Đàm phán Nga-Mỹ chấm dứt xung đột Ukraine: Cơ chế, giới hạn và khả năng thực thi

4 giờ trướcBài gốc

Nhiều ý kiến cho rằng, xét cục diện chiến sự tại Ukraine hiện nay, một thỏa thuận ngừng bắn nếu có sẽ đều phải tính đến 3 phương diện: trên không, trên biển và trên đất liền.

Không gian tác chiến trên không: Khả năng kiểm soát và giới hạn

Trên không, một trong những điểm có thể được đưa vào bàn đàm phán là việc ngừng tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng. Trong bối cảnh mùa đông đang đến gần và áp lực lên hệ thống năng lượng của Ukraine gia tăng, một nỗ lực tái khởi động thỏa thuận trong lĩnh vực này có thể được cân nhắc.

Theo Dmitry Kornev, chuyên gia quân sự, người sáng lập và tác giả của dự án MilitaryRussia, Nga cũng có những lợi ích chiến lược nếu đạt được thỏa thuận ngừng tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng. Thứ nhất, điều này sẽ giải phóng nguồn lực phòng không hiện đang được phân bổ để bảo vệ. Thứ hai, một thỏa thuận đình chỉ tấn công có thể góp phần tạo môi trường thuận lợi cho việc nới lỏng một số biện pháp trừng phạt, đồng thời cải thiện điều kiện để xuất khẩu hydrocarbon và các sản phẩm chế biến, vốn đang chịu áp lực lớn từ các lệnh cấm vận quốc tế.

Một khía cạnh khác cần được đưa vào đánh giá là việc hạn chế các hoạt động tấn công liên quan đến vận tải hàng không. Về mặt lý thuyết, một cơ chế hạn chế không kích, đặc biệt là tại các khu vực đông dân cư, nếu được xây dựng và giám sát hiệu quả, có thể mang lại lợi ích song phương: giảm thiểu thiệt hại dân sự cho Ukraine và giảm rủi ro chính trị-kinh tế cho Nga. Đây là một trong những điểm giao thoa hiếm hoi giữa mục tiêu nhân đạo và lợi ích chiến lược, vốn có thể đóng vai trò như chất xúc tác trong tiến trình xây dựng lòng tin giữa các bên.

Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là các thỏa thuận này sẽ được thực thi như thế nào? Nếu các bên hướng tới việc hạn chế không kích nhằm vào các khu vực dân sự, thì cần có một cơ chế rõ ràng và khả thi để xác định phạm vi, quy chế, cũng như bảo đảm tuân thủ. Liệu điều này sẽ được triển khai thông qua danh sách cụ thể các khu vực đô thị “cấm tấn công”? Hay thông qua việc thiết lập các vùng cấm bay, hành lang nhân đạo trên không, hoặc thậm chí các “đường băng tiền tuyến” với quy chế an toàn đặc biệt?

Ngoài ra, việc kiểm soát các phương tiện tấn công cụ thể như tên lửa hành trình, hệ thống pháo phản lực phóng loạt HIMARS hay các máy bay không người lái vũ trang cũng đặt ra thách thức lớn về mặt kỹ thuật và chính trị. Giới hạn nào sẽ được áp dụng cho tầm bắn, mục tiêu, hoặc thời gian sử dụng các loại vũ khí này? Và ai sẽ giám sát, xác minh việc tuân thủ?

Trên biển: Giảm leo thang và bảo vệ các tuyến hàng hải chiến lược

Trên biển, theo chuyên gia quân sự Dmitry Kornev, các hoạt động quân sự sử dụng vũ khí, thiết bị, bao gồm tàu mặt nước, xuồng không người lái, máy bay không người lái, cũng như các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng hàng hải, như cảng biển, kho chứa nhiên liệu, hoặc các biểu tượng chiến lược như Cầu Crimea, đều có thể nằm trong phạm vi hạn chế. Đặc biệt, nếu các bên nhất trí về việc tạm dừng hoặc giới hạn tác chiến trên biển, điều này có thể giúp giảm thiểu nguy cơ xung đột mở rộng.

Tuy vậy, cũng như trên không, vấn đề giám sát sẽ là then chốt: ai sẽ có khả năng theo dõi các hoạt động dưới mặt nước hoặc tại các vùng ven biển bị tranh chấp, trong khi vẫn bảo đảm quyền phòng vệ chính đáng của mỗi bên?

Trên bộ: Thách thức lớn nhất trong việc kiểm soát chiến sự

Khó khăn lớn nhất trong tiến trình đàm phán chắc chắn sẽ phát sinh từ việc thảo luận về khả năng ngừng giao tranh trên bộ, khu vực có cường độ tác chiến cao nhất và là nơi quyết định trực tiếp cán cân chiến lược.

Về lý thuyết, Mỹ có thể đóng vai trò giám sát quá trình này nhờ năng lực kỹ thuật vượt trội, bao gồm giám sát vệ tinh, trinh sát điện tử, hệ thống cảnh báo sớm và các công cụ thu thập thông tin đa tầng. Tuy nhiên, ngay cả với những công cụ này, việc đảm bảo thực thi một lệnh ngừng sử dụng vũ khí hạng nặng, đặc biệt là pháo binh, xe bọc thép và tên lửa tầm ngắn, sẽ vô cùng phức tạp về mặt vận hành và kiểm chứng.

Giới quan sát cho rằng, một phương án khả thi hơn có thể là thiết lập các khu vực ngừng bắn cục bộ với giới tuyến rõ ràng và cơ chế giám sát cụ thể. Các vùng như khu vực xung quanh Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhya, nơi có nguy cơ leo thang hạt nhân và nhân đạo, có thể trở thành điểm khởi đầu phù hợp cho mô hình này.

Tuy nhiên, theo chuyên gia quân sự Dmitry Kornev, việc áp dụng các giới hạn quân sự tại những khu vực hiện đang là tâm điểm giao tranh có thể gây ra những hoài nghi từ phía Nga. Trong bối cảnh nguồn lực của Nga không phải là vô hạn, việc cố định hoặc “đóng băng” một phần tiền tuyến có thể cho phép Ukraine điều chuyển lực lượng dự bị sang các mặt trận khác, gây mất cân bằng cục bộ. Điều này đặt ra giới hạn thực tế đối với quy mô và vị trí của các thỏa thuận ngừng bắn.

Về tổng thể, bất kỳ thỏa thuận ngừng chiến nào trên bộ chỉ khả thi nếu đi kèm với các điều khoản đảm bảo lợi ích an ninh cốt lõi của mỗi bên. Trong trường hợp đạt được sự đồng thuận chiến lược giữa Nga và Mỹ, một hình thức ngừng bắn tổng quát, mặc dù còn lỏng lẻo, vẫn có thể hình thành như một bước đầu để thử nghiệm độ tin cậy giữa các bên. Tuy nhiên, lập trường của Ukraine hiện tại vẫn chưa rõ ràng. Kiev, trong trường hợp này, có thể sẽ đối mặt với áp lực phải chấp nhận một số mức độ thỏa hiệp, điều chắc chắn sẽ gây tranh cãi trong nội bộ và với các đồng minh.

Một vấn đề bổ sung có thể được đưa ra trong đàm phán tháng 8 nhưng chưa thể giải quyết ngay là câu hỏi về lực lượng gìn giữ hòa bình. Thành phần nào sẽ tham gia? Nếu là các đơn vị NATO, đặc biệt từ châu Âu, thì phía Nga gần như sẽ khó chấp thuận. Ngược lại, việc đề xuất triển khai lực lượng từ các quốc gia thứ ba, chẳng hạn như Ấn Độ, Trung Quốc, Algeria hoặc Thổ Nhĩ Kỳ, có thể khả thi hơn. Tuy nhiên, bất kỳ quyết định nào về lực lượng gìn giữ hòa bình đều đòi hỏi sự đồng thuận nhiều tầng và cơ chế pháp lý rõ ràng, điều chưa thể đạt được trong ngắn hạn.

Tựu trung, quá trình đàm phán hiện vẫn ở giai đoạn khởi đầu. Điều kiện tiên quyết cho bất kỳ bước tiến nào vẫn là xây dựng lòng tin tối thiểu giữa các bên, hoặc thiết lập một cơ chế đảm bảo đủ mạnh để thay thế lòng tin tạm thời. Nếu thiếu yếu tố này, bất kỳ thỏa thuận nào cũng sẽ đứng trước nguy cơ sụp đổ trong giai đoạn thực thi.

Hùng Anh (CTV)

Nguồn Thanh Hóa : http://baothanhhoa.vn/dam-phan-nga-my-cham-dut-xung-dot-ukraine-co-che-gioi-han-va-kha-nang-thuc-thi-257334.htm