Một con hổ ở DPKY-FC, nơi các nhà khoa học phát hiện loài này ổn định và sinh sản với tốc độ ấn tượng. Ảnh: DPKYWRS/Panthera Thái Lan.
Sâu trong khu rừng thường xanh thuộc quần thể rừng Dong Phayayen - Khao Yai (DPKY-FC), một chiếc bẫy lò xo được giăng sẵn, chờ thời điểm con hổ quay lại đánh dấu lãnh thổ.
Không ai biết chính xác khi nào điều đó xảy ra, có thể một, hai tuần, hoặc lâu hơn, nên nhóm bảo tồn phải kiểm tra bẫy ba lần mỗi ngày, theo CNN.
Nhưng chiếc bẫy này không nhằm phục vụ săn trộm. Nó là một phần trong nỗ lực của các nhà bảo tồn nhằm cứu những con hổ Đông Dương cuối cùng còn sót lại.
"Bắt được một con hổ tốn rất nhiều thời gian và công sức", Rattapan Pattanarangsan, quản lý chương trình bảo tồn của tổ chức phi lợi nhuận Panthera Thailand, cho biết.
Với chỉ 20-30 cá thể đang sống trong khu rừng rộng 6.000 km2, nỗ lực này trở thành chìa khóa bảo vệ những cá thể cuối cùng của loài.
Các nhà khoa học đeo vòng cổ GPS cho các cá thể hổ. Ảnh: Cục Công viên Quốc gia/Panthera.
"Con mồi kỳ lạ"
Thái Lan là quốc gia hiếm hoi trong khu vực Đông Nam Á ghi nhận sự phục hồi của quần thể hổ, song thành tựu này chủ yếu đến từ quần thể rừng phía Tây, nơi số lượng hổ tăng gấp ba lần giai đoạn 2007-2023.
Trong khi đó, DPKY-FC lại gần như không thay đổi, dù điều kiện rừng rất tốt và diện tích đủ lớn để hổ mở rộng lãnh thổ.
"Nếu rừng khỏe, số lượng hổ phải tăng", Pattanarangsan nói, cho biết thêm nhiều khu vực đã hơn 10 năm không thấy dấu vết hổ.
Một con hươu sambar ở Thái Lan. Ảnh: CNN/Charlie Miller.
Để tìm câu trả lời, các nhà bảo tồn quyết định gắn vòng định vị GPS cho ba con hổ gồm một hổ đực trưởng thành tên Srikosa và hai chị em hổ non Chantra và Pianporn.
Bẫy ảnh giúp xác định con nào xuất hiện ở đâu, nhưng họ cần dữ liệu sâu hơn về quãng đường di chuyển, thức ăn của hổ.
Dựa trên hàng nghìn điểm tọa độ, nhóm đã xác định được lãnh thổ, đường đi và vị trí săn mồi của từng cá thể, qua đó phát hiện những phần xác của "con mồi kỳ lạ"
Hổ thường săn các loài móng guốc lớn như bò banteng, bò tót hoặc hươu sambar nặng tới 350 kg. Nhưng ở DPKY-FC, cả ba con hổ lại ăn chủ yếu lợn rừng và mang (một loài hươu nai nhỏ), chỉ nặng khoảng 10 kg.
Điều này củng cố kết quả nghiên cứu công bố năm ngoái về tình trạng thiếu hụt động vật lớn trong khu vực.
"Hành vi như vậy rất lạ, phản ánh nguồn thức ăn khan hiếm", Pattanarangsan nói.
Hổ con, khoảng 13-14 tháng tuổi, tại một vườn quốc gia ở Thái Lan, tháng 11/2024. Ảnh: Cục Công viên Quốc gia/Panthera.
Các mối đe dọa
Một trong ba cá thể tên Chantra mang nghĩa "trăng tròn", vì được gắn vòng định vị GPS vào đúng ngày rằm, nổi bật với khẩu vị đặc biệt hơn cả.
Ngoài các loài móng guốc nhỏ, Chantra chủ yếu săn chồn lợn. Nhóm nghiên cứu còn phát hiện dấu vết nó săn và ăn rùa mai mềm cùng kỳ đà nước. Đây là ghi nhận đầu tiên về kiểu con mồi này đối với hổ hoang dã tại Thái Lan.
Chantra còn có dáng vóc nhỏ nhất trong ba con. Dù rời mẹ sớm hơn chị, diện tích lãnh thổ của nó chỉ 24 km2, bằng một nửa của Pianporn.
"Có thể vì nó không kén chọn, ăn gì cũng được nên cơ thể nhỏ hơn", Pattanarangsan phân tích.
Những con hổ có lãnh thổ rộng hơn thường chọn mồi lớn hơn, từ đó kích thước cơ thể cũng lớn hơn.
Chantra còn có một đoạn đuôi bị cong giống nhiều loài mèo lớn. Đây có thể là dấu hiệu của vấn đề di truyền do giao phối cận huyết do với quần thể chỉ 20-30 cá thể, đa dạng gene rất thấp.
Những chú hổ con chơi đùa tại một trong năm khu bảo tồn ở DPKY-FC. Ảnh: Cục Công viên Quốc gia/Panthera.
Trong khi tiếp tục thu thập dữ liệu về chế độ ăn của hổ, nhóm bảo tồn tại DPKY-FC tăng cường đánh giá các nguy cơ khác.
Phía trái của DPKY, khu vực vườn quốc gia Khao Yai, gần như là "khu rừng trống rỗng", không còn hổ sinh sống.
Trong vài tháng tới, khu rừng sẽ phối hợp một chuyên gia tội phạm động vật hoang dã để phân tích toàn bộ nguy cơ liên quan, như: nạn săn trộm hổ, săn trộm thú mồi, đường sá chia cắt sinh cảnh như cao tốc 304 hay dự án xây đập mới.
Những nguy cơ này có thể tạo điều kiện "tiếp cận quá dễ dàng" cho thợ săn. Nếu hiểu rõ mối đe dọa và giảm thiểu được chúng, số lượng thú mồi sẽ tăng và hổ cũng sẽ tăng.
Dù dự án vòng định vị mới trong giai đoạn đầu, Pattanarangsan tin dữ liệu bước đầu rất quan trọng để định hướng bảo tồn trong tương lai.
"Trong năm đầu tiên, chúng tôi đang học cách làm. Hy vọng trong tương lai sẽ có thêm tài trợ để nghiên cứu toàn bộ quần thể", nhà bảo tồn nói.
Đan Châu