'Đi trong hương tràm' - Bản tình ca lặng lẽ của chiến tranh

4 giờ trướcBài gốc

“Em gởi gì trong gió trong mây
Để sáng nay lên Vàm Cỏ Tây
Hoa tràm e ấp trong vòm lá
Mà khắp trời mây hương tỏa bay…”

Đó là những câu thơ trong bài thơ “Đi trong hương tràm” của nhà thơ Hoài Vũ.

Chia sẻ về bài thơ “Đi trong hương tràm” của mình, nhà thơ Hoài Vũ từng kể: Trong cuộc tiến công đợt 1 vào Sài Gòn Xuân Mậu Thân 1968, với tư cách phóng viên chiến trường Báo Văn nghệ Giải phóng, ông bám theo một đơn vị chủ lực, phải lội suốt đêm trên đồng tràm mênh mông ngập nước. Đến sáng, ông mới phát hiện mười ngón chân của mình đều bị tróc hết móng, đau buốt không sao tả xiết, nên phải tạm thời ở lại một trạm giao liên dã chiến.

Rừng tràm Trà Sư, An Giang. Ảnh: Tuấn Minh

Tiếng là trạm, nhưng nơi đây chỉ có 5–6 cô gái với những chiếc võng treo giữa các thân tràm. Nhà thơ Hoài Vũ nhớ lại: “Vì bị sốt nặng nên tôi được giao cô Lan trực tiếp chăm sóc. Là một cô gái vùng sông nước ở tuổi 18, Lan hiền hậu, chân chất, đã lo cho tôi mọi thứ một cách tận tình, chu đáo, dễ thương như một người em gái. Ngày tôi rời trạm cũng chính em đưa tôi vượt qua biết bao thử thách, hiểm nguy để đến trạm tiền phương của Sài Gòn an toàn”.

Sau đợt 1, trước khi rời Sài Gòn, ông trở lại trạm và không quên mua mấy ve dầu thơm tặng Lan. Nhưng vừa đến nơi, một tin như sét đánh dội vào tim ông: Lan bị trực thăng Mỹ rượt bắn và đã ngã gục bên gốc tràm trên đường trở lại trạm ngay sau khi đưa ông trót lọt về hướng Sài Gòn.

Các em giao liên chỉ cho ông chỗ Lan nằm lại. “Nhìn nắm đất, nghĩ đến tuổi 18 của em mà tôi không cầm được nước mắt. Tôi lấy mấy ve dầu thơm, mở nắp rồi cúi xuống vừa rưới hết lên mộ em vừa gọi: Lan ơi, trời sáng rồi, dậy đi em!... Dậy rửa mặt, xoa dầu lên má, lên tóc nghen em!... Không có tiếng đáp lại. Chỉ có hương tràm lặng lẽ tỏa ra, nồng nàn mà đau buốt”.

Tối hôm đó, ông ngồi viết một mạch bài thơ “Đi trong hương tràm”. Gần 60 năm đã trôi qua kể từ ngày em Lan – người giao liên – hy sinh, và cũng ngần ấy năm tác phẩm "Đi trong hương tràm" đến với bạn đọc nhưng nhà thơ Hoài Vũ vẫn còn vương vấn mãi mùi nồng đượm của hương hoa tràm – loài cây kiên cường, thủy chung, trinh bạch như con người vùng đất phương Nam của Tổ quốc.

Những câu thơ:“Gió Tháp Mười đã thổi, thổi rất sâu/Có nỗi thương đau, có niềm hy vọng/Bầu trời thì cao, cánh đồng thì rộng/Hương tràm bên anh mà em đi đâu?” đã được nhạc sĩ Thuận Yến cảm nhận và lựa chọn giai điệu mang âm hưởng dân ca Nam Bộ để phổ nhạc cho ca khúc cùng tên “Đi trong hương tràm”. Giai điệu mênh mang, trải dài từ đầu đến cuối bài hát, mang đậm phong cách sáng tác giàu chất dân gian của Thuận Yến.

Nhạc sĩ Thuận Yến, tên thật là Đoàn Hữu Công, sinh ngày 15/8/1935 tại xã Duy Trinh, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng. Năm 1949, ông tham gia cách mạng, làm cán bộ văn nghệ của Đoàn văn công Khu ủy Liên khu 5, sau đó được biệt phái sang bộ đội Liên khu 5. Trong thời gian này, ông tham gia hát hô bài chòi, chơi guitar và violin phục vụ các đoàn dân công hỏa tuyến, sáng tác ca dao và ca khúc phục vụ bộ đội.

"Đi trong hương tràm" - ca sĩ: Anh Thơ, Hồ Quang Tám

Năm 1954, ông tập kết ra Bắc. Tại Đại hội Văn công toàn quốc, công chúng biết đến Đoàn Hữu Công qua những ca khúc đầu tay như “Chiến sĩ Hải Vân”, “Hát về anh tân binh”… Năm 1961, ông được cử đi học lớp sáng tác tại Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam). Năm 1965, ông trở lại chiến trường miền Nam và lấy bút danh Thuận Yến.

Những năm 1970, người yêu nhạc biết đến Thuận Yến qua hàng loạt ca khúc: “Bác Hồ – một tình yêu bao la”, “Vầng trăng Ba Đình”, “Con gái mẹ đã thành chiến sĩ”, “Tình yêu Điện Biên”, “Đi trong hương tràm”…

Về ca khúc "Đi trong hương tràm", thính giả Phạm Thị Trinh (Hưng Yên, Thái Bình cũ) từng viết trong mục Bạn yêu nhạc bình nhạc của chương trình ca nhạc theo yêu cầu Thính giả: “Dù chưa một lần đi trong hương tràm để được thấy quanh mình là mùi hương dịu dàng, sâu lắng. Dù chưa một lần yêu để hiểu trái tim người đang yêu, nhưng mỗi lần nghe ca khúc Đi trong hương tràm, tôi lại thấy tâm hồn mình bâng khuâng, xôn xao…”.

“Điệu hò Nam Bộ mở đầu bài hát cứ ngân dài… Bầu trời, cánh đồng và gió Tháp Mười mênh mang bao la, để lại trong lòng người câu hỏi da diết và vô vọng: Hương tràm bên anh mà em đi đâu? Lấy cái gần gũi để đặc tả cái xa xôi, nhắc đến hương tràm để gợi nhớ người con gái. Hương tràm trở thành kỷ niệm sâu xa nhất, khơi dậy trong lòng người con trai mối tình đằm thắm năm xưa…”.

Bài thơ và ca khúc “Đi trong hương tràm” ra đời đã lâu, nhưng lời thơ và giai điệu vẫn còn sống mãi trong lòng những người yêu nhạc, như hương tràm lặng lẽ tỏa bay khắp trời mây.

Ánh Quyên/VOV Cựu BTV chương trình Ca nhạc theo yêu cầu thính giả

Nguồn VOV : https://vov.vn/van-hoa/van-hoc/di-trong-huong-tram-ban-tinh-ca-lang-le-cua-chien-tranh-post1254895.vov