Chính sách hỗ trợ cần linh hoạt, phù hợp
Thảo luận tại Tổ 4 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh: Khánh Hòa, Lai Châu, Lào Cai) ngày 23/10 về dự án Luật Dân số, các đại biểu tán thành với sự cần thiết ban hành Luật.
Các đại biểu tham dự phiên thảo luận ở Tổ 4 ngày 23/10
Theo đại biểu Chamaleá Thị Thủy, việc ban hành Luật Dân số thay thế cho Pháp lệnh Dân số, chuyển trọng tâm từ vấn đề “kế hoạch hóa gia đình” sang vấn đề “dân số và phát triển” là một trong những điểm mới để ban hành Luật.
ĐBQH Chamaleá Thị Thủy (Khánh Hòa) phát biểu. Ảnh: Hồ Long
Góp ý cụ thể, đại biểu Chamaleá Thị Thủy đề xuất, về nguyên tắc thực hiện công tác dân số (Điều 3), dự thảo Luật cần bổ sung, nhấn mạnh nguyên tắc: bảo đảm quyền con người, quyền trẻ em, quyền được tiếp cận công bằng, bình đẳng với dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản và kế hoạch hóa gia đình.
Đại biểu phân tích, thực tiễn vẫn còn tình trạng bất bình đẳng giới trong lựa chọn giới tính thai nhi, tiếp cận dịch vụ y tế chưa đồng đều giữa các vùng miền, nhóm dân tộc thiểu số, người nghèo, người khuyết tật...
Do đó, việc xác lập rõ nguyên tắc tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền trẻ em, bảo đảm tiếp cận toàn diện dịch vụ dân số và sức khỏe sinh sản không chỉ có ý nghĩa pháp lý, mà còn thể hiện cam kết của Nhà nước trong thực thi công bằng xã hội và phát triển bền vững.
Quy định như vậy nhằm bảo đảm tính thống nhất với Hiến pháp năm 2013 và phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, như Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ (CEDAW) và Công ước về quyền trẻ em (CRC).
Về chính sách duy trì mức sinh thay thế, Điều 13 dự thảo Luật quy định một số chính sách hỗ trợ dân số như nghỉ thai sản, hỗ trợ tài chính, nhà ở… nhằm mục tiêu khuyến khích sinh đủ hai con.
Tuy nhiên, theo đại biểu, việc triển khai đồng bộ các chính sách này, đặc biệt là chính sách về nhà ở, gặp nhiều khó khăn do hạn chế về nguồn lực và khả năng cân đối ngân sách, nhất là tại các địa phương có điều kiện kinh tế còn khó khăn.
Do đó, đại biểu đề nghị quy định theo hướng linh hoạt, phù hợp thực tiễn bằng cách bổ sung nguyên tắc “thực hiện trong phạm vi khả năng cân đối ngân sách nhà nước và ngân sách địa phương”, nhằm bảo đảm tính khả thi, tránh tạo kỳ vọng vượt quá năng lực thực hiện.
Cũng theo đại biểu, dự thảo Luật cần nghiên cứu bổ sung một số chính sách mang tính bền vững, thiết thực hơn, như: hỗ trợ phát triển hệ thống dịch vụ trông trẻ, giáo dục mầm non công lập và tư thục chất lượng, giúp giảm gánh nặng chăm sóc trẻ cho các gia đình, nhất là phụ nữ sau sinh.
Bên cạnh đó, cần xem xét giảm thuế thu nhập cá nhân cho các hộ gia đình sinh đủ hai con như một hình thức hỗ trợ trực tiếp, có tính khuyến khích và phù hợp xu hướng chính sách tại một số quốc gia có tỷ suất sinh thấp.
“Các chính sách này không chỉ hỗ trợ tài chính mà còn tạo điều kiện để người dân yên tâm sinh và nuôi dạy con, góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu dân số hợp lý, phát triển bền vững”, đại biểu Chamaleá Thị Thủy phát biểu.
Bảo đảm quyền lợi và dịch vụ cơ bản cho người di cư
ĐBQH Hà Hồng Hạnh (Khánh Hòa) góp ý, dự thảo Luật cần sửa đổi quy định về điều chỉnh quy mô dân số.
Theo đó, bên cạnh việc điều chỉnh quy mô dân số để bảo đảm phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội, tài nguyên, môi trường, cần cân nhắc để có quy định linh hoạt chính sách dân số theo vùng miền.
ĐBQH Hà Hồng Hạnh (Khánh Hòa) phát biểu
Đại biểu phân tích, Việt Nam đang chuyển từ giai đoạn dân số vàng sang già hóa dân số nhanh, trong khi mức sinh ở một số địa phương như TP. Hồ Chí Minh thấp thì ở vùng sâu, vùng xa vẫn duy trì mức sinh tương đối cao.
Do vậy, cần có chính sách khuyến khích sinh đủ hai con ở các nơi có mức sinh thấp, như hỗ trợ tài chính, ưu tiên về nhà ở, chính sách giảm thuế thu nhập…
Ngược lại, ở các vùng duy trì mức sinh cao cần đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức, sử dụng biện pháp hỗ trợ giảm sinh như các dịch vụ kế hoạch hóa gia đình.
Nhấn mạnh một quốc gia không chỉ có dân số đông mà phải có dân số chất lượng cao, đại biểu Hà Hồng Hạnh đề nghị, bên cạnh thực hiện tư vấn khám sức khỏe trước hôn nhân, sàng lọc chẩn đoán, điều trị trước sinh và sơ sinh, cần bổ sung chính sách nâng cao chất lượng dân số như nâng cao thể lực, trí lực gắn với y tế học đường, dinh dưỡng học đường, thể thao học đường.
Đại biểu nêu rõ, chúng ta đang thực hiện nhiều chương trình như chăm sóc sức khỏe học đường, dinh dưỡng học đường, thể thao học đường song còn mang tính riêng lẻ, thiếu sự gắn kết và cần được khắc phục.
Về phân bổ dân cư, đại biểu Hà Hồng Hạnh cho rằng, đây là vấn đề lớn và dự thảo Luật cần làm rõ hơn. Bởi hiện nay, di cư tự do, đô thị hóa nhanh đang tạo sự mất cân đối dân số nghiêm trọng giữa các cùng, đặc biệt là tình trạng quá tải ở đô thị lớn.
“Luật cần quy định cơ chế để điều tiết dân cư hợp lý, đồng thời bảo đảm quyền lợi và dịch vụ cơ bản cho người di cư, nhất là về y tế, giáo dục, bao hiểm, nhà ở xã hội”, đại biểu đề nghị.
Ngoài ra, theo đại biểu Hà Hồng Hạnh, cần nghiên cứu ứng dụng công nghệ số trong quản lý dữ liệu dân số để phù hợp với Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; ứng dụng chuyển đổi số trong công tác dân số; xây dựng hệ thống dự báo xu hướng dân số, giám sát và phân tích chính sách dân số.
ĐBQH Hoàng Quốc Khánh (Lai Châu) nêu thực tế khi đi tiếp xúc cử tri cho thấy, ở nhiều nơi còn khó khăn song có những gia đình có tới 4 – 5 con. Lý do bởi có chính sách hỗ trợ hàng tháng cho trẻ em thuộc hộ nghèo sinh sống ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số từ 3 tuổi trở xuống được nhận 750.000 đồng/tháng, “khiến bà con nghĩ cứ đẻ là có tiền”.
ĐBQH Hoàng Quốc Khánh (Lai Châu) phát biểu
“Nhiều cử tri đề nghị có nên bàn lại chính sách này không?”, đại biểu Hoàng Quốc Khánh thông tin.
Theo đại biểu, cần tính thật kỹ chính sách này, đồng thời cần quan tâm tới công tác tuyên truyền chính sách, bởi nếu không có thể khiến gia tăng tỷ lệ sinh ở vùng còn nhiều khó khăn, trở thành gánh nặng về chăm sóc y tế, giáo dục…
Đan Thanh; Ảnh: Hồ Long