Đề án 1 triệu ha lúa 'xanh': Liên kết chuỗi, chuẩn hóa quy trình để về đích 2030

7 giờ trướcBài gốc

0:00Nữ miền Bắc27/11/2025 12:13

Tính tới kết thúc vụ Hè Thu 2025, quy mô diện tích tham gia Đề án đã đạt 354.839 ha, vượt 197% so với mục tiêu đề ra - Ảnh: VGP/LS

Đề án 1 triệu ha lúa: 2 năm triển khai, kết quả vượt mong đợi

Trình bày tại hội thảo về kết quả hai năm thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp, ông Lê Thanh Tùng, Phó Chủ tịch VIETRISA khẳng định tính khả thi của mô hình, đồng thời chỉ rõ những “nút thắt” và khuyến nghị giải pháp cụ thể cho giai đoạn tới.

Tính tới kết thúc vụ Hè - Thu 2025, quy mô diện tích tham gia Đề án đã đạt 354.839 ha, vượt 197% so với mục tiêu đề ra. Nông dân tham gia mô hình giảm chi phí sản xuất từ 1,7 đến 4,9 triệu đồng/ha so với sản xuất ngoài mô hình, tương đương giảm giá thành sản xuất từ 326 đồng đến 1.052 đồng/kg lúa tươi. Lượng giống gieo sạ giảm 50-65%, tương đương tiết kiệm khoảng 70-130 kg/ha; lượng phân đạm trung bình giảm tới 31,3%; cắt giảm lượng nước tưới, đạt chuẩn rút nước ít nhất 2-3 lần, giảm 1-3 lần phun thuốc bảo vệ thực vật.

Quan trọng hơn, năng suất trong mô hình tăng từ 1,4-15,9 tạ/ha, tương đương mức trung bình 3,2 đến 22,1% so với canh tác truyền thống. Tại vụ Đông - Xuân, lượng giảm phát thải của mô hình đạt 3,7 tấn tCO₂e/ha/vụ, cho thấy tiềm năng lớn để mở rộng diện tích sản xuất lúa vừa chất lượng cao, vừa phát thải thấp.

Từ thực tiễn này, VIETRISA nhấn mạnh định hướng chiến lược: Muốn mở rộng diện tích phải mở rộng liên kết; muốn giảm phát thải phải chuẩn hóa quy trình; muốn nông dân hưởng lợi thì doanh nghiệp phải vào cuộc. Đề án được xác định là cuộc chơi của “Trách nhiệm - tiêu chuẩn - liên kết chuỗi”, với doanh nghiệp là hạt nhân và nông dân là trung tâm.

Doanh nghiệp vào cuộc, nông dân hưởng lợi từ mô hình giảm phát thải

Những đánh giá trên được củng cố bằng kết quả thực tiễn từ Dự án chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững (Dự án TRVC). Dự án cho thấy việc chuẩn hóa quy trình và liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp và nông dân là yếu tố then chốt để triển khai thành công mô hình sản xuất lúa tiến bộ, mang lại đa lợi ích về kinh tế, xã hội và môi trường.

Sau 2 vụ lúa Hè - Thu 2024 và Đông - Xuân 2025, 10 doanh nghiệp tham gia Dự án TRVC đã mở rộng áp dụng quy trình sản xuất lúa theo Quyết định 145/QĐ-TT-CLT trên tổng diện tích 40.184 ha lúa, giúp giảm tổng cộng 156.416 tCO2e, đồng thời ghi nhận tỉ suất lợi nhuận trung bình cho nông hộ đạt 59,06%. Đây là những con số minh chứng rõ ràng cho cách làm đúng, khi lợi ích kinh tế đi cùng với mục tiêu giảm phát thải.

Ngoài ra, 100% doanh nghiệp tham gia thực hành lồng ghép các chính sách và biện pháp đảm bảo công bằng xã hội trong nội bộ doanh nghiệp cũng như trong các chuỗi liên kết. Đáng chú ý, 8 doanh nghiệp tham gia Dự án TRVC là những đơn vị đầu tiên tại Việt Nam được cấp chứng nhận “Gạo Việt xanh, phát thải thấp” cho hơn 70.000 tấn gạo, tạo lợi thế cạnh tranh vượt trội trên thị trường xuất khẩu.

Kinh nghiệm từ Công ty TNHH Angimex Kitoku cho thấy, tham gia Dự án TRVC chính là “đòn bẩy” giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn tín dụng xanh (SLL) từ Ngân hàng MUFG (Nhật Bản), mở ra hướng đi mới về tài chính bền vững cho ngành hàng lúa gạo.

TS. Trần Thu Hà: TRVC được xem là “mô hình lõi” của Đề án 1 triệu ha, tạo ra các liên kết chuỗi điển hình, cung cấp số liệu khoa học và kết quả thực tiễn làm bằng chứng để mở rộng diện tích, kết nối với các nguồn lực cho Đề án - Ảnh: VGP/LS

Dự án TRVC: 'Bệ phóng' cho gạo Việt xanh, phát thải thấp

Trao đổi với Báo Điện tử Chính phủ, TS. Trần Thu Hà, Giám đốc Dự án TRVC nhấn mạnh, mục tiêu bao quát của dự án là hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang bối cảnh và sinh kế nông nghiệp carbon thấp, tăng khả năng ứng phó với biến đổi khí hậu cho khu vực ĐBSCL.

Thúc đẩy chuyển đổi sang phương thức canh tác lúa gạo có khả năng chống chịu với khí hậu, phát thải carbon thấp thông qua phát triển chuỗi giá trị bền vững và bao trùm ở khu vực thượng lưu ĐBSCL.

"Dự án giúp cải thiện sinh kế cho các hộ nông dân sản xuất lúa nhỏ lẻ, đồng thời giảm phát thải khí nhà kính từ sản xuất lúa gạo; cải thiện liên kết chuỗi giá trị lúa gạo, hỗ trợ phát triển thương hiệu gạo carbon thấp; góp phần hoàn thiện khung chính sách thúc đẩy sản xuất lúa gạo carbon thấp", TS. Thu Hà nêu rõ.

Song hành cùng Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại ĐBSCL, TRVC sử dụng cơ chế kéo “trao giải thưởng dựa trên kết quả” với tổng giá trị lên đến 57 tỷ đồng, nhằm tạo chất xúc tác để doanh nghiệp trong chuỗi giá trị lúa gạo tăng cường liên kết với HTX và nông hộ nhỏ, sản xuất lúa theo quy trình 145/4003 của Đề án 1 triệu ha.

TRVC cũng ứng dụng hệ thống MRV-Tier3 để theo dõi thực hành nông học tới cấp ô ruộng thông qua ảnh vệ tinh, sử dụng mô hình sinh địa hóa (DNDC) để tính toán lượng phát thải và định lượng các hiệu quả kinh tế - xã hội theo tiêu chuẩn được Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu công nhận. Đây là nền tảng quan trọng để hình thành tín chỉ carbon cho ngành lúa gạo.

Như vậy, TRVC được xem là “mô hình lõi” của Đề án 1 triệu ha, tạo ra các liên kết chuỗi điển hình, cung cấp số liệu khoa học và kết quả thực tiễn làm bằng chứng để mở rộng diện tích, kết nối với các nguồn lực trong nước và quốc tế, nâng cao giá trị hạt gạo Việt Nam theo hướng xanh, bền vững, đồng thời tạo ra các nguồn tài chính khí hậu.

Chuẩn hóa quy trình, tăng liên kết chuỗi, nhân rộng mô hình hiệu quả

Tại hội thảo, các đại biểu đã thảo luận sôi nổi về giải pháp kỹ thuật và mô hình liên kết hiệu quả, với sự tham gia của lãnh đạo VIETRISA, Viện Lúa ĐBSCL, Viện Thổ nhưỡng nông hóa, Công ty TNHH Lúa gạo Việt Nam, Công ty Sài Gòn Kim Hồng và Chi cục Trồng trọt – Bảo vệ thực vật TP. Cần Thơ.

Các ý kiến thống nhất: Cần áp dụng ngay các tiến bộ kỹ thuật và quy trình đã ban hành để vừa giảm giống, giảm phân bón, giảm phát thải, vừa tăng thu nhập cho nông dân, lấy sức khỏe đất làm nền tảng lâu dài. Cùng với đó là xây dựng liên kết bền vững giữa doanh nghiệp và nông dân dựa trên hợp đồng, cam kết và trách nhiệm rõ ràng của các bên trong chuỗi giá trị.

Hiệp hội VIETRISA biểu dương các cá nhân có đóng góp xuất sắc cho Hiệp hội năm 2025 - Ảnh: VGP/LS

Hành động để về đích 1 triệu ha lúa vào năm 2030

Từ những kết quả thực tế, ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật phát đi lời kêu gọi hành động thống nhất tới các bên trong chuỗi liên kết.

Theo đó, các doanh nghiệp (vật tư và chế biến, tiêu thụ) được đề nghị chủ động liên kết với HTX và nông dân, đăng ký tham gia Dự án TRVC, sản xuất theo quy trình giảm phát thải đã ban hành, đồng thời tận dụng hỗ trợ kỹ thuật trong khâu theo dõi và đánh giá MRV để bảo đảm độ tin cậy.

Các địa phương, với đầu mối chủ trì là sở NN&MT, được đề nghị hỗ trợ doanh nghiệp, HTX và nông dân trong chuỗi liên kết, hướng dẫn áp dụng đồng bộ quy trình sản xuất lúa chất lượng cao, giảm phát thải và nâng cấp vùng sản xuất.

Ông Nguyễn Quốc Mạnh cũng đề nghị SNV làm việc với nhà tài trợ DFAT/Chính phủ Australia và các nhà tài trợ quốc tế khác để mở rộng vùng Dự án TRVC sang các địa phương Cần Thơ, Vĩnh Long và Cà Mau, tạo thêm cơ hội tham gia cho nhiều doanh nghiệp, HTX và nông dân, qua đó góp phần thúc đẩy tiến độ hoàn thành 1 triệu ha lúa vào năm 2030.

Về phía VIETRISA, Hiệp hội được giao nhiệm vụ phối hợp chặt chẽ trong giám sát, hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp trong và ngoài Dự án TRVC, đồng thời xem xét chứng nhận “Gạo Việt xanh, phát thải thấp” cho các doanh nghiệp và HTX được địa phương xác nhận tuân thủ đầy đủ quy trình.

Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật khẳng định cam kết đồng hành chặt chẽ cùng địa phương, doanh nghiệp, HTX trên 3 trọng tâm: Phối hợp giám sát thực hiện quy trình đo đạc MRV; hỗ trợ xây dựng, mở rộng mô hình liên kết chuỗi, lấy doanh nghiệp làm hạt nhân, nông dân làm trung tâm; tạo điều kiện tối đa cho ứng dụng tiến bộ kỹ thuật (từ quản lý nước, đất, rơm rạ đến số hóa và MRV) cho đến khi Nhà nước cho phép trao đổi tín chỉ carbon.

“Không lúc nào bằng lúc này, chúng ta có đủ thị trường, kỹ thuật, chính sách và quyết tâm để đưa hạt gạo Việt Nam bước sang một trang mới: Xanh hơn, sạch hơn, cạnh tranh hơn. Mỗi đơn vị sẽ trở thành một mắt xích mạnh, góp phần tạo ra một hệ sinh thái triệu ha, không chỉ đạt diện tích, mà còn đạt giá trị mới cho nông dân và ngành hàng lúa gạo Việt Nam”, ông Nguyễn Quốc Mạnh nhấn mạnh.

* Nhân dịp này, Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam đã trao biểu trưng khen thưởng cho các tập thể, cá nhân có thành tích đóng góp cho Hiệp hội trong năm 2025, trong đó có ông Lê Hồng Sơn, Trưởng Cơ quan thường trú Báo Điện tử Chính phủ tại Cần Thơ.

Theo Baochinhphu

Nguồn Lạng Sơn : https://baolangson.vn/de-an-1-trieu-ha-lua-xanh-lien-ket-chuoi-chuan-hoa-quy-trinh-de-ve-dich-2030-5066220.html