Di sản tỏa sáng ở thành phố Hồ Chí Minh

một ngày trướcBài gốc

Đến thành phố mang tên Bác, du khách trong và ngoài nước không chỉ ngỡ ngàng trước những danh lam, thắng cảnh đẹp mà còn đắm mình trong những điệu nhạc, lời ca mượt mà của dòng âm nhạc cổ truyền Nam Bộ.

Phong phú nội dung hoạt động

Nghệ thuật đờn ca tài tử đã xuất hiện, nảy nở, phát triển ở Nam Bộ và đất Sài Gòn - Gia Định - TP Hồ Chí Minh từ cuối thế kỷ XIX. Đặc biệt, 10 năm sau khi được UNESCO đưa vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, TP Hồ Chí Minh đã nỗ lực không ngừng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị quý báu của loại hình nghệ thuật độc đáo này.

Ban đờn ca tài tử Cội Xưa giao lưu với sinh viên Khoa Du lịch - Khách sạn Trường Đại học Ngoại ngữ và Tin học TP Hồ Chí Minh.

Tháng 3/2018, UBND TP Hồ Chí Minh ký Quyết định số 973/QĐ-UBND về phê duyệt đề án bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể nghệ thuật đờn ca tài tử Nam Bộ trên địa bàn thành phố (giai đoạn 2018-2020) và đến tháng 8/2022, tiếp tục ban hành Kế hoạch số 2720/KH-UBND về bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể nghệ thuật đờn ca tài tử Nam Bộ trên địa bàn TP Hồ Chí Minh đến năm 2025 nhằm đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của toàn xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ đối với việc bảo tồn và phát huy giá trị đờn ca tài tử Nam Bộ.

Góp phần thực hiện Chương trình hành động quốc gia bảo vệ nghệ thuật đờn ca tài tử Nam Bộ theo cam kết với tổ chức UNESCO. Theo đó, các đơn vị Trung tâm Văn hóa thành phố (nay là Trung tâm Văn hóa và Triển lãm TP Hồ Chí Minh), Đài Truyền hình TP Hồ Chí Minh (HTV) và Đài Tiếng nói nhân dân TP Hồ Chí Minh (VOH) tổ chức thành công nhiều liên hoan, hội thi về đờn ca tài tử Nam Bộ (từ cấp xã/phường cho đến cấp thành phố) như: giải “Hoa sen vàng”, giải “Hội ngộ tài tử phương Nam”, giải “Bông lúa vàng”, giải “Chuông vàng vọng cổ”... thu hút nhiều đối tượng, thành phần xã hội tham gia, tạo sân chơi cho những người có chuyên môn phát huy khả năng đờn và ca dòng âm nhạc cổ truyền miền Nam.

Việc tuyên truyền, quảng bá sâu rộng đờn ca tài tử ở thành phố mang tên Bác còn được thực hiện với nhiều hình thức khác như: tổ chức chương trình giới thiệu và trình diễn đờn ca tài tử phục vụ sinh viên - học sinh trên địa bàn thành phố; tổ chức truyền dạy, sinh hoạt chuyên đề, tọa đàm, hội thảo khoa học, trưng bày triển lãm, xuất bản những ấn phẩm (đầu sách, đĩa CD) về đờn ca tài tử được các chuyên gia nghiên cứu, các nhà sư phạm âm nhạc dân tộc, cùng các nghệ nhân tích cực tham gia, nhằm bảo lưu, gìn giữ hệ thống 20 bài bản tổ và các làn điệu truyền thống khác trong nhạc mục đờn ca tài tử.

Những năm qua, UBND TP Hồ Chí Minh ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện đề án “Tổ chức lễ hội, sự kiện văn hóa và thể thao tiêu biểu TP Hồ Chí Minh, giai đoạn từ 2020-2030”. Tại các sự kiện lớn của thành phố như: chợ hoa xuân “Trên bến dưới thuyền”, Tết Nguyên đán, Lễ hội sông nước TP Hồ Chí Minh, Lễ hội nghinh Ông Cần Giờ, Nhạc hội Đờn ca tài tử chào mừng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, Ngày Sách và Văn hóa đọc TP Hồ Chí Minh; Tuần Văn hóa - Du lịch TP Hồ Chí Minh... đều tổ chức trình diễn đờn ca tài tử Nam Bộ phục vụ công chúng và du khách trong và ngoài nước.

NSND Bạch Tuyết và NSƯT Huỳnh Khải biểu diễn chương trình nghệ thuật đờn ca tài tử Nam Bộ trong khuôn khổ chợ hoa xuân “Trên bến dưới thuyền” năm 2025.

Với mục đích phát huy tinh thần sáng tạo trong đội ngũ nghệ nhân đang thực hành đờn ca tài tử và tạo dựng phong trào sáng tác lời mới đờn ca tài tử ở TP Hồ Chí Minh ngày càng phát triển, cũng như tạo cơ hội cho các tác giả trẻ được giao lưu, cọ xát thực tế, học tập kinh nghiệm sáng tác cổ nhạc từ các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nghệ nhân và soạn giả nổi tiếng của loại hình nghệ thuật độc đáo này. Qua đó, góp phần làm giàu thêm nguồn tác phẩm đờn ca tài tử trong đời sống cộng đồng.

Trải qua 3 tháng tổ chức (từ 30/9 đến 31/12/2024), Trại sáng tác nghệ thuật đờn ca tài tử Nam Bộ TP Hồ Chí Minh quy tụ khoảng 30 chuyên gia nghiên cứu, nghệ nhân, soạn giả uy tín như: Tiến sĩ Mai Mỹ Duyên, NSƯT Huỳnh Khải, soạn giả Đức Hiền, tác giả Đăng Minh, NNƯT Trần Mỹ Hạnh, Thạc sĩ Phạm Thái Bình, tác giả Võ Tử Uyên, tác giả Lâm Hữu Tặng...

Hoạt động này đã thu nhận khoảng 60 tác phẩm với nội dung thể tài đa dạng, giàu tính nghệ thuật và mang giá trị sâu sắc, góp phần thiết thực trong phong trào sáng tác và tuyên truyền các tác phẩm văn học - nghệ thuật nhân kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025).

Những thành quả trên có được nhờ chính giá trị nội tại của di sản, đồng thời là nỗ lực của cả hệ thống chính trị, các tầng lớp nhân dân và đặc biệt là tâm huyết của các nghệ nhân, tài tử vẫn ngày đêm miệt mài luyện tập, trao truyền, vượt qua những khó khăn đưa di sản thấm sâu vào cộng đồng, để đờn ca tài tử Nam Bộ ở TP Hồ Chí Minh được tỏa sáng và thăng hoa.

Còn đó nỗi lo

Đờn ca tài tử Nam Bộ là thể loại âm nhạc cần được bảo tồn và phát huy trong đời sống cộng đồng thông qua các phương thức sáng tác, trình diễn và truyền dạy. Đối với việc truyền dạy còn nhằm thực hiện cam kết với UNESCO cụ thể: phải được trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác thông qua giáo dục chính thức và không chính thức tại các địa phương có đờn ca tài tử, liên tục được tái tạo thông qua trao đổi văn hóa, thể hiện sự hòa hợp và tôn trọng lẫn nhau giữa các cộng đồng dân tộc.

Tuy nhiên, so với trước đây, hoạt động truyền dạy đờn ca tài tử ở TP Hồ Chí Minh đang bộc lộ những biểu hiện đáng lo ngại như: các nghệ nhân giỏi nghề, sở hữu ngón đờn và giọng ca điêu luyện, đúng chất tài tử đa phần đã lớn tuổi không đủ sức khỏe truyền dạy; số lượng nghệ nhân đờn giỏi, ca hay tại các câu lạc bộ hạn chế nhiều so với trước, không nắm chắc “lòng bản” của từng bản đờn, không vững vàng trong diễn tấu và hòa ca, dẫn đến hệ quả chất lượng hoạt động đờn ca tài tử ngày càng giảm sút.

Để tiếng đờn, lời ca vang mãi

Để đờn ca tài tử Nam Bộ ở TP Hồ Chí Minh tiếp tục phát triển, đáp ứng nhu cầu thưởng thức nghệ thuật ngày càng cao của người dân, đòi hỏi cần thiết phải có chính sách đãi ngộ nghệ nhân, giúp họ yên tâm cống hiến cho nghệ thuật. TP Hồ Chí Minh cần xây dựng chương trình đào tạo đờn ca tài tử chuyên nghiệp, đổi mới phương pháp truyền dạy với nhiều hình thức phong phú, đa dạng như: ghi âm và quay clip các bài bản đờn hoặc bài ca muốn truyền dạy để phổ biến thông qua các phương tiện truyền thông, mạng xã hội....

Thành phố xây dựng nhiều không gian biểu diễn đờn ca tài tử thường xuyên tại các địa điểm du lịch, công viên, nhà hát, các trung tâm văn hóa lớn của thành phố để phục vụ du khách và công chúng. Tại các tour du lịch trải nghiệm đờn ca tài tử, nơi du khách có thể thưởng thức biểu diễn, giao lưu với nghệ nhân và tìm hiểu về lịch sử, ý nghĩa của loại hình nghệ thuật này.

Thành phố thực hiện các chính sách hỗ trợ tài chính, cơ sở vật chất cho các câu lạc bộ, đội, nhóm đờn ca tài tử hoạt động, kêu gọi các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân tham gia tài trợ và đóng góp vào việc bảo tồn, phát huy đờn ca tài tử, thử nghiệm kết hợp có chọn lọc giữa đờn ca tài tử với các loại hình nghệ thuật khác để tạo sự mới lạ, thu hút khán giả và không làm mất đi bản sắc của đờn ca tài tử. Sử dụng công nghệ để tạo ra các ứng dụng học đờn ca tài tử, kho nhạc đờn ca tài tử trực tuyến,... để tiếp cận đối tượng khán giả rộng hơn.

Bằng những giải pháp thiết thực và tâm huyết, hy vọng đờn ca tài tử Nam Bộ sẽ tiếp tục sống mãi và tỏa sáng trong lòng người dân TP Hồ Chí Minh và cả nước.

Phạm Thái Bình

Nguồn VNCA : https://vnca.cand.com.vn/doi-song-van-hoa/di-san-toa-sang-o-thanh-pho-ho-chi-minh-i777319/