Dầu khí của Iran quan trọng như thế nào với thế giới?

9 giờ trướcBài gốc

Một vụ tấn công bằng máy bay không người lái – nghi do Israel thực hiện – đã khiến Iran buộc phải tạm dừng một phần hoạt động tại mỏ khí đốt South Pars. Ảnh RT

Đây là lần đầu tiên Israel nhắm trực diện vào hạ tầng dầu khí của Iran. Trước đó, chiến dịch quân sự “Sư tử Trỗi dậy” của Israel chủ yếu nhằm vào các cơ sở hạt nhân và quân sự. Việc tấn công vào mục tiêu kinh tế đánh dấu một bước ngoặt rõ rệt trong chiến lược đối đầu giữa hai bên.

“Đây có thể là cuộc tấn công nghiêm trọng nhất nhằm vào cơ sở hạ tầng dầu khí kể từ vụ Abqaiq năm 2019”, Jorge Leon, chuyên gia tại Rystad Energy, nói, nhắc đến vụ tấn công từng khiến nhà máy lọc dầu trọng yếu của Ả Rập Xê Út tê liệt và làm chao đảo thị trường dầu toàn cầu.

Vì sao South Pars lại quan trọng đến vậy?

South Pars là mỏ khí đốt lớn nhất của Iran, nằm ngoài khơi tỉnh Bushehr, phía nam nước này, kéo dài ra vùng Vịnh và được chia sẻ với Qatar – nơi phần mỏ được gọi là North Field. Đây chính là nguồn cung LNG (khí tự nhiên hóa lỏng) lớn nhất thế giới.

South Pars chiếm gần một nửa trữ lượng khí đốt của Iran và đóng góp khoảng 66% tổng sản lượng khí quốc gia. Iran hiện là nhà khai thác khí lớn thứ ba thế giới, chỉ sau Mỹ và Nga, với sản lượng khoảng 275 tỷ mét khối mỗi năm – tương đương 6,5% sản lượng toàn cầu. Tuy nhiên, do bị các lệnh trừng phạt quốc tế, phần lớn lượng khí này không thể xuất khẩu và được sử dụng trong nước để phục vụ khai thác và ổn định kinh tế.

Trong khi đó, Qatar – với sự hậu thuẫn của các tập đoàn như Shell và ExxonMobil – xuất khẩu khoảng 77 triệu tấn LNG mỗi năm từ phần mỏ của mình, chủ yếu sang các thị trường châu Á và châu Âu.

Đòn cảnh báo và nguy cơ mở rộng cuộc chiến

Cuộc tấn công vào South Pars không chỉ là một đòn giáng vào ngành năng lượng của Iran, mà còn là lời cảnh báo rõ ràng rằng các cơ sở hạ tầng kinh tế then chốt có thể trở thành mục tiêu tiếp theo.

Một số chuyên gia chỉ ra rằng các địa điểm chiến lược như đảo Kharg – nơi chiếm tới 90% lượng dầu xuất khẩu của Iran – hay eo biển Hormuz – tuyến vận chuyển tới 21% LNG toàn cầu và khoảng 14 triệu thùng dầu mỗi ngày – hoàn toàn có thể lọt vào “tầm ngắm” trong tương lai.

“Đây là tín hiệu cho thấy Israel sẵn sàng tấn công vào hạ tầng năng lượng nếu cảm thấy an ninh của người dân nước họ bị đe dọa”, Richard Bronze, chuyên gia địa chính trị tại Energy Aspects, nói với The New York Times.

Không chỉ dừng lại ở Iran, ảnh hưởng của vụ việc có thể lan rộng. Vì South Pars là mỏ chung giữa Iran và Qatar – quốc gia xuất khẩu LNG lớn nhất thế giới – bất kỳ gián đoạn nào tại đây cũng có thể làm ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng năng lượng, đặc biệt ở châu Á và châu Âu, những khu vực phụ thuộc nhiều vào LNG từ vùng Vịnh.

Hiệu ứng dây chuyền đến thị trường toàn cầu

Ngay sau khi Israel không kích vào lãnh thổ Iran, thị trường dầu thế giới lập tức phản ứng mạnh. Trong phiên giao dịch thứ Sáu, giá dầu có lúc tăng tới 14%, trước khi chốt ở mức tăng 7%, đạt khoảng 73 USD/thùng. Nhiều chuyên gia dự báo giá dầu sẽ tiếp tục biến động khi thị trường mở cửa lại.

Dù khí đốt từ mỏ South Pars chủ yếu phục vụ nội địa Iran, nhưng ảnh hưởng lớn nhất đến thị trường toàn cầu là thông điệp chính trị: Nguy cơ bùng phát một cuộc chiến năng lượng toàn diện.

“Bên này tấn công cơ sở dầu khí, bên kia có thể sẽ đáp trả tương tự”, Ben Hoff, chuyên gia tại ngân hàng Societe Generale cảnh báo. Lời tuyên bố trả đũa cứng rắn từ Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian khiến thị trường thêm bất an, lo ngại xung đột sẽ leo thang và vượt ra ngoài khuôn khổ quân sự.

Iran đối mặt với khủng hoảng kép

Trước khi bị tấn công, hệ thống năng lượng của Iran đã rất mong manh. Quốc gia này đang trải qua cuộc khủng hoảng điện tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ, với tình trạng cắt điện luân phiên, thiếu hụt nhiên liệu làm tê liệt đời sống người dân và hoạt động khai thác.

Phòng Thương mại Iran ước tính, mỗi ngày mất điện khiến nền kinh tế thiệt hại khoảng 250 triệu USD. Chuyên gia năng lượng Abdollah Babakhani cho rằng, việc đánh vào hạ tầng lúc này chẳng khác nào “giáng đòn chí mạng”. Việc khôi phục các cơ sở ngoài khơi như South Pars sẽ rất tốn kém và mất nhiều thời gian, nhất là khi nước này đang chịu lệnh trừng phạt, thiếu đầu tư và thiết bị lạc hậu. Nếu các gián đoạn kéo dài, không chỉ kinh tế bị tổn thương, mà bất ổn xã hội cũng sẽ gia tăng, khi người dân chịu áp lực kép từ lạm phát và thiếu dịch vụ cơ bản.

Nguy cơ xung đột lan sang vùng Vịnh

Chính quyền Iran xem cuộc tấn công vào South Pars là hành động kinh tế có chủ đích, vượt ra ngoài phạm vi quân sự thông thường. Ngoại trưởng Iran Abbas Araqchi cảnh báo, nếu xung đột lan sang vùng Vịnh – nơi có các tuyến vận chuyển năng lượng quan trọng bậc nhất thế giới – hậu quả sẽ lan rộng toàn khu vực, thậm chí toàn cầu. Ông cũng ám chỉ sự can dự của Mỹ: “Cuộc tấn công sẽ không thể xảy ra nếu không có cái gật đầu từ Washington. Nếu Mỹ thực sự muốn nối lại đàm phán hạt nhân, họ cần lên án hành động này của Israel”.

Thiệt hại lâu dài cho Iran và cả khu vực

Việc Israel nhắm vào South Pars trong bối cảnh Iran đang thiếu điện, thiếu khí và thiếu nhiên liệu là cú đòn nguy hiểm. Hàng loạt nhà máy phải tạm ngưng hoạt động, các dịch vụ thiết yếu như y tế, giáo dục, giao thông đều bị ảnh hưởng.

Với cơ sở hạ tầng yếu và phụ thuộc lớn vào các mỏ ngoài khơi, mỗi cuộc tấn công đều có thể để lại hậu quả nghiêm trọng và lâu dài. “Nếu các đợt tấn công tiếp tục, ngành năng lượng Iran – và cả an ninh năng lượng khu vực – sẽ phải gánh chịu hậu quả cực lớn”, chuyên gia Babakhani nhấn mạnh.

Tình hình hiện tại đặt cả thế giới trước nguy cơ mới: Không chỉ là xung đột quân sự, mà là cuộc chiến năng lượng với ảnh hưởng sâu rộng đến kinh tế toàn cầu.

Lằn ranh đỏ bị vượt qua, nguy cơ trả đũa lan rộng

Israel vừa thực hiện một cuộc không kích nhắm vào mỏ khí South Pars – trung tâm năng lượng chiến lược của Iran. Đây là lần đầu tiên họ tấn công vào biểu tượng kinh tế thay vì chỉ tập trung vào mục tiêu quân sự, gửi đi thông điệp cứng rắn: Sẵn sàng mở rộng chiến dịch sang lĩnh vực kinh tế.

Phản ứng lại, Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian tuyên bố sẽ đáp trả mạnh hơn. Nhiều chuyên gia cảnh báo Israel có thể trở thành mục tiêu tiếp theo, đặc biệt là các cơ sở năng lượng. Nếu xung đột lan đến những điểm trọng yếu như đảo Kharg hay eo biển Hormuz – tuyến vận chuyển khoảng 14 triệu thùng dầu mỗi ngày – khủng hoảng năng lượng toàn cầu là điều khó tránh.

Không chỉ Trung Đông chịu ảnh hưởng. Trung Quốc – khách hàng mua dầu lớn nhất của Iran – cũng có thể đối mặt rủi ro nếu nguồn cung bị gián đoạn. Dù đang chịu trừng phạt từ Mỹ, nhiều nhà máy lọc dầu tư nhân Trung Quốc vẫn nhập dầu Iran. Nếu tình hình xấu đi, an ninh năng lượng của Trung Quốc sẽ bị đe dọa, làm gia tăng căng thẳng trong quan hệ Mỹ - Trung.

Một số chuyên gia kỳ vọng OPEC, đặc biệt là Ả Rập Xê Út, có thể tăng sản lượng để bù đắp thiếu hụt, nhưng điều đó cần thời gian. Trong khi đó, giá dầu đang biến động theo từng đợt tấn công.

Cuộc không kích lần này không đơn thuần là quân sự. Đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy xung đột đang biến thành một cuộc chiến năng lượng với nguy cơ lan rộng ra toàn cầu.

Nh.Thạch

AFP

Nguồn PetroTimes : https://petrotimes.vn/dau-khi-cua-iran-quan-trong-nhu-the-nao-voi-the-gioi-728899.html