Dấu ấn 5 lần sửa Luật Đất đai và cuộc cách mạng sáp nhập tỉnh thành

4 giờ trướcBài gốc

Những thay đổi lớn về quản lý đất đai

TS. Trần Xuân Lượng - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam - cho biết, đất đai từ lâu đã được coi là nguồn lực căn bản nhất của mọi quốc gia, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là nền tảng không thể thay thế cho phát triển kinh tế - xã hội. Ở Việt Nam, 80 năm qua, từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 việc quản lý đất đai đã trải qua nhiều bước ngoặt từ chế độ sở hữu phong kiến, đến sở hữu toàn dân, rồi bước vào cơ chế thị trường.

Theo TS. Trần Xuân Lượng, đầu tiên phải nhắc đến là cuộc cải cách ruộng đất (1953-1958) - đây là cuộc cách mạng xã hội to lớn. Tịch thu ruộng đất của địa chủ, chia cho nông dân không có hoặc thiếu ruộng, khẳng định quyền làm chủ của giai cấp nông dân - lực lượng sản xuất chủ lực lúc bấy giờ. Về mặt quản lý nhà nước, giai đoạn này đặt nền móng cho chế độ sở hữu mới, chuyển từ tư hữu ruộng đất sang sở hữu toàn dân.

TS. Trần Xuân Lượng - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu và đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam.

Đến năm 1987, Luật Đất đai đầu tiên ra đời khẳng định đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý. Điểm mới quan trọng là Nhà nước bắt đầu trao quyền sử dụng đất cho hộ gia đình, cá nhân. Đây là sự thừa nhận bước đầu về quyền lợi gắn với đất đai, mở tiền đề cho thị trường quyền sử dụng đất hình thành trong giai đoạn sau.

Luật Đất đai 1993 là dấu mốc quan trọng nhất. Lần đầu tiên, người sử dụng đất được trao 5 quyền cơ bản: Quyền chuyển nhượng, quyền cho thuê, quyền thừa kế, quyền thế chấp, quyền góp vốn bằng quyền sử dụng đất.

"Những quyền này đưa đất đai bước vào quỹ đạo thị trường có quản lý của Nhà nước, biến quyền sử dụng đất thành một loại tài sản có giá trị giao dịch, góp phần thúc đẩy thị trường bất động sản hình thành và phát triển", ông Lượng cho biết.

Theo Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam, năm 2002, Bộ Tài nguyên và Môi trường được thành lập, hợp nhất chức năng quản lý đất đai, tài nguyên, môi trường. Đây là bước ngoặt đưa quản lý đất đai sang giai đoạn hiện đại và chuyên nghiệp hơn. Ngoài ra, những thay đổi theo chu kỳ 10 năm sửa đổi Luật Đất đai. Cụ thể:

Luật Đất đai 2003: Mở rộng quyền của người sử dụng đất, khẳng định vai trò thị trường.

Luật Đất đai 2013: Nhấn mạnh nguyên tắc minh bạch, giá đất sát giá thị trường, tăng cường đấu giá quyền sử dụng đất.

Luật Đất đai 2024: Tiếp tục cải cách mạnh mẽ, đồng bộ với Luật Đầu tư, Luật Xây dựng, Luật Kinh doanh bất động sản…; đẩy nhanh chuyển đổi số và hiện đại hóa quản lý đất đai.

Luật Đất đai 2024 được thực hiện sau khi đưa vào vận hành được 1 năm sắp tới được sửa đổi do xuất hiện tình hình mới, liên quan đến thay đổi chính quyền địa phương 2 cấp...

“Cuộc cách mạng thứ tư” trong quản lý đất đai

Đánh giá về những thay đổi lớn liên quan quản lý đất đai, TS. Trần Xuân Lượng cho biết, nếu như các giai đoạn trước đây - từ cải cách ruộng đất 1953 (trao quyền sử dụng đất cho nông dân), ban hành Luật Đất đai 1993 (hình thành thị trường quyền sử dụng đất), đến việc thành lập Bộ Tài nguyên và Môi trường năm 2002 (hiện đại hóa quản lý đất đai) đều được coi là những “cột mốc cách mạng” trong quản lý đất đai, thì hiện nay, Việt Nam đang bước vào một cuộc cải cách thể chế chưa từng có tiền lệ, mang tính “tái cấu trúc” toàn diện bộ máy quản lý.

Theo TS. Trần Xuân Lượng, với cuộc cải cách thể chế mới - sáp nhập tỉnh thành, tinh gọn bộ máy, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia - có thể coi đây là “cuộc cách mạng thứ tư” trong quản lý đất đai ở nước ta.

TS. Trần Xuân Lượng cho biết, việc sáp nhập tỉnh thành từ 63 xuống 34 đơn vị hành chính - đây không đơn thuần là cắt giảm bộ máy, mà là một cuộc “tái cấu trúc không gian quản trị đất đai”. Việc giảm tầng nấc trung gian sẽ xóa bỏ tình trạng phân mảnh, tăng hiệu quả quy hoạch, giám sát, và tránh cục bộ địa phương trong quản lý đất.

Việc tổ chức lại mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, qua đó giảm mạnh cơ chế “xin - cho” cục bộ, tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Điều này giúp người dân, doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ đất đai minh bạch, nhanh gọn hơn.

Với cuộc cải cách thể chế mới hiện nay - sáp nhập tỉnh thành, tinh gọn bộ máy, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia có thể coi đây là “cuộc cách mạng thứ tư” trong quản lý đất đai, mở ra kỷ nguyên mới của quản trị đất đai hiện đại, minh bạch và bền vững.

TS. Trần Xuân Lượng

Bên cạnh đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường sáp nhập với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành một bộ thống nhất (Bộ Nông nghiệp và Môi trường - PV) có chức năng quản lý đất đai, tài nguyên, nông nghiệp sẽ xóa bỏ sự chồng chéo, bảo đảm quản lý liên ngành. Đất đai - tài nguyên - sản xuất nông nghiệp sẽ được điều phối hài hòa, bền vững.

Ngoài ra, xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia hiện đại, tích hợp với dữ liệu dân cư, tài chính, thuế; ứng dụng AI, blockchain, bản đồ 3D, dữ liệu lớn sẽ giúp minh bạch hóa thị trường, giảm tham nhũng, ngăn đầu cơ. Chính phủ số trong quản lý đất đai sẽ thay đổi căn bản cách Nhà nước điều tiết thị trường.

"Có thể coi đây là “cuộc cách mạng thứ tư” trong quản lý đất đai của Việt Nam sau ba mốc lớn trước đó - mở ra kỷ nguyên mới của quản trị đất đai hiện đại, minh bạch và bền vững. Cuộc cải cách này không chỉ đơn thuần là thay đổi bộ máy hay luật pháp, mà là bước ngoặt thể chế, đưa đất đai thực sự trở thành nguồn lực chiến lược được quản trị theo chuẩn mực quốc tế, đóng góp trực tiếp cho mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước phát triển vào giữa thế kỷ XXI", TS. Trần Xuân Lượng nói và nhấn mạnh rằng, qua các thời kỳ cải cách về quản lý đất đai không chỉ có ý nghĩa về thể chế, mà còn tác động trực tiếp đến sự phát triển của thị trường bất động sản và hạ tầng quốc gia.

Thực tế cho thấy, bất động sản, xây dựng hiện chiếm khoảng 1-13% GDP, trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn, đồng thời có sức lan tỏa mạnh tới hơn 40 lĩnh vực khác như xây dựng, vật liệu, tài chính - ngân hàng, lao động việc làm.

Việc minh bạch hóa quyền sử dụng đất, hoàn thiện quy hoạch và cơ sở dữ liệu đất đai sẽ giúp giảm thiểu rủi ro pháp lý, khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia, tạo nguồn cung bất động sản ổn định và lành mạnh.

Bên cạnh đó, đất đai còn là nền tảng để phát triển các khu công nghiệp, khu kinh tế, khu đô thị mới, vốn đang là động lực thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, thúc đẩy xuất khẩu và tạo việc làm cho hàng triệu lao động.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, nay là Bộ Tài chính hiện cả nước có gần 420 khu công nghiệp, trong đó trên 280 khu đã đi vào hoạt động, đóng góp quan trọng vào giá trị sản xuất công nghiệp và kim ngạch xuất khẩu. Cùng với đó, chính sách đất đai minh bạch, ổn định còn giúp huy động nguồn lực xã hội cho hạ tầng giao thông, năng lượng, đô thị thông minh, tạo hiệu ứng lan tỏa và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Mới đây, chỉ đạo về sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai năm 2024, Tổng Bí thư Tô Lâm lưu ý cần nghiên cứu, đánh giá, nhận diện đầy đủ những khó khăn, vướng mắc trong lĩnh vực đất đai hiện nay để xác định các phương án xử lý tổng thể, căn cơ và đồng bộ. Các quan điểm, định hướng lớn và các chính sách quan trọng sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai năm 2024 và các luật có liên quan cần được luận giải đầy đủ, sâu sắc, thuyết phục và khả thi.

Phan Thiên

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/dau-an-5-lan-sua-luat-dat-dai-va-cuoc-cach-mang-sap-nhap-tinh-thanh-post1772713.tpo