Áp lực thị trường kéo giảm kim ngạch xuất khẩu
Ngành dệt may Việt Nam đang chạy nước rút để hoàn thành mục tiêu năm 2025 với kim ngạch xuất khẩu ước đạt 46 tỷ USD trong bối cảnh thị trường thế giới biến động mạnh. Con số này thấp hơn chỉ tiêu đề ra 48 tỷ USD, song vẫn tăng 5,6% so với năm trước, qua đó duy trì vị trí top 3 ngành dệt may toàn cầu. Đây được xem là điểm tựa quan trọng để toàn ngành tiếp tục quá trình tái cấu trúc, thích ứng với các tiêu chuẩn ngày càng khắt khe từ những thị trường xuất khẩu chủ lực.
Tại buổi họp báo gần đây, ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), thừa nhận mức hụt 2 tỷ USD là khó tránh khỏi khi năm 2025 chứng kiến hàng loạt biến động về thị trường và chính sách quốc tế. Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung leo thang, nhiều mặt hàng dệt may phải chịu mức thuế cao hơn, cùng với tình hình địa chính trị phức tạp đã tác động trực tiếp đến đơn hàng và sức mua toàn cầu.
Ở chiều cầu, người tiêu dùng tiếp tục thắt chặt chi tiêu, buộc doanh nghiệp chấp nhận đơn hàng nhỏ, yêu cầu giao hàng nhanh và thời gian sản xuất gấp. Điều này khiến biên lợi nhuận bị thu hẹp đáng kể. Các doanh nghiệp phải liên tục xoay xở với đơn hàng rải rác, điều chỉnh kế hoạch sản xuất, đồng thời tăng đầu tư để đáp ứng tiêu chuẩn xanh, truy xuất nguồn gốc nhằm giữ chân khách hàng quốc tế.
Bức tranh kinh doanh của CTCP Dệt may - Đầu tư - Thương mại Thành Công (TCM) phản ánh rõ sự phân hóa trong ngành. Lũy kế 10 tháng, TCM ghi nhận lợi nhuận 237 tỷ đồng, giảm 2% so với cùng kỳ; doanh thu đạt 3.002 tỷ đồng, giảm 5%. Đáng chú ý, dòng tiền kinh doanh 9 tháng âm 94,7 tỷ đồng, trái ngược với mức dương 305 tỷ đồng của cùng kỳ năm trước. Dù vậy, doanh nghiệp vẫn có thêm đơn hàng đến quý I/2026 nhờ nhu cầu mùa lễ hội và lợi thế cạnh tranh khi Mỹ áp thuế với nhiều quốc gia xuất khẩu khác.
Khi biên lợi nhuận bị thu hẹp và dòng tiền suy yếu, các doanh nghiệp dệt may buộc phải nhìn lại năng lực nội tại, từ tổ chức sản xuất đến mức độ chủ động trong chuỗi cung ứng. Ông Cao Hữu Hiếu, Tổng giám đốc Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex), cho rằng thách thức lớn nhất vẫn là sự phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu, khi ngành sợi phải nhập 100% bông, 90-95% xơ cùng nhiều loại hóa chất, thuốc nhuộm. Đây là rủi ro lớn nếu Mỹ siết thuế với các sản phẩm có tỷ lệ xuất xứ cao từ nước thứ ba.
Đa dạng thị trường trong năm mới
Theo Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), Trung Đông và châu Phi đang nổi lên như những điểm đến tăng trưởng mới của dệt may Việt Nam trong bối cảnh các thị trường truyền thống tiềm ẩn nhiều biến động. Riêng khu vực Trung Đông, đặc biệt là các quốc gia Hồi giáo, mang về khoảng 1 tỷ USD trong năm 2024 và đạt 700 triệu USD chỉ trong 7 tháng đầu năm 2025. Kết quả này cho thấy, khả năng thích ứng linh hoạt của doanh nghiệp Việt Nam khi vừa duy trì phân khúc phổ thông, vừa từng bước chuyển sang các dòng sản phẩm có giá trị gia tăng, hàm lượng công nghệ và thiết kế cao hơn. Song song với mở rộng thị trường xuất khẩu, nhiều doanh nghiệp dệt may Việt Nam, bao gồm cả khối FDI, đang tăng tốc đầu tư ra nước ngoài. Hiện có gần 30 doanh nghiệp hiện diện tại Indonesia, Myanmar, Bangladesh, Ai Cập, Nam Á, châu Phi và Mỹ Latin. Những doanh nghiệp tiên phong như May Sông Hồng hay Tập đoàn Dệt may Quốc tế Phong Phú đang hình thành mạng lưới sản xuất đa quốc gia, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh và chủ động hơn trước biến động toàn cầu.
Theo ông Vũ Đức Giang, mô hình “đa điểm sản xuất” giúp doanh nghiệp phân tán rủi ro chính trị - thương mại, tối ưu chi phí lao động và vận chuyển, đồng thời nâng cao uy tín với khách hàng quốc tế. Thực tế, chi phí nhân công tại Indonesia hay Ai Cập thấp hơn đáng kể so với Việt Nam, tạo lợi thế rõ rệt về giá thành. Bên cạnh đó, nhiều quốc gia có quan hệ thương mại thuận lợi với các thị trường lớn, mức thuế quan thấp hoặc bằng 0, giúp doanh nghiệp hưởng ưu đãi ngay từ khâu xuất khẩu.
Ở góc độ doanh nghiệp, Chủ tịch HĐQT TCM Trần Như Tùng cho biết, công ty đang giảm dần phụ thuộc vào thị trường Mỹ, thay vào đó đẩy mạnh EU cùng các thị trường trong khối Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) nhằm tận dụng ưu đãi thuế và tiếp cận đơn hàng có yêu cầu kỹ thuật cao. Về dài hạn, áp lực cạnh tranh và rủi ro chuỗi cung ứng buộc dệt may Việt Nam phải tái cơ cấu sâu hơn, từ đầu tư nguyên liệu, khoa học - công nghệ đến xây dựng thương hiệu đủ sức hiện diện bền vững tại các thị trường lớn.
H.Sương