều thế hệ.
“Tôi theo đoàn phim suốt cả năm, lăn lộn ở Chợ Lớn, Bình Thạnh, Phú Nhuận… Bộ quân phục, súng ống lúc nào cũng kè kè bên người. Có người gặp tôi ngoài đường còn giơ tay chào ‘chào đại tá’, tôi thấy vui lắm. Hồi đó, đạo diễn Long Vân từng nhận xét anh diễn hay ngoài sức tưởng tượng của tôi, vượt quá mong đợi", nam diễn viên từng kể.
Là ca sĩ kháng chiến, bậc thầy lồng tiếng
Trước khi đến với điện ảnh, Hồng Phúc từng là ca sĩ và xướng ngôn viên trong kháng chiến. Vào những năm 1950, ông gia nhập lực lượng kháng chiến hành chính Nam Bộ, làm việc tại Đài Phát thanh Tiếng nói Sài Gòn - Chợ Lớn Tự do, do kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát (Ủy viên Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ, Giám đốc Sở Thông tin Nam Bộ) phụ trách.
Thời điểm đó, nghệ sĩ Hồng Phúc vừa hát, vừa đọc tin, vừa viết lời bình cho chương trình phát thanh. Sau đó, ông xin về Bình Thuận, làm Tỉnh đoàn trưởng phụ trách thiếu nhi. Trong một chuyến công tác ở La Gi, ông bị địch bắt và giam trong 2 năm. Đến năm 1973, ông chuyển về sống ở Sài Gòn.
Ít ai biết, Hồng Phúc xuất thân từ nghề diễn viên lồng tiếng. Nhờ năng khiếu trời cho, ông đã theo nghề từ khi còn trẻ. Chất giọng miền Nam trầm ấm, rõ chữ tròn vành giúp ông được hãng phim Mỹ Vân, Alpha (trước 1975) sau này là Nguyễn Đình Chiểu mời về cộng tác. Ông là người có rất nhiều kinh nghiệm về diễn xuất lồng tiếng. Trước giải phóng, ông chuyên lồng tiếng cho các bộ phim nhập từ nước ngoài về chiếu tại miền Nam.
“Tôi không nhớ mình đã lồng bao nhiêu phim nữa, chỉ biết nhiều lắm. Các con tôi là Thy Mai, Thủy Tiên cũng theo nghề này. Tôi có nhiều học trò từ Nam chí Bắc", ông từng nói.
Sau này, Hồng Phúc vừa làm diễn viên, vừa đạo diễn lồng tiếng, vừa là người truyền nghề tận tâm cho thế hệ trẻ. Phim cuối cùng ông tham gia là Xóm suối sâu (2005) được chiếu trên HTV9. Sau đó có nhiều lời mời, nhưng ông từ chối vì tuổi già, khó khăn khi học thuộc thoại.
"Biệt động Sài Gòn" là tác phẩm kinh điển của điện ảnh cách mạng Việt Nam.
Sinh thời, cố diễn viên Hồng Phúc là người giản dị, nhân hậu và sâu sắc. Dù có vai diễn ấn tượng trong phim song ông lại không quá nổi tiếng. Vì vậy cuộc sống của ông cũng không được báo chí khai thác nhiều. Chỉ biết nam diễn viên cũng có tổ ấm hạnh phúc bên vợ cùng 8 người con. Năm 2004, bà xã của diễn viên Hồng Phúc qua đời. Từ đó, ông sống với con gái thứ tư trong căn nhà nhỏ ở TP.HCM.
Những ngày cuối đời, điều khiến ông tự hào không phải là danh tiếng hay vai diễn, mà là tình yêu và sự chăm sóc của các con. “Đời tôi gian nan khổ cực, vinh quang đều có. Cuối đời, các con chăm lo đầy đủ, âu cũng là cái phúc. Tôi không mong gì hơn. Tôi sẽ mỉm cười mãn nguyện khi nhắm mắt vì những gì mình đã làm được cho xã hội, cho gia đình qua hơn 80 năm dài", cố diễn viên từng thổ lộ.
Ngọc Thanh