Nghệ thuật tạo hoa văn cạp váy của người Mường là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

4 giờ trướcBài gốc

Những bộ trang phục truyền thống được tạo nên bởi những hoa văn độc đáo qua bàn tay khéo léo của người phụ nữ dân tộc Mường. Ảnh minh họa: Văn Nam

Nghệ thuật trang trí hoa văn trên trang phục truyền thống của người Mường sinh sống tại các huyện Tân Lạc, Lạc Sơn, Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình (cũ), nay là tỉnh Phú Thọ có từ lâu đời, phản ánh những giá trị nhân sinh của người Việt cổ.Cộng đồng người Mường nơi đây gắn liền với sản xuất nông nghiệp, kinh tế tự cung, tự cấp, trong đó nghề dệt có tầm quan trọng hàng đầu trong các nghề thủ công truyền thống. Bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Mường gồm áo pắn, yếm, váy, tênh, khăn đội đầu. Trong đó, phần cạp váy là điểm nhấn, chứa đựng tinh văn hóa, kỹ thuật tạo hoa văn cạp váy quyết định giá trị của bộ trang phục.

Cạp váy trong bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Mường nền nã, kín đáo, nhưng không kém phần đặc sắc. Hoa văn trên cạp váy của phụ nữ Mường tạo nên giá trị và sự độc đáo, riêng có.

Quy trình tạo ra một cạp váy đòi hỏi sự cần cù, tỉ mỉ, khéo léo, thẩm mỹ. Ảnh minh họa: Cẩm Lệ

Quy trình tạo ra một cạp váy đòi hỏi sự cần cù, tỉ mỉ, khéo léo, thẩm mỹ. Các bước gồm: mắc vải, cuốn vải vào trục, nhặt hoa văn, dệt hoa văn. Trong đó, công đoạn nhặt hoa văn là phức tạp nhất, đòi hỏi độ chính xác và khả năng tưởng tượng không gian. Mỗi mô típ hoa văn cần một hệ thống que co riêng để cố định sợi, sau đó người dệt sẽ lần lượt dệt theo thứ tự nhặt đã được “ghi nhớ” bằng mắt và tay. Tùy vào độ cầu kỳ, một chiếc cạp váy có thể cần đến 40 - 50 co hoa văn.

Một số mẫu hoa văn cạp váy đặc trưng mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Mường

Màu chủ đạo bộ trang phục và cạp váy của người Mường thường là màu trắng và đen, ngoài ra có màu xanh, đỏ, vàng, nâu, chàm... Việc nhuộm sợi để tạo ra những màu sắc đẹp, bền cũng là một nghệ thuật. Người Mường tạo ra các màu sắc tự nhiên tự theo cách truyền thống như: màu đỏ dùng cây phang chặt nhỏ, đun kỹ, rồi cho sợi vào ngâm, bỏ thêm một ít cánh kiến để màu đậm và không bị phai. Màu vàng được tạo ra từ cây co hem, cây pui, quả cây vang hoặc nghệ...

Điều làm nên giá trị cho cạp váy chính là hệ thống hoa văn phong phú, vừa mang tính trang trí, vừa chất chứa tầng sâu văn hóa, phản ánh thế giới quan, nhân sinh quan, quan niệm về thẩm mĩ, thể hiện khát vọng ấm no, hạnh phúc.

Theo quan niệm của người Mường, hoa văn rồng, phượng là biểu tượng cho sức mạnh, sự quyền quý, thường người nhà lang mới sử dụng. Rồng còn liên tưởng đến yếu tố nước - một phần không thể thiếu với người Mường, vì cộng đồng sống chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Hoa văn con chim là biểu tượng của sự quan tâm và tôn kính trong văn hóa Mường. Hươu là biểu tượng của tình bạn và sự nhân ái. Hoa sim tượng trưng cho sự thủy chung. Hoa bưởi trắng muốt biểu tượng cho sự trong trắng của người con gái...

Người sáng tạo nên nghệ thuật tạo hoa văn cạp váy Mường là nữ giới. Ngay từ khi 5 - 6 tuổi, các bé gái đã được dạy cách kéo sợi, dệt vải, khi 9 - 10 tuổi được học tạo hình hoa văn cạp váy. Hầu như các thiếu nữ Mường đều biết tự làm những bộ trang phục truyền thống đẹp nhất để mặc trong ngày cưới, lễ hội, dịp quan trọng.

Nghệ thuật tạo hoa văn cạp váy của người Mường là kho tri thức dân gian chứa đựng bản sắc văn hóa tộc người đặc sắc. Ảnh minh họa: Cẩm Lệ

Nghệ thuật tạo hoa văn cạp váy của người Mường không chỉ là thành tố cơ bản của nền văn hóa, mà còn là kho tri thức dân gian, một di sản sống chứa đựng bản sắc tộc người. Bảo tồn và phát huy giá trị di sản cũng chính là giữ gìn hồn cốt dân tộc trong thời đại hội nhập ngày càng sâu rộng.

Với những giá trị văn hóa tiêu biểu, độc đáo mang đậm bản sắc tộc người, mới đây "Nghệ thuật tạo hoa văn cạp váy của người Mường các huyện Tân Lạc, Lạc Sơn, Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình (cũ), nay là tỉnh Phú Thọ" đã được Bộ VHTTDL đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây vừa là sự tôn vinh, ghi nhận và là niềm tự hào của người Mường, đồng thời là động lực để đồng bào Mường nơi đây tiếp tục giữ gìn và phát huy giá trị di sản trong dòng chảy của đời sống đương đại.

QUỲNH VY

Nguồn Văn hóa : http://baovanhoa.vn/dan-toc-ton-giao/nghe-thuat-tao-hoa-van-cap-vay-cua-nguoi-muong-la-di-san-van-hoa-phi-vat-the-quoc-gia-159995.html