Đề xuất vay 80% vốn với lãi suất 0% làm đường sắt cao tốc Bắc – Nam: Có đáng lo ngại ?

7 giờ trướcBài gốc

Ngày 14/5, Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Đường sắt cao tốc VinSpeed đã chính thức đăng ký đầu tư dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam. Dự án có vốn đầu tư khoảng 1.562 nghìn tỷ đồng (tương đương khoảng 61,35 tỷ USD), không bao gồm chi phí bồi thường, hỗ trợ di dời, tái định cư để giải phóng mặt bằng.

Một trong những nội dung đáng chú ý là VinSpeed đề xuất chịu trách nhiệm thu xếp 20% tổng vốn đầu tư của dự án, tương đương 312,33 nghìn tỷ đồng (khoảng 12,27 tỷ USD). 80% số còn lại (không bao gồm chi phí bồi thường, hỗ trợ di dời, tái định cư để giải phóng mặt bằng), VinSpeed đề xuất vay vốn Nhà nước không tính lãi suất trong vòng 35 năm kể từ ngày giải ngân.

Bên hành lang Quốc hội ngày 17/5, Người Đưa Tin (NĐT) đã có cuộc trao đổi với ĐBQH Hoàng Văn Cường - Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động kiêm nhiệm của Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội về đề xuất này cũng nhưng những lưu ý nếu chấp nhận cho nhà đầu tư trong nước thực hiện dự án.

Thực hiện chủ trương nội địa hóa ngành công nghiệp đường sắt

NĐT: Thưa đại biểu, trong bối cảnh ngân sách còn hạn hẹp, việc một doanh nghiệp tư nhân đề xuất vay 80% vốn từ Nhà nước trong 35 năm và không trả lãi có được coi là một lựa chọn khả thi về mặt tài chính và pháp lý không?

ĐBQH Hoàng Văn Cường: Đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam đã được phê duyệt. Đây là dự án vừa có tác động thúc đẩy cho cái phát triển kinh tế giao lưu hàng hóa.

Cùng với đó, thông qua đầu tư dự án đường sắt này phải thực hiện được chủ trương là nội địa hóa để phát triển ngành công nghiệp đường sắt trong nước do chính người Việt Nam làm, do chính các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư, các sản phẩm đó phải là sản phẩm của Việt Nam sản xuất chính dựa trên cơ sở nhận chuyển giao công nghệ của nước ngoài. Đây là một trong những mục tiêu phải đạt khi đầu tư tuyến đường sắt này.

ĐBQH Hoàng Văn Cường.

Do vậy, khi có nhà đầu tư trong nước sẵn sàng đăng ký để thực hiện đầu tư dự án này, đây là điều rất đáng được đánh giá cao. Bởi vì đã góp phần vào thực hiện chủ trương nội địa hóa ngành công nghiệp đường sắt và lan tỏa đến các ngành, các lĩnh vực khác.

Vấn đề quan trọng nhất khi một nhà đầu tư nào đó đăng ký đầu tư thì phải đi kèm theo đó có đúng nghĩa là đầu tư trong nước, phát triển ngành công nghiệp trong nước, chứ không phải nhà đầu tư trong nước đăng ký đầu tư nhưng lại đi nhập khẩu các sản phẩm, các cấu phần nước ngoài về và chỉ lắp ráp, gia công. Như vậy, không đạt được mục tiêu.

Do đó, cần phải quan tâm nhà đầu tư đó có cam kết nội địa hóa hay không, có liên kết với các doanh nghiệp, nhà đầu tư khác trong nước để bắt tay vào sản xuất các cấu phần, phụ kiện, thiết bị dựa trên cơ sở công nghệ có thể mua, liên kết của nước ngoài thông qua chuyển giao công nghệ trong nước.

Tôi cho rằng, đấy là mục tiêu và điều kiện quan trọng nhất khi xem xét có chấp nhận cho nhà đầu tư trong nước thực hiện hay không.

NĐT: Hiện nay, Luật PPP chỉ cho phép Nhà nước hỗ trợ tối đa 50% vốn cho một dự án. Theo đại biểu, đề xuất vượt khung như VinSpeed có cần một cơ chế đặc thù mới hay nên được xem xét như một ngoại lệ có điều kiện?

ĐBQH Hoàng Văn Cường: Đầu tư đường sắt, trong trường hợp này không coi đấy là đầu tư theo hình thức đối tác công tư PPP, mà là cho phép một nhà đầu tư trong nước thực hiện dự án này.

Khi doanh nghiệp đăng ký đầu tư theo hình thức tư nhân, điều đó đồng nghĩa với việc họ chấp nhận nguyên tắc "lãi thì được hưởng, lỗ thì phải tự chịu".

Tất nhiên, phải có cơ chế, chính sách để đảm bảo nhà đầu tư ít bị thiệt hại và phải luôn luôn nghĩ đến việc đầu tư phải thành công. Từ đó, tạo ra nền tảng phát triển bền vững, đóng góp cho xã hội.

Đầu tư vào hạ tầng giao thông nói chung, bao gồm cả đường sắt, vốn thuộc lĩnh vực đầu tư công và thường sử dụng nguồn vốn ngân sách Nhà nước.

Trong trường hợp không có nhà đầu tư tư nhân nào đăng ký tham gia, Nhà nước sẽ phải đứng ra đầu tư bằng ngân sách. Tuy nhiên, đặc thù của các dự án hạ tầng giao thông là khả năng thu hồi vốn đầu tư ban đầu rất chậm.

Theo ĐBQH, đặc thù của các dự án hạ tầng giao thông là khả năng thu hồi vốn đầu tư ban đầu rất chậm.

Thực tế cho thấy, hiệu quả của các dự án này không nằm ở nguồn thu trực tiếp mà chủ yếu thể hiện qua các tác động lan tỏa, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao năng lực kết nối và tạo lợi ích chung cho cộng đồng. Chính vì vậy, việc thu ngân sách trực tiếp từ các dự án hạ tầng như thế này thường gặp nhiều khó khăn.

Do vậy, việc nhà đầu tư tư nhân sẵn sàng bỏ vốn đầu tư thì cũng phải tính đến các phương án để họ thấy rằng Nhà nước không phải bỏ vốn ra dài hạn thì cũng phải có những chính sách để tạo ra nguồn lực cho nhà đầu tư tư nhân này.

Thực tế, hiện nay đang có cơ chế gọi là cơ chế đặt hàng. Nhà nước, thậm chí dùng ngân sách Nhà nước bỏ ra đặt hàng cho các nhà đầu tư tư nhân để làm các công trình về hạ tầng, coi đấy như một phương án đặt hàng.

Còn trong trường hợp này, nếu nhà đầu tư mong muốn phần vốn không phải Nhà nước cấp, không theo hướng đặt hàng mà cho vay với việc không thu lãi suất thì cũng là một phương án tốt.

Bởi, tiền đó không phải bỏ ra là không thu hồi về mà chỉ có điều, thời gian thu hồi của các dự án hạ tầng bao giờ cũng rất dài, lợi nhuận sẽ rất thấp. Nên đây cũng là một yếu tố cần phải tính đến.

"Không có nghĩa để nhà đầu tư tư nhân muốn làm gì thì làm"

NĐT: Trong văn bản VinSpeed gửi Thủ tướng, VinSpeed đề xuất được tham gia đầu tư dự án đường sắt cao tốc Bắc Nam theo hình thức đầu tư trực tiếp, thay cho đầu tư công hoặc theo phương thức đối tác công tư (PPP). Nghĩa là VinSpeed sẽ đứng ra làm chủ đầu tư. Kinh nghiệm trên thế giới về vấn đề này thế nào, thưa ông?

ĐBQH Hoàng Văn Cường: Trong đầu tư hạ tầng, đầu tư bến cảng thì các nhà đầu tư tư nhân hoàn toàn có thể làm nếu đủ tiềm lực đầu tư, đây là điều bình thường.

Tuy nhiên, đây là hạ tầng xương sống của quốc gia. Cho nên dù là đầu tư tư nhân, dù là tư nhân bỏ tiền ra thì vẫn phải tuân thủ các yêu cầu, quy định Nhà nước.

Ví dụ như nhà đầu tư tư nhân đầu tư thì phải dựa trên nguyên tắc, mục tiêu làm tuyến đường này phải phát triển ngành công nghiệp đường sắt, không có nghĩa là để nhà đầu tư tư nhân muốn làm gì thì làm, khi đầu tư xong thì việc khai thác, vận hành là gì? Rõ ràng cần phải có quan điểm, định hướng của Nhà nước trong nguyên tắc của nó.

Do đó, không có nghĩa rằng là đầu tư tư nhân, tức là giao cho anh làm toàn bộ nhưng lại đầu tư như một nhà máy riêng. Đây là những công trình quan trọng quốc gia thì dù hình thức nào chăng nữa cũng đều dựa trên các nguyên tắc Nhà nước quản lý được.

Còn Nhà nước không phải bỏ tiền mà cá nhân sẵn sàng bỏ tiền, tôi nghĩ đây là điều rất đáng ủng hộ, thậm chí phải có chính sách để hỗ trợ cho cá nhân để họ có nguồn lực, tự bỏ ra, tự tính toán và tự thu hồi.

NĐT: Giao một số tiền lớn như vậy cho đơn vị tư nhân, ở góc độ kinh tế theo đại biểu có những lợi ích như thế nào và điều gì đáng lo ngại cần phải có cơ chế kiểm soát?

ĐBQH Hoàng Văn Cường: Bây giờ chúng ta đang tính đến phương án đầu tư công, có nghĩa là phải bỏ ra một lượng vốn về ngân sách cho công trình đó. Nếu như có một nhà đầu tư tư nhân sẵn sàng nhận làm công trình với tiêu chuẩn chất lượng, với công năng hoạt động, với tính chất lan tỏa giống, thậm chí không thể thấp hơn của đầu tư công đã thiết kế. Tôi nghĩ rằng, không có lý do gì chúng ta không giao việc đó cho một nhà đầu tư tư nhân.

Vấn đề là cả trong đầu tư công, bỏ tiền ra thì cần phải kiểm soát. Bây giờ cho nhà đầu tư tư nhân vay thì cũng phải kiểm soát xem cái luồng tiền ấy có đúng đi vào các công trình như chúng ta mong muốn hay không?, chứ không phải là cứ đưa tiền cho họ rồi có thể mang cái vốn đấy đi làm bất kể ở đâu.

Nó chỉ khác nhau ở một chỗ là nếu đầu tư công thì phải kiểm soát đến từng đồng, từng chi tiêu thực hiện trong tuân thủ về giám sát, đấu thầu, lên các định mức chi phí cho từng đồng mua vật tư, nguyên liệu. Còn với nhà đầu tư tư nhân thì họ tự quản lý, quyết định việc đó.

Nhà nước chỉ quản lý tổng thể xem sản phẩm đó, công trình đó có thực hiện theo đúng yêu cầu, tiêu chuẩn, quy định được đặt ra hay không?

Có tạo ra công bằng cho các doanh nghiệp?

NĐT: Nếu Nhà nước đồng ý cho VinSpeed vay ưu đãi vượt mức quy định liệu điều này có tạo ra tiền lệ không công bằng giữa các doanh nghiệp khác trong cùng lĩnh vực?

ĐBQH Hoàng Văn Cường: Như tôi vừa nói rằng, ở đây không có nghĩa tự nhiên chúng ta cho một doanh nghiệp tư nhân được vay vốn với một ưu đãi vượt quá quy định.

Nếu như trong một hoạt động kinh doanh thông thường mà đặt ra những vấn đề đó thì rõ ràng đấy là một điều không công bằng.

VinSpeed đề xuất chịu trách nhiệm thu xếp 20% tổng vốn đầu tư của dự án.

Nhưng bây giờ, thay vì việc Nhà nước bỏ toàn bộ ngân sách và không nghĩ đến khả năng thu hồi thì một nhà đầu tư tư nhân mong muốn với một lượng tiền ít hơn như thế và tạm thời không phải Nhà nước bỏ ra để không thu hồi mà doanh nghiệp tư vay và sau đó họ hoàn lại.

Đứng về mặt tài chính, rõ ràng mang lại hiệu quả hơn cho ngân sách, không phải làm như thế là thiệt hại cho ngân sách. Đây chỉ là một sự hỗ trợ của Nhà nước để giúp cho các doanh nghiệp tư nhân làm thay phần của Nhà nước.

Ngoài ra, ở các lĩnh vực khác Nhà nước đáng lẽ phải đầu tư nhưng có doanh nghiệp tư nhân sẵn sàng đứng ra để đảm nhận thì điều này rất cần khuyến khích. Đặt trong bối cảnh chúng ta đang thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân để chung tay cùng Nhà nước đảm nhận các mục tiêu phát triển của xã hội, không phải tất cả đều cứ phải dồn vào Nhà nước và đầu tư công. Do đó, việc tăng cường vai trò xã hội hóa sẽ tạo ra động lực phát triển nhanh hơn, tốt hơn, hiệu quả hơn.

NĐT: Trong trường hợp dự án không đạt được hiệu quả như kỳ vọng, theo đại biểu Nhà nước có thể làm gì để có thể kiểm soát rủi ro cũng như là bảo vệ tài sản công từ khoản vay không lãi lớn?

ĐBQH Hoàng Văn Cường: Mục tiêu phải đầu tư tuyến đường sắt là phải hoàn thành. Còn hiệu quả của đầu tư tuyến đường sắt này cũng đã được đánh giá khi Quốc hội thông qua dự án.

Cho nên, chúng ta đã lường trước được tất cả những điều đó, bây giờ không thể nói rằng dự án này đầu tư xong không mang lại hiệu quả. Nếu như không mang hiệu quả thì cần phải xét lại toàn bộ quá trình mà chúng ta đang triển khai có sai lệch gì không?

Trong những trường hợp đặc biệt, thực sự không hiệu quả vì những lý do thực sự khách quan, rủi ro sẽ phải tính đến những yếu tố, giải pháp để thích ứng với rủi ro.

NĐT: Xin cảm ơn ông!

Trước việc VinSpeed đề xuất làm đường sắt cao tốc Bắc-Nam, trao đổi với Người Đưa Tin bên hành lang Quốc hội, ĐBQH Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho rằng, ưu tiên cho doanh nghiệp có tầm trong nước để đầu tư, thiết kế, xây dựng đường sắt cao tốc Bắc-Nam là hết sức cần thiết. Tuy nhiên, cơ quan quản lý Nhà nước cần có trách nhiệm xem xét hiệu quả và thiết thực mang lại của doanh nghiệp trong nước để thực hiện dự án này.

"Tôi rất đồng tình với việc ưu tiên cho doanh nghiệp trong nước làm đường sắt cao tốc Bắc-Nam. Nhưng cần xem xét kỹ từng doanh nghiệp, khả năng thực hiện dự án đầu tư lớn này", ông Hòa nói và cho rằng doanh nghiệp nào đầu tư cũng được nhưng phải hết sức thận trọng, khách quan.

Với đề xuất vay vốn Nhà nước không tính lãi suất trong vòng 35 năm, đại biểu cho hay cần phải "cân đong đo đếm" tính hiệu quả, ngoài VinSpeed thì còn doanh nghiệp nào khác trong nước hay nước ngoài để họ tham gia làm dự án, có thể không qua đấu thầu nhưng có thể chào hàng cạnh tranh với nhau, đảm bảo thủ tục, quy định, tiến độ thi công, chất lượng hạng mục công trình thì giao cho doanh nghiệp đó.

"Không nhất thiết phải doanh nghiệp A, B, C, và phải xem lại năng lực, tiềm lực, nguồn lực trong đó có con người, chuyên môn và nguồn lực tài chính của doanh nghiệp", ông Hòa nói.

Hoàng Thị Bích

Nguồn Người Đưa Tin : https://nguoiduatin.vn/de-xuat-vay-80-von-voi-lai-suat-0-lam-duong-sat-cao-toc-bac-nam-co-dang-lo-ngai-204250517165401157.htm