Điều đáng nói, việc đăng ký nhiều nguyện vọng không hẳn xuất phát từ sự tính toán cẩn trọng, mà chủ yếu do tâm lý bất an và thiếu định hướng nghề nghiệp, dẫn tới lãng phí tiền bạc, thời gian...
Cán bộ Đại học Công nghiệp Hà Nội tư vấn định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Ảnh: CTV
Kỳ thi tuyển sinh đại học năm nay, thí sinh Nguyễn Văn Long (xã Phúc Thịnh, Hà Nội) đạt hơn 90 điểm thi đánh giá năng lực của Đại học Quốc gia Hà Nội, có cơ hội được xét tuyển vào nhiều ngành mơ ước. Tuy nhiên, vì lo ngại sự bất nhất trong cách quy đổi điểm giữa các phương thức xét tuyển nên Nguyễn Văn Long đăng ký tới 30 nguyện vọng với mong muốn chắc chắn đỗ một trường. Chỉ riêng tiền lệ phí nộp cho 30 nguyện vọng là 450.000 đồng.
Còn với thí sinh Nguyễn Mai Liên (cựu học sinh Trường Trung học phổ thông Bắc Thăng Long, xã Thiên Lộc), dù đã nộp hồ sơ xét tuyển riêng tại một số trường đại học và đóng lệ phí tuyển sinh, nhưng khi đăng ký lại trên hệ thống chung của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Liên lại phải đóng thêm một lần phí tuyển sinh nữa cho các nguyện vọng đó. “Một phương thức xét tuyển mà phải đóng phí hai lần thì rất lãng phí”, Liên bày tỏ.
Theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, lệ phí tuyển sinh đại học năm 2025 là 15.000 đồng/nguyện vọng, thí sinh phải thanh toán trực tuyến qua Cổng Dịch vụ công quốc gia sau khi hoàn tất đăng ký nguyện vọng. Tổng số tiền thí sinh cần nộp sẽ phụ thuộc vào số lượng nguyện vọng đăng ký. Khoản tiền tưởng chừng nhỏ, chỉ 15.000 đồng cho mỗi nguyện vọng nhưng theo thống kê, tổng số lệ phí xét tuyển mà thí sinh cả nước đã nộp trong mùa tuyển sinh năm nay là hơn 114 tỷ đồng, con số không nhỏ so với chi phí thực tế để duy trì hệ thống xét tuyển trực tuyến vốn đã có sẵn.
Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng, việc cho phép đăng ký không giới hạn nguyện vọng nhằm mở rộng cơ hội vào đại học. Nhưng thực tế, cơ hội chỉ thực sự ý nghĩa khi đi kèm thông tin đầy đủ, hệ thống minh bạch và cơ chế điều phối thống nhất.
Khi cách tính điểm chuẩn mỗi trường, mỗi tổ hợp, mỗi phương thức khác nhau, thí sinh không thể dự đoán cơ hội trúng tuyển hợp lý, hệ thống biến thành một mê cung buộc nhiều người phải chọn cách tốn kém nhất, đó là đăng ký thật nhiều nguyện vọng. Trong khi đó, cơ chế tuyển sinh lành mạnh, tiết kiệm và hiệu quả là hệ thống xét tuyển được thiết kế ổn định, chuẩn hóa và công khai. Khi đó, mỗi thí sinh sẽ chỉ cần đăng ký 3-5 nguyện vọng.
Học sinh tham gia tư vấn định hướng nghề nghiệp tại Đại học Công nghiệp Hà Nội. Ảnh: CTV
Nguyên nhân sâu xa hơn của việc thí sinh đăng ký nhiều nguyện vọng nằm ở chỗ các trường trung học phổ thông thiếu định hướng nghề nghiệp sớm cho học sinh nên các em chưa được tiếp cận đầy đủ thông tin về ngành nghề, thị trường lao động.
Cùng với đó là sự thiếu minh bạch trong tuyển sinh, đặc biệt là ở cách quy đổi điểm giữa các phương thức tuyển sinh, càng khiến thí sinh bất an, buộc phải đăng ký dàn trải để “bảo hiểm” cho tương lai.
Đăng ký nhiều nguyện vọng nhằm “chắc suất” vào đại học còn dẫn đến hệ quả nhiều sinh viên khi vào học không thực sự yêu thích ngành đã chọn. Có người học được vài kỳ rồi bỏ, có người miễn cưỡng hoàn thành nhưng sau khi ra trường lại không tìm được việc làm phù hợp. Thực tế, không ít cử nhân, kỹ sư tốt nghiệp phải mưu sinh bằng nghề lái xe công nghệ hay lao động phổ thông hoặc xuất khẩu lao động… gây nên sự lãng phí lớn về thời gian, tiền bạc của cả gia đình và xã hội.
Trước những bất cập đang đặt ra, đã đến lúc Bộ Giáo dục và Đào tạo cần rà soát, điều chỉnh kịp thời, từ việc chuẩn hóa đề thi, thống nhất cách quy đổi điểm đến định hướng nghề nghiệp sớm cho học sinh. Người học không thể mãi đặt cược tương lai bằng hàng chục “vé số” nguyện vọng. Các em cần một hệ thống tuyển sinh công bằng, minh bạch, đáng tin cậy để mỗi quyết định chọn trường, chọn ngành thực sự là một lựa chọn nghiêm túc cho cuộc đời.
Hiền Phương