Chiều 23/10, cho ý kiến tại phiên thảo luận Tổ về dự án Luật Dân số, GS. Nguyễn Thiện Nhân - Đoàn ĐBQH TP. HCM cho biết, hiện nay mức sinh của Việt Nam không đạt mức thay thế. Dự báo đến năm 2100, lực lượng lao động của Việt Nam so với thời điểm đạt đỉnh vào năm 2035 sẽ giảm khoảng 30%, dân số giảm 16,6%.
Nếu không có giải pháp đột phá trong giai đoạn 5 năm tới, Việt Nam có nguy cơ đi theo con đường của Nhật Bản và một số nước phát triển đang phải đối mặt với tình trạng già hóa dân số nhanh.
Về nguyên tắc thực hiện công tác dân số, ông Nhân cho rằng cần làm rõ hơn các quan điểm chỉ đạo công tác dân số. Điều 3 của dự thảo Luật nên được đổi tên thành "Quan điểm chỉ đạo công tác dân số", thể hiện tầm quan trọng và định hướng xuyên suốt trong quá trình thực hiện.
ĐBQH Nguyễn Thiện Nhân - Đoàn ĐBQH TP. HCM.
GS. Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh, công tác dân số có vị trí đặc biệt quan trọng, quyết định sự phát triển bền vững của đất nước và hạnh phúc của người dân, đòi hỏi trách nhiệm chung của toàn xã hội. Theo ông, một nguyên nhân căn bản khiến nhiều nước châu Âu, châu Á có mức sinh thấp là do "rất nhiều hộ gia đình có hai người đi làm nhưng thu nhập không đủ nuôi hai con".
Từ đó, ông chỉ ra một "chân lý giản dị": "Mỗi người đi làm phải có tiền lương tối thiểu đủ nuôi bản thân và một người con. Khi đó, hai người đi làm mới có thể nuôi được hai con, qua đó duy trì mức sinh thay thế. Đây là đòn bẩy kinh tế quan trọng nhất".
Ông kiến nghị: "Đảm bảo tiền lương tối thiểu để một người lao động có thể nuôi được mình và một người con là điều kiện trực tiếp, quan trọng nhất để duy trì mức sinh thay thế".
Bên cạnh đó, cần có giải pháp đồng bộ về giáo dục, truyền thông, kinh tế, y tế, nhà ở, bình đẳng giới, thi đua...; lồng ghép mục tiêu và giải pháp công tác dân số vào các chiến lược, kế hoạch, chương trình phát triển kinh tế - xã hội của từng ngành, từng địa phương và của cả nước.
"Nếu từng cơ quan, từng doanh nghiệp không quan tâm để người lao động của mình sinh đủ hai con thì công tác dân số sẽ không thể thành công," ông Nhân nói.
Ông đề nghị cần có quy định nghĩa vụ của người sử dụng lao động trong công tác dân số, bảo đảm tiền lương đủ để nuôi một người con và môi trường làm việc không quá áp lực, tạo điều kiện cho người lao động chăm sóc gia đình, con cái.
Về Điều 13 – Duy trì mức sinh thay thế, ông Nhân kiến nghị nên ghi rõ là "Chính sách duy trì mức sinh thay thế", trong đó Nhà nước cần công bố hằng năm mức lương tối thiểu đủ sống cho người lao động và nuôi được một người con. "Đề nghị sắp tới phải chuyển từ lương tối thiểu chỉ đủ nuôi chính người lao động sang lương tối thiểu đủ nuôi người lao động và một người con. Điều này cần có lộ trình thực hiện phù hợp," ông Nhân nhấn mạnh.
Giải pháp tiếp theo là người sử dụng lao động phải tuân thủ nghiêm quy định của Chính phủ về mức lương tối thiểu tại đơn vị của mình. Cùng với đó, cần đẩy mạnh giáo dục trách nhiệm công dân, lòng yêu nước, ý thức sinh con để đất nước phát triển bền vững, đồng thời tăng cường giáo dục bình đẳng giới trong xã hội. GS. Nguyễn Thiện Nhân cũng đề xuất phát triển hệ thống giáo dục mầm non để tiếp nhận trẻ từ 6 tháng tuổi.
"Chúng ta là nước duy nhất trong khối ASEAN có Nghị quyết Quốc hội về phổ cập mầm non 5 tuổi, và đã mở rộng xuống 3 tuổi, điều này rất đáng tự hào. Tuy nhiên, phụ nữ sau khi nghỉ sinh đi làm lại mà không có chỗ gửi con thì sẽ băn khoăn có sinh nữa hay không. Phổ cập mầm non nên tiến tới từ 6 tháng tuổi và phải có lộ trình cụ thể," ông Nguyễn Thiện Nhân nói.
Bên cạnh đó, cần sắp xếp thời gian làm việc hợp lý để người lao động có điều kiện chăm sóc gia đình và phát triển nghề nghiệp sau khi nghỉ sinh.
"Không để việc kết hôn, sinh con trở thành cản trở cho sự phát triển nghề nghiệp. Lấy chồng, lấy vợ mà ngày đi làm đến 8 – 9 giờ tối mới về thì làm sao có con được nữa" ông Nhân chia sẻ.
Lê Bảo - Dương Tú