Đâu là cách châu Âu muốn loại bỏ dầu khí Nga?

3 giờ trướcBài gốc

(Ảnh minh họa)

Dù chọn mốc thời gian nào, khối này cũng sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức để đạt được mục tiêu. EU cần có sự đồng thuận từ một số quốc gia thành viên và tìm nguồn cung thay thế cho hàng tỷ euro dầu mỏ, và khí đốt Nga vẫn đang chảy vào châu Âu mỗi tháng.

Kể từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra năm 2022, EU đã đạt nhiều tiến triển đáng kể trong việc giảm phụ thuộc lâu dài vào năng lượng Nga, đặc biệt trong việc cắt giảm nhập khẩu dầu vận chuyển bằng đường biển. Tuy nhiên, khí đốt vẫn chiếm khoảng hai phần ba lượng nhiên liệu hóa thạch mà khối này nhập khẩu từ Nga.

Cách châu Âu thay thế lượng khí đốt Nga sẽ phụ thuộc phần lớn vào tình hình thị trường khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) toàn cầu - yếu tố đóng vai trò then chốt trong việc bù đắp phần khí đốt vận chuyển qua đường ống từ Nga.

Thuyết phục Hungary và Slovakia từ bỏ nguồn dầu và khí đốt giá rẻ vẫn đang được nhập qua các đường ống Druzhba và TurkStream, cũng sẽ là một nhiệm vụ trọng yếu. Cả hai quốc gia này đều duy trì lập trường mềm mỏng với Moscow, nhiều lần phủ quyết các lệnh trừng phạt và tận dụng quyền này để gây sức ép nhằm giành được nhượng bộ từ EU.

Tuy nhiên, trong tháng 10 vừa qua, Liên minh châu Âu (EU) đã phối hợp cùng Mỹ và Anh để tiến hành nỗ lực siết chặt hơn nữa các biện pháp trừng phạt đối với lĩnh vực năng lượng của Nga. Từ đó mở đường cho vòng đàm phán cuối cùng về kế hoạch loại bỏ dần năng lượng Nga, được gọi là Repower EU.

Ngày 22/10, Mỹ đã áp đặt các lệnh trừng phạt phong tỏa đối với hai tập đoàn dầu khí lớn nhất của Nga - Lukoilvà Rosneft, chỉ vài giờ sau khi EU thông qua gói trừng phạt đầu tiên nhắm vào hoạt động nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Nga.

Các biện pháp trừng phạt của EU đều cần được tất cả các nước thành viên phê chuẩn lại sáu tháng một lần, bao gồm lệnh cấm hoàn toàn việc nhập khẩu LNG từ Nga bắt đầu từ năm 2027. Song song đó, EU đang đàm phán về đạo luật Repower EU dài hạn, nhằm biến việc loại bỏ dầu mỏ và khí đốt Nga thành chính sách vĩnh viễn.

Vào giữa tháng 10, Nghị viện châu Âu đã bỏ phiếu ủng hộ lệnh cấm nhập khẩu dầu và khí đốt Nga kể từ đầu năm 2027, trong khi Hội đồng Liên minh châu Âu - gồm Bộ trưởng của 27 quốc gia thành viên - lại đề xuất mốc thời gian muộn hơn là tháng 1 năm 2028. Hai cơ quan này hiện đang bước vào giai đoạn đàm phán để thống nhất mốc thời gian cuối cùng cho kế hoạch này.

Những rủi ro tiềm ẩn trong kế hoạch Repower EU

Liên minh châu Âu dự kiến sẽ loại bỏ dần năng lượng Nga trong khuôn khổ kế hoạch dài hạn Repower EU thông qua ba hướng chính: giảm tổng mức tiêu thụ năng lượng, mở rộng sản xuất năng lượng tái tạo và đa dạng hóa nguồn cung.

Mặc dù đã đạt được những tiến triển nhất định ở cả ba lĩnh vực, kế hoạch vẫn tồn tại không ít hạn chế và rủi ro.

Trước hết, chi phí năng lượng cao đã khiến các ngành công nghiệp châu Âu phải cắt giảm tiêu thụ, trong khi giá năng lượng vẫn ở mức cao hơn đáng kể so với Mỹ và Trung Quốc.

Thứ hai, việc chuyển dịch sang năng lượng tái tạo đồng nghĩa phụ thuộc sâu hơn vào Trung Quốc, quốc gia đang nắm quyền kiểm soát gần như tuyệt đối đối với chuỗi cung ứng toàn cầu trong lĩnh vực này - từ sản xuất tấm pin mặt trời, pin lưu trữ cho đến các khoáng sản quan trọng như đất hiếm, loại tài nguyên mà Bắc Kinh gần đây đang sử dụng như vũ khí thương mại trong tranh chấp với Mỹ.

Thứ ba, việc tìm kiếm các nguồn cung nhiên liệu hóa thạch mới cũng tồn tại nhiều rủi ro. Kể từ năm 2022, Mỹ đã thay thế Nga trở thành nguồn cung năng lượng hóa thạch lớn nhất của EU, nhưng dưới thời Tổng thống Donald Trump, Washington lại trở thành đối tác khó đoán định hơn, khiến châu Âu đối mặt thêm một tầng rủi ro về an ninh năng lượng.

Sự đánh đổi trong phụ thuộc thương mại năng lượng

Theo thỏa thuận thương mại được ký kết vào tháng 7, Liên minh châu Âu đã đồng ý tăng mạnh lượng nhập khẩu năng lượng từ Mỹ, với giá trị khoảng 250 tỷ USD mỗi năm trong ba năm tới.

Theo báo cáo mới nhất của Ember Energy, bất chấp những tiến bộ trong việc mở rộng năng lượng tái tạo và cắt giảm tiêu thụ kể từ năm 2021, nhiên liệu hóa thạch vẫn chiếm gần 58% tổng năng lượng sơ cấp trong khối EU. Sự phụ thuộc này đã khiến khối phải chi khoảng 930 tỷ euro trong cuộc khủng hoảng khí đốt giai đoạn 2021-2024.

Hiện nay, Na Uy đã trở thành nhà cung cấp khí đốt chính của EU, chiếm khoảng một phần ba tổng lượng nhập khẩu, chủ yếu qua đường ống. Trong khi đó, Mỹ đã vượt Nga để trở thành nhà cung cấp lớn thứ hai trong năm nay, chiếm 24% tổng lượng khí nhập khẩu của EU trong quý I năm 2025, đồng thời đóng góp gần 53% lượng LNG nhập khẩu của khối.

Ngược lại, thị phần khí đốt của Nga trong tổng lượng nhập khẩu của EU đã giảm từ 19% trong quý IV-2024 xuống còn 14% trong quý I-2025, đánh dấu sự suy giảm rõ rệt trong ảnh hưởng năng lượng của Moscow tại châu Âu.

Nhập khẩu LNG từ Nga vẫn duy trì ổn định

Lượng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) nhập khẩu từ Nga vẫn duy trì ổn định trong năm nay, EU hiện vẫn là khách hàng lớn nhất của Moscow. Mặc dù khối này có năng lực tái hóa khí dồi dào - đặc biệt tại Tây Ban Nha, Pháp và Bỉ - nhưng EU vẫn phải cạnh tranh gay gắt trên thị trường toàn cầu để giành được các nguồn LNG ngoài Nga, đặc biệt các khách hàng châu Á, theo chia sẻ của George Voloshin, chuyên gia về các vấn đề Nga và chính sách trừng phạt.

Ngoài ra, mùa đông sắp tới có thể trở thành thời điểm đầy thách thức, tùy thuộc vào diễn biến thời tiết, song nguồn cung LNG mới từ Mỹ và Canada dự kiến sẽ ổn định thị trường vào năm 2026. Người đứng đầu Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) gần đây cho biết thị trường LNG đang dần chuyển thành thị trường của bên mua, khi nguồn cung mở rộng, giúp giảm giá năng lượng.

Trong lúc đó, EU dự kiến sẽ sớm nối lại việc điều phối các doanh nghiệp trong quá trình mua khí đốt, nhằm đa dạng hóa nguồn cung và đạt được mức giá cạnh tranh hơn, theo tuyên bố gần đây của Ủy viên Năng lượng EU Dan Jorgensen.

Mối lo lớn ở Trung Âu

Trong tháng 9, Hungary tiếp tục là quốc gia nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch Nga lớn nhất trong EU, với 166 triệu euro chi cho dầu mỏ và 226 triệu euro cho khí đốt - bỏ xa các nước thành viên khác. Slovakia đứng thứ hai, với 145 triệu euro nhập khẩu dầu và 62 triệu euro khí đốt.

Trong khi Cộng hòa Séc đã chấm dứt 60 năm phụ thuộc vào dầu Nga qua đường ống Druzhba vào tháng 4 năm nay, thì Hungary và Slovakia lại hầu như không cho thấy dấu hiệu tương tự. Mặc dù JANAF, đơn vị vận hành đường ống dẫn dầu từ biển Adriatic của Croatia, khẳng định họ hoàn toàn có thể đáp ứng sản lượng cần thiết cho hai nhà máy lọc dầu của tập đoàn MOL (Hungary).

Hai quốc gia này cũng tiếp tục phụ thuộc vào nguồn khí đốt Nga được vận chuyển qua đường ống TurkStream - tuyến ống dẫn cuối cùng của Nga sang châu Âu còn hoạt động. Đáng chú ý, khối lượng khí đốt vận chuyển qua TurkStream trong chín tháng đầu năm 2025 đã tăng 7% so với cùng kỳ năm trước.

Không chỉ giúp Nga duy trì hoạt động xuất khẩu năng lượng sang châu Âu, đường ống này còn làm suy yếu nỗ lực đa dạng hóa nguồn cung của EU, khi lượng khí đốt giá rẻ tràn vào thị trường khiến các nhà đầu tư mất động lực phát triển sản xuất nội khối.

Đường ống TurkStream đi vào EU qua Bulgaria, quốc gia gần đây được cho là đang ủng hộ kế hoạch chấm dứt hoàn toàn nhập khẩu khí đốt Nga vào cuối năm 2027.

Mối quan hệ ngày càng khăng khít giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Moscow

Là thành viên lâu năm của NATO, Thổ Nhĩ Kỳ kể từ năm 2022 đã tăng cường hợp tác kinh tế với Nga, trở thành trung tâm quan trọng cho việc tái xuất khẩu dầu mỏ và khí đốt Nga sang châu Âu.

Hiện nay, Thổ Nhĩ Kỳ là khách hàng mua nhiên liệu hóa thạch lớn thứ ba của Nga, chỉ sau Trung Quốc và Ấn Độ, đồng thời là nhà nhập khẩu chính các sản phẩm dầu tinh luyện của Nga. Riêng trong tháng 9, quốc gia này đã chi 2,6 tỷ euro để mua nhiên liệu hóa thạch từ Nga, theo số liệu của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí sạch (CREA).

Theo gói trừng phạt thứ 18 của EU, được thông qua vào tháng 7, việc nhập khẩu các sản phẩm dầu mỏ sẽ bị cấm kể từ tháng 1 năm sau đối với các quốc gia thứ ba. Tuy nhiên, theo báo cáo tháng 7 của CREA, biện pháp này vẫn chưa đủ chặt chẽ để ngăn chặn dầu thô Nga thâm nhập gián tiếp vào thị trường châu Âu.

Việc bịt kín những “kẽ hở” còn lại đòi hỏi không chỉ các biện pháp trừng phạt và chính sách mới, mà cần thực thi và giám sát nghiêm ngặt hơn. “Ngay cả khi luật Repower EU được thông qua sớm hơn, vẫn còn một số lo ngại”, chuyên gia năng lượng Luke Wickenden của CREA chia sẻ với The Kyiv Independent.

H.Phan

AFP

Nguồn PetroTimes : https://nangluongquocte.petrotimes.vn/dau-la-cach-chau-au-muon-loai-bo-dau-khi-nga-734713.html