Đền Bà Triệu – Nơi hội tụ lịch sử, tâm linh và niềm tự hào dân tộc

3 giờ trướcBài gốc

Đền Bà Triệu – công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo, lưu giữ nhiều giá trị lịch sử và hiện vật quý hiếm. Ảnh: Nguyễn Linh

Đền Bà Triệu (xã Triệu Lộc, Thanh Hóa) hôm nay, giữa non nước xứ Thanh, vừa là chốn thờ tự linh thiêng, vừa là điểm du lịch văn hóa tâm linh thu hút hàng vạn du khách mỗi năm.

Dấu ấn lịch sử bất diệt trong quần thể linh thiêng

Trong lịch sử chống ngoại xâm, tên tuổi Bà Triệu luôn sáng ngời cùng Hai Bà Trưng. Năm 248, từ mảnh đất Thanh Hóa, Bà Triệu đã tập hợp nghĩa quân, phất cờ khởi nghĩa chống lại nhà Ngô, tạo nên cơn địa chấn lịch sử.

Dẫu cuộc khởi nghĩa chưa thành công, nhưng tinh thần kiên cường, bất khuất của Bà trở thành biểu tượng bất tử. Người đời sau tôn vinh Bà bằng những vần thơ: “Tùng sơn nắng quyện mây trời/ Dấu chân Bà Triệu rạng ngời sử xanh”.

Để tưởng nhớ công lao, nhân dân đã lập đền thờ dưới chân núi Gai, xây lăng mộ trên núi Tùng, đồng thời tôn Bà làm Thần Hoàng làng cổ Phú Điền.

Đặc biệt, ngay từ thời vua Lý Nam Đế (542–548), Bà đã được triều đình phong là “Bậc chính anh liệt hùng tài chinh nhất phu nhân”. Các triều đại Lê – Nguyễn sau này tiếp tục sắc phong, coi Bà là Phúc thần.

Ngày nay, Khu di tích lịch sử, văn hóa và kiến trúc nghệ thuật đền Bà Triệu nằm trên diện tích 3,8 ha thuộc xã Triệu Lộc.

Quần thể bao gồm: Đền Bà Triệu, lăng mộ Bà, mộ ba ông tướng họ Lý, miếu Bàn Thề, đình Phú Điền, đền Đệ Tứ. Tất cả hòa quyện giữa kiến trúc cổ kính và cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp.

Trong đó, đền Bà Triệu là hạng mục nổi bật nhất, được xây dựng theo lối “nội công ngoại quốc”, gồm nhiều công trình liên hoàn: từ nghi môn ngoại, hồ sen, bình phong, nghi môn trung, sân dưới, nghi môn nội, đến tiền đường, trung đường, hậu cung.

Tiền đường: 3 gian 2 chái, một trong ba điện thờ chính. Trung đường: 5 gian, 2 tầng mái cong, nơi đặt bức đại tự “Thánh cung vạn tuế” và các câu đối ca ngợi nữ anh hùng.

Hậu cung: vị trí cao nhất, dựa lưng vào núi Gai, cấu trúc gỗ 3 gian 2 chái. Gian giữa đặt long ngai bài vị Bà Triệu cùng khí cụ quý như mũ đồng lá, đôi hài đồng, chuông đồng, kiếm đồng…

Lễ hội Đền Bà Triệu – điểm hẹn văn hóa, tâm linh tiêu biểu của xứ Thanh

Hai gian hai bên thờ thân phụ và thân mẫu Bà. Không gian hậu cung trang nghiêm, rực rỡ nhờ những bộ cửa võng chạm trổ tinh xảo và nhiều hoành phi, câu đối khắc ghi công đức của Bà.

Ngoài đền thờ, khu lăng mộ Bà Triệu trên đỉnh núi Tùng cũng mang đậm dấu ấn lịch sử. Trước năm 2005, lăng chỉ được xây bằng gạch với tháp ba tầng cao 3,5m.

Sau dự án trùng tu, toàn bộ chuyển sang đá nguyên khối, giữ nguyên dáng dấp cổ kính nhưng bền vững, uy nghiêm hơn. Câu đối khắc trên đá “Giang sơn hữu chủ/ Phong nguyệt vô biên” vẫn như khẳng định khí phách bất diệt của Bà Triệu.

Với giá trị nổi bật về lịch sử, văn hóa và kiến trúc, năm 2014, Thủ tướng Chính phủ đã xếp hạng Đền Bà Triệu là di tích quốc gia đặc biệt, minh chứng cho tầm vóc của di tích trong tiến trình lịch sử dân tộc.

Từ chốn thờ tự linh thiêng đến trung tâm du lịch văn hóa tâm linh

Đền Bà Triệu không chỉ là nơi tưởng niệm vị nữ tướng bất tử mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng lớn của cộng đồng.

Cấp ủy, chính quyền và nhân dân xã Triệu Lộc luôn quan tâm gìn giữ di tích, đồng thời duy trì các lễ hội, trò chơi dân gian gắn với đời sống làng xã như trò nhà Mạc, nấu cơm thi, kéo co, cờ tướng, rước kiệu, tế lễ.

Đặc biệt, làng Phú Điền còn lưu giữ nhiều tài liệu chữ Nôm quý ghi lại sự kiện lịch sử, nghi lễ truyền thống.

Nhờ vậy, đền Bà Triệu trở thành điểm đến giàu bản sắc, thu hút đông đảo du khách. Chỉ riêng năm 2024, khu di tích đã đón hơn 70.000 lượt khách, trong đó có hàng chục nghìn học sinh tham gia các chuyến hành hương về nguồn. Đây không chỉ là hành trình tri ân mà còn là cơ hội giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.

Lễ hội Đền Bà Triệu – nơi tưởng nhớ và tri ân nữ anh hùng dân tộc Triệu Thị Trinh

Để nâng cao giá trị di tích, Thanh Hóa đang triển khai nhiều kế hoạch mới. Nổi bật là dự án xây dựng tượng đài Bà Triệu trên đỉnh núi Gai kết hợp với khu lăng mộ trên núi Tùng, tạo thành quần thể đồng bộ, hoành tráng. Đồng thời, một nhà trưng bày tư liệu, hiện vật cũng được lên kế hoạch xây dựng, phục vụ nghiên cứu, tham quan, học tập.

Ông Trương Hoài Nam, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu lịch sử và Bảo tồn văn hóa Thanh Hóa, cho biết: “Ban Quản lý di tích đã số hóa tư liệu, đưa hình ảnh đền Bà Triệu đến gần hơn với công chúng. Chúng tôi chủ động phối hợp với nhiều trường học, cơ quan để lan tỏa giá trị di tích, biến nơi đây thành địa chỉ đỏ trong hành trình về nguồn.”

Có thể nói, sự kết hợp giữa trùng tu, đầu tư hạ tầng với bảo tồn tín ngưỡng, lễ hội truyền thống đã biến đền Bà Triệu trở thành điểm nhấn du lịch tâm linh, văn hóa đặc sắc của xứ Thanh. Đây vừa là nơi tri ân công lao tiền nhân, vừa là minh chứng sống động cho sức sống của văn hóa làng xã Việt Nam.

NGUYỄN LINH

Nguồn Văn hóa : http://baovanhoa.vn/van-hoa/den-ba-trieu-noi-hoi-tu-lich-su-tam-linh-va-niem-tu-hao-dan-toc-168612.html