Di sản tâm linh kết nối các thế hệ người Việt

2 ngày trướcBài gốc

Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương của người Việt là di sản thờ cúng tổ tiên chung của một đất nước lần đầu tiên được UNESCO ghi danh. Ảnh: CTV

Từ bao đời nay, các thế hệ người dân Việt luôn hướng tới một điểm tựa lịch sử và tâm linh, đó là thời đại Hùng Vương dựng nước và tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên chung của cả dân tộc. Trong tâm thức của mỗi người Việt Nam đều luôn nhắc nhở nhau: “Dù ai đi ngược về xuôi/Nhớ ngày giỗ Tổ mùng mười tháng ba”.

Bản ngọc phả viết thời Trần, năm 1470 đời vua Lê Thánh Tông và đời vua Lê Kính Tông năm 1601 sao chép đóng dấu kiềm để tại Đền Hùng, nói rằng: “... Từ nhà Triệu, nhà Đinh, nhà Lê, nhà Lý, nhà Trần đến triều đại ta bây giờ là Hồng Đức Hậu Lê vẫn cùng hương khói trong ngôi đền ở làng Trung Nghĩa. Những ruộng đất sưu thuế từ xưa để lại dùng vào việc cúng tế vẫn không thay đổi”. Như vậy, có thể hiểu từ thời Hậu Lê trở về trước các triều đại đều quản lý Đền Hùng theo cách giao thẳng cho dân sở tại trông nom, sửa chữa, cúng bái, làm Giỗ Tổ ngày 10-3 âm lịch. Bù lại họ được miễn nộp thuế 500 mẫu ruộng, miễn đóng sưu, miễn đi phu đi lính. Đến đời nhà Nguyễn vào năm Khải Định thứ 2 (1917), Tuần phủ Phú Thọ Lê Trung Ngọc đã trình bộ Lễ định ngày 10-3 âm lịch hàng năm làm ngày Quốc tế (Quốc lễ, Quốc giỗ), tức trước ngày Giỗ Tổ Hùng Vương đời thứ 18 một ngày. Còn ngày giỗ (11-3) do dân sở tại làm lễ”. Kể từ đây, Giỗ Tổ Hùng Vương ngày 10-3 âm lịch hàng năm được chính thức hóa bằng luật pháp.

Sau cách mạng tháng Tám (1945) Đảng, Nhà nước ta rất quan tâm tới Đền Hùng, Chủ tịch Hồ Chí Minh, các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước đều đã về thăm viếng tại đây. Kế tục truyền thống cao đẹp của cha ông, nhất là đạo đức “uống nước nhớ nguồn”, ngay sau cách mạng thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh của Chủ tịch nước số 22/SL-CTN ngày 18- 2-1946 cho công chức nghỉ ngày 10-3 âm lịch hàng năm để tham gia tổ chức các hoạt động Giỗ Tổ Hùng Vương - hướng về cội nguồn dân tộc. Trong ngày Giỗ Tổ năm Bính Tuất (1946) - năm đầu tiên của Chính phủ mới được thành lập, cụ Huỳnh Thúc Kháng - Quyền Chủ tịch nước đã dâng một tấm bản đồ Tổ quốc Việt Nam và một thanh gươm quý nhằm cáo với tổ tiên về đất nước bị xâm lăng và cầu mong tổ tiên phù hộ cho quốc thái dân an, thiên hạ thái bình cùng nhau đoàn kết, đánh tan giặc xâm lược, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của đất nước.

Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã có hai lần về thăm Đền Hùng (19/9/1954 và 19/8/1962). Tại đây Người đã có câu nói bất hủ: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước - Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Năm 1995, ngày Giỗ Tổ Hùng Vương đã được Ban Bí thư ghi trong thông báo là ngày lễ lớn trong năm. Ngành văn hóa thông tin - thể thao phối hợp với các ngành chức năng đã tổ chức lễ hội trong thời gian 10 ngày (từ ngày 1-3 đến ngày 10-3 âm lịch). Và ngày 2/4/2007, Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam đã phê chuẩn sửa đổi, bổ sung Điều 73 của Bộ luật Lao động cho người lao động được nghỉ làm việc, hưởng nguyên lương ngày Giỗ Tổ Hùng Vương (ngày 10/3 âm lịch). Kể từ đây, ngày 10/3 âm lịch hàng năm đã được xác định là ngày Quốc giỗ của dân tộc Việt Nam, điều đó khẳng định đạo lý cao đẹp “Uống nước nhớ nguồn”.

Trong tâm thức dân gian của cộng đồng, Hùng Vương vừa là vị Thủy Tổ, vừa là thánh vương, người lập nước nhưng cũng là người chăm lo cuộc sống cho nhân dân, vừa thiêng liêng, vừa gần gũi. Người dân trong cả nước định kì hàng năm làm lễ giỗ Tổ để nhớ ơn vị Thủy Tổ mở nước chính là nét độc đáo trong văn hóa tinh thần của người Việt Nam qua tín ngưỡng thờ Hùng Vương. Thờ cúng tổ tiên là tín ngưỡng gốc xuyên suốt quá trình lịch sử Việt Nam, nó là sợi dây tạo mối liên kết, tính thống nhất toàn dân tộc; đồng thời, là cội nguồn của các phong tục, tín ngưỡng khác. Cả cộng đồng cư dân Việt Nam được củng cố bởi đức tin chung một cội nguồn, sinh ra từ bọc trăm trứng, lấy đó làm cội nguồn sức mạnh tinh thần để dân tộc ta vững vàng trước mọi sự đe dọa của thiên tai và ngoại xâm...

Theo thống kê của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ, không chỉ riêng Phú Thọ có nhiều di tích thờ Hùng Vương và các nhân vật liên quan đến thời đại Hùng Vương mà hiện nay, trong cả nước có 1.417 di tích thờ Hùng Vương và vợ con, tướng lĩnh thuộc thời đại Hùng Vương. Đặc biệt, không chỉ trong nước, nhiều quốc gia trên thế giới, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài cũng lập đền thờ các vua Hùng như ở Hoa Kỳ, Canada, Australia..., hoặc điểm thờ tự để đặt ban thờ, bài vị và tượng Hùng Vương để kiều bào cùng tổ chức lễ dâng hương tưởng nhớ tổ tiên trong ngày Quốc lễ như ở Nga, Séc, Lào... Việc thờ cúng Hùng Vương đã ăn sâu, lan tỏa rộng khắp, nơi đâu có người Việt sinh sống thì tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên - thờ các Vua Hùng được người Việt tôn vinh và thờ tự.

Không chỉ giới hạn trong các nghi lễ truyền thống, tín ngưỡng thờ Hùng Vương còn được gìn giữ thông qua các hoạt động giáo dục, văn hóa và nghệ thuật. Các trường học thường lồng ghép nội dung về lịch sử Vua Hùng vào giảng dạy nhằm giúp thế hệ trẻ hiểu hơn về cội nguồn dân tộc. Bên cạnh đó, nhiều bộ phim tài liệu, sách và ấn phẩm nghiên cứu cũng đã được xuất bản để bảo tồn và phát huy giá trị của tín ngưỡng này.

Theo nhiều chuyên gia về văn hóa, tín ngưỡng, thì tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương không chỉ là một nghi thức tâm linh, mà còn có ý nghĩa kết nối cộng đồng, giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống yêu nước, lòng biết ơn và tinh thần tự hào dân tộc.

Với những giá trị to lớn, năm 2012, UNESCO đã công nhận "Tín ngưỡng thờ các Vua Hùng ở Phú Thọ" là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, góp phần quảng bá nét đẹp văn hóa Việt Nam ra thế giới. Hằng năm, không chỉ người dân trong nước, mà còn nhiều kiều bào Việt Nam ở nước ngoài cũng tổ chức nghi lễ tưởng nhớ các Vua Hùng. Điều này cho thấy sức lan tỏa mạnh mẽ của tín ngưỡng thờ Hùng Vương không chỉ trong phạm vi quốc gia, mà còn trong cộng đồng người Việt trên khắp thế giới. Sự kiện này góp phần củng cố bản sắc dân tộc, gắn kết cộng đồng người Việt xa quê hương và nâng cao vị thế văn hóa Việt Nam trên trường quốc tế.

Ngày nay, trong bối cảnh hội nhập quốc tế, những giá trị truyền thống này càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Giỗ Tổ Hùng Vương nhắc nhở con cháu về cội nguồn, là dịp để người Việt khẳng định bản sắc dân tộc, giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống trong dòng chảy toàn cầu hóa. Thông qua những câu chuyện về thời kỳ Hùng Vương, về các truyền thuyết như “Bánh chưng, bánh giầy”, “Sơn Tinh - Thủy Tinh”, “Con rồng, cháu tiên”..., những bài học về lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết và sự hiếu thảo được khắc sâu vào tâm trí các thế hệ chủ nhân tương lai của đất nước.

Những chuyến hành hương về Đền Hùng giúp người trẻ hiểu rõ hơn về lịch sử dân tộc, khơi dậy niềm tự hào, ý thức trách nhiệm trong việc giữ gìn và phát huy truyền thống. Ngày nay, các trường học thường tổ chức các hoạt động ngoại khóa, các cuộc thi tìm hiểu lịch sử, những buổi diễn thuyết về công lao của các Vua Hùng, qua đó, giúp thế hệ trẻ thêm yêu quý và trân trọng những giá trị truyền thống... Bằng cách trân trọng quá khứ, chúng ta đang góp phần làm rạng danh đất nước, để dòng chảy lịch sử Việt Nam luôn bền vững và trường tồn.

Cẩm Linh

Nguồn Biên Phòng : https://bienphong.com.vn/di-san-tam-linh-ket-noi-cac-the-he-nguoi-viet-post488511.html