Di sản nghìn năm kể câu chuyện tinh hoa văn hóa Việt

3 giờ trướcBài gốc

Phòng trưng bày “Báu vật Hoàng cung Thăng Long”. Ảnh: Minh Đức

Dấu ấn cung đình trong từng báu vật

Tại khu di sản Hoàng thành Thăng Long (đường Hoàng Diệu, TP Hà Nội), phòng trưng bày “Báu vật Hoàng cung Thăng Long” trở thành điểm dừng chân quen thuộc của những người yêu lịch sử. Không gian nhỏ nhưng được bài trí công phu, ánh sáng dịu và tông nền trầm khiến từng hiện vật như được “sống lại” giữa không khí cổ kính của Hoàng cung xưa. Những thạp gốm lớn, đĩa men hoa nâu, mảnh ngói đầu đao hình rồng - tất cả đều mang trong mình câu chuyện về sự tinh xảo của người thợ, về quyền uy của triều đình và giá trị văn hóa vượt thời gian.

Mỗi hiện vật tại đây đều là một chứng tích lịch sử. Chiếc bình gốm nắp men xanh lục khắc nổi hình rồng thể hiện rõ biểu tượng quyền lực của triều Lý - Trần. Với phần thân khắc họa tiết mây lượn và rồng ẩn hiện trong men xanh lục, hiện vật này là một trong những báu vật hiếm thấy được khai quật nguyên vẹn. Sắc men bóng nhẹ, mát mắt, kết hợp cùng độ dày đồng đều của gốm cho thấy kỹ thuật nung đã đạt trình độ cao. Loại chậu này thường được đặt trong khu vườn thượng uyển, dùng để trồng sen cảnh hoặc cây cảnh quý - biểu tượng cho sự thanh khiết và quyền quý của hoàng thất.

Nắp hộp men màu xanh lục trang trí nổi tinh xảo thời Lý, thế kỷ XI – XII. Ảnh: Minh Đức

Một nhóm hiện vật khác gây ấn tượng mạnh chính là mảnh ngói đầu đao và ngói ống men xanh lục sẫm, từng trang trí mái cung điện. Khi ánh sáng chiếu nghiêng, lớp men vẫn phản chiếu ánh ngọc dù đã trải qua hàng thế kỷ chôn vùi. Nhiều mảnh ngói còn in rõ dấu khuôn chạm hình cánh sen, rồng uốn khúc, hay mây cuộn - chi tiết nhỏ nhưng tinh tế, thể hiện tay nghề và thẩm mỹ chuẩn mực của thợ thủ công thời Lý.

Mảnh ngói đầu đao men lục với họa tiết hoa sen, phục dựng tại Hoàng thành Thăng Long. Ảnh: Minh Đức

Điểm nhấn đặc biệt tại không gian xưa là chiếc chậu gốm men trắng thời Lý (thế kỷ XI - XII) thu hút ánh nhìn nhờ dáng trụ vững, thân tròn đều và phần chân đế trổ thủng hoa văn cúc dây tinh xảo. Lớp men trắng phủ đều, sáng nhẹ, tạo cảm giác thanh khiết và trang nhã - đặc trưng của dòng gốm cung đình thời kỳ này. Họa tiết hoa cúc dây đan xen mềm mại không chỉ mang ý nghĩa trang trí mà còn tượng trưng cho sự trường thọ và thanh cao trong tư tưởng mỹ học của triều Lý. Đây là loại chậu từng được dùng trong không gian cung điện, có thể để trồng sen hoặc đặt làm vật trang trí nghi lễ, phản ánh trình độ tạo hình và kỹ thuật nung gốm đạt đến đỉnh cao của nghệ nhân Đại Việt.

Chậu gốm men trắng, chân đế trổ thủng văn hoa cúc dây, thời Lý, thế kỷ XI - XII. Ảnh: Minh Đức

Từ những hiện vật nhỏ bé, người xem có thể mường tượng ra một Hoàng cung nguy nga từng hiện diện nơi đây, cùng đời sống cung đình phong phú và nghệ thuật trang trí đạt tới đỉnh cao. Các hiện vật trong ảnh như thạp gốm men ngọc, đĩa hoa nâu, ngói đầu đao hình thú là minh chứng sống động cho sự phát triển rực rỡ của gốm men Việt Nam trong giai đoạn thế kỷ XI - XIV.

Chậu đựng nước trang trí khắc chìm văn đồng tiền và đắp nổi văn cánh sen, thời Trần, thế kỷ XIII - XIV. Ảnh: Minh Đức

Bên cạnh giá trị nghệ thuật, trưng bày còn mang đậm hơi thở khảo cổ học. Những ghi chú chi tiết cho thấy hiện vật được khai quật tại khu 18 Hoàng Diệu - nơi từng là trung tâm chính trị, hành chính của kinh thành xưa. Từng lớp di chỉ gạch, nền móng, đồ gốm cho thấy sự kế thừa liên tục từ thời Lý, Trần, Lê. Các kết quả khai quật giúp khẳng định vị thế lịch sử của Thăng Long như trung tâm quyền lực - văn hóa xuyên suốt hàng thế kỷ.

Khi quá khứ lên tiếng giữa lòng hiện tại

Công tác trưng bày được thực hiện công phu, kết hợp giữa yếu tố bảo tồn và giáo dục. Các hiện vật quý đều được đặt trong tủ kính chống ẩm, ánh sáng chiếu nhẹ nhằm bảo vệ lớp men nguyên bản. Nhiều mô hình 3D phục dựng cung điện Kính Thiên, ngói rồng hay đồ gốm ngự dụng giúp người xem hình dung rõ cấu trúc và quy mô Hoàng cung xưa. Sự kết hợp giữa vật thực và trình chiếu tương tác tạo nên trải nghiệm sinh động, giúp thế hệ trẻ tiếp cận di sản tự nhiên hơn.

Một phần ngói trong mô hình kiến trúc thời Lê sơ. Ảnh: Minh Đức

Anh Nguyễn Đức Huy, 45 tuổi, sống tại Hà Nội. chia sẻ trong lúc tham quan: “Tôi từng đọc nhiều về Hoàng thành Thăng Long, nhưng chỉ khi nhìn tận mắt những thạp gốm và ngói men, tôi mới cảm nhận được sự sống động của lịch sử. Mỗi hiện vật như một cánh cửa dẫn về quá khứ”.

Từ khi mở cửa, phòng trưng bày “Báu vật Hoàng cung Thăng Long” đón hàng chục nghìn lượt khách mỗi năm, trở thành cầu nối giữa di sản khảo cổ và đời sống đương đại. Những hiện vật tưởng chừng nằm yên trong lòng đất nay được đánh thức, mang theo hơi thở của một thời vàng son để công chúng hôm nay hiểu hơn về sự trường tồn của văn hóa dân tộc.

Nhìn lại hành trình ấy, việc trưng bày những báu vật không chỉ dừng ở công tác bảo tồn mà còn tái sinh một phần ký ức lịch sử. Từng viên ngói, mảnh gốm, chiếc thạp sứ giờ đây không chỉ thuộc về quá khứ, mà còn là sợi dây nối giữa con người hiện đại với di sản nghìn năm, là minh chứng cho sức sống bền bỉ của văn hóa Thăng Long - Hà Nội giữa dòng chảy thời gian.

Minh Đức

Nguồn PL&XH : https://phapluatxahoi.kinhtedothi.vn/di-san-nghin-nam-ke-cau-chuyen-tinh-hoa-van-hoa-viet-434755.html