Di sản kể chuyện Triều Tiên

5 giờ trướcBài gốc

Một góc trong Quần thể lăng mộ Koguryo. (Nguồn: UNESCO)

Trong hơn hai thập kỷ qua, UNESCO lần lượt ghi danh ba di sản của Triều Tiên vào Danh mục Di sản thế giới. Quần thể lăng mộ Koguryo được công nhận năm 2004; Di tích lịch sử và địa điểm ở Kaesong được ghi danh năm 2013; Núi Kumgang trở thành di sản hỗn hợp về thiên nhiên và văn hóa năm 2025.

Ba địa điểm nằm ở các vùng khác nhau nhưng đều mang giá trị nổi bật về lịch sử, kiến trúc, cảnh quan và tôn giáo, phản ánh rõ từng giai đoạn phát triển của đất nước Triều Tiên.

Quần thể lăng mộ Koguryo

Được UNESCO ghi danh năm 2004, Quần thể lăng mộ Koguryo là Di sản thế giới đầu tiên của Triều Tiên. Khu di tích gồm 63 lăng mộ, trong đó 16 lăng có tranh tường, phân bố tại Bình Nhưỡng và vùng phụ cận. Đây là dấu tích còn lại của Vương quốc Koguryo hùng mạnh ở Đông Bắc Á, tồn tại từ thế kỷ III trước Công nguyên đến thế kỷ VII sau Công nguyên.

Các lăng được xây bằng đá phủ đất hoặc đá tảng, thể hiện kỹ thuật xây dựng ngầm tinh xảo. Cấu trúc mộ đa dạng, từ phòng đơn đến nhiều gian, với mái vòm vững chắc chống sụp lở. Bên trong, tranh tường mô tả đời sống cung đình, lễ nghi, trang phục, ẩm thực và tín ngưỡng, phản ánh ảnh hưởng của Phật giáo, Đạo giáo và thuyết Tứ thần trong văn hóa Koguryo.

UNESCO đánh giá đây là “kiệt tác của nghệ thuật cổ đại phương Đông”, cung cấp tư liệu quý về một nền văn minh đã biến mất. Các bức họa thể hiện rõ trình độ hội họa sớm qua cách phối cảnh, diễn tả chuyển động và sử dụng màu sắc – những yếu tố hiếm thấy ở cùng thời kỳ.

Ngoài giá trị nghệ thuật, quần thể còn có ý nghĩa lớn về khảo cổ và nhân học. Phong tục chôn cất cùng kỹ thuật xây dựng ngầm của Koguryo được xem là nền tảng cho kiến trúc mộ sau này ở Đông Á, trong đó có Nhật Bản. Những gò đá đồ sộ và mái vòm khép kín cho thấy khả năng xử lý vật liệu và kết cấu đáng kể của người xưa.

Dù trải qua hàng nghìn năm, cảnh quan tự nhiên quanh khu lăng vẫn gần như nguyên vẹn. Một số bức tranh bị hư hại do ẩm mốc, song phần lớn kiến trúc còn được bảo tồn tốt, thể hiện rõ giá trị nổi bật mà UNESCO ghi nhận về văn hóa, phong tục chôn cất và đời sống tinh thần của người Koguryo.

Cổng Namdae ở Kaesong. (Nguồn: Wikipedia)

Các di tích và khu vực lịch sử ở Kaesong

Năm 2013, UNESCO công nhận Di tích lịch sử và địa điểm ở Kaesong là Di sản thế giới. Quần thể gồm 12 thành phần riêng biệt, tái hiện lịch sử của vương triều Koryo (918–1392). Nằm trong thung lũng bao quanh bởi núi, Kaesong từng là trung tâm chính trị, văn hóa và tinh thần của bán đảo Triều Tiên thời trung đại.

Các di tích nổi bật gồm Cung điện Manwoldae, Tường thành Kaesong với ba lớp phòng thủ, các cổng thành cổ, đài thiên văn Kaesong Chomsongdae, cùng hai học viện Nho giáo Koryo Songgyungwan và Sungyang Sowon. Ngoài ra còn có Cầu Sonjuk (nơi danh thần Jong Mong Ju bị ám sát), bia tưởng niệm Phyochung, lăng vua Wang Kon (hay Wang Geon – người sáng lập triều Koryo, lăng vua Kongmin (hay Gongmin) - vị vua thứ 31 của triều đại Koryo và quần thể Myongrung bao gồm ba ngôi mộ, trong đó có lăng mộ của Vua Hyonhyo (Chungmok) thứ 29, được cho là có niên đại từ thế kỷ XIV.

Theo hồ sơ UNESCO, quần thể thể hiện giá trị chính trị, văn hóa, triết học và tinh thần của vương triều Koryo khi chuyển đổi từ Phật giáo sang Nho giáo.

Hệ thống phòng thủ gồm tường thành ba lớp: Palocham (xây năm 896), Tường Ngoài (1009-1029) và Tường Trong (1391-1393), nối liền các dãy núi Songak, Puhung, Tokam, Ryongsu và Jine, tạo thế “núi chầu, sông tụ” theo phong thủy truyền thống.

UNESCO xem đây là nét đặc sắc của nền văn minh Koryo thống nhất, thời kỳ chuyển giao tư tưởng tôn giáo và triết học ở Đông Á. Môi trường tự nhiên, cấu trúc đô thị và bố cục địa lý của Kaesong vẫn được bảo tồn nguyên vẹn, nhiều khu vực khảo cổ chưa khai quật còn tiềm năng nghiên cứu lớn.

Nhà sử học Kim Jin Sok của Triều Tiên cho biết: “Những di tích văn hóa này là niềm tự hào của dân tộc chúng tôi, vô cùng quý giá, minh chứng cho lịch sử lâu đời của dân tộc Triều Tiên”.

Bức tranh “Toàn cảnh núi Geumgangsan” do họa sĩ Jeong Seon vẽ vào giữa thế kỷ XVIII. (Nguồn: Bảo tàng Nghệ thuật Hoam)

Núi Kumgang

Nằm tại tỉnh Kangwon, trải dài qua các huyện Hoeyang, Tongchon và Kosong, núi Kumgang cao gần 1.600m, gồm bốn khu vực: Ngoại Kumgang, Nội Kumgang, Hải Kumgang và Tân Kumgang. Ngọn núi nổi tiếng với những đỉnh đá granit trắng, thác nước, hồ trong xanh, thảm rừng bốn mùa đổi sắc và thời tiết biến đổi nhanh, tạo nên cảnh quan đặc biệt.

Ngày 16/7, tại kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản thế giới ở Paris, UNESCO chính thức ghi danh núi Kumgang (Geumgang theo tiếng Hàn) là Di sản thế giới hỗn hợp về thiên nhiên và văn hóa. Từ thế kỷ V, trên sườn núi đã hình thành các ngôi chùa và ẩn thất Phật giáo như Phyohun và Singye, vẫn duy trì sinh hoạt tôn giáo đến nay. UNESCO đánh giá khu vực này “lưu giữ nền văn hóa Phật giáo miền núi quan trọng, cùng truyền thống thờ núi và hành hương kéo dài qua nhiều thế kỷ”.

Theo hồ sơ UNESCO, núi Kumgang mang giá trị kép – vừa là di sản tự nhiên hình thành qua hàng triệu năm, vừa là cảnh quan văn hóa đặc trưng của Triều Tiên. Khu vực có hơn 1.200 loài thực vật, 250 loài động vật có xương sống và hàng trăm loài chim di cư; từng được công nhận là Khu Dự trữ sinh quyển thế giới năm 2018. UNESCO mô tả nơi đây là “ngọn núi có vẻ đẹp nổi bật với hàng nghìn tảng đá kỳ thú, thác nước, hồ nước trong vắt và cảnh biển trải dài dọc bờ Đông”.

Theo Korea Times, suốt hơn một thiên niên kỷ, núi Kumgang truyền cảm hứng cho nhiều nghệ sĩ, thi sĩ và du khách. Họa sĩ Jeong Seon thời Joseon (thế kỷ XVIII) từng khắc họa vẻ đẹp hùng vĩ của ngọn núi trong kiệt tác Toàn cảnh núi Geumgangsan, tác phẩm làm nên danh tiếng của ông.

Ba Di sản thế giới gồm Quần thể lăng mộ Koguryo, Di tích và khu vực lịch sử Kaesong, cùng núi Kumgang phản ánh những giai đoạn khác nhau trong lịch sử Triều Tiên. Koguryo nổi bật với kỹ thuật xây mộ đá và nghệ thuật tranh tường cổ; Kaesong lưu giữ dấu tích triều đại Koryo với thành quách, cung điện và học viện Nho giáo; còn Kumgang là di sản thiên nhiên – văn hóa với cảnh quan núi đá, thác nước và các chùa Phật giáo hình thành từ thế kỷ V.

Ba di sản được UNESCO ghi danh không chỉ tôn vinh giá trị lịch sử, kiến trúc và thiên nhiên độc đáo của Triều Tiên, mà còn kể câu chuyện về một quốc gia bền bỉ gìn giữ dấu ấn văn hóa giữa dòng chảy thời gian.

Kha Ninh

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/di-san-ke-chuyen-trieu-tien-330480.html