Định hình mô hình chính quyền địa phương sau sáp nhập

một giờ trướcBài gốc

Sáp nhập tỉnh, xã và bỏ cấp trung gian là cơ hội để hoàn thiện bộ máy chính quyền đô thị. Ảnh: TP Hạ Long (Quảng Ninh). Ảnh: Quang Vinh.

Mô hình chính quyền giúp tinh gọn bộ máy

Tại phiên họp mới đây của Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ do Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì, Thường vụ Đảng ủy Chính phủ tiếp tục cho ý kiến về đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp, hoàn thiện thêm một bước đề án để trình Bộ Chính trị xem xét, quyết định. Trong đó theo dự kiến, đối với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp sẽ giảm khoảng 50% số đơn vị hành chính cấp tỉnh và giảm khoảng 60 - 70% đơn vị hành chính cấp cơ sở so với hiện nay. Con số xã phải sắp xếp lại là hơn 10 ngàn xã chỉ còn khoảng 2500. Còn con số tỉnh cần thu gọn cũng ở đâu đó vào khoảng 30 tỉnh. Điểm đặc biệt là, theo yêu cầu của Bộ Chính trị sẽ nghiên cứu bỏ cấp trung gian- ở đây là bỏ cấp huyện.

Cùng với việc sắp xếp lại đơn vị hành chính các cấp, rõ ràng, chúng ta cũng cần sắp xếp lại mô hình tổ chức chính quyền địa phương theo hướng 2 cấp. Trước đó, tại Kết luận 127-KL/TW ngày 28/2/2025, ngoài yêu cầu sắp xếp, sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã và không tổ chức cấp huyện, Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư nêu rõ: Đối với cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính quyền địa phương cấp xã đối với khu vực đô thị, nông thôn, miền núi, đồng bằng, hải đảo, quy mô dân số, diện tích, lịch sử, văn hóa, các vấn đề về kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, dân tộc, tôn giáo... Xây dựng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy, định biên của chính quyền địa phương cấp xã.

Làm rõ mối quan hệ công tác giữa các cấp chính quyền địa phương (giữa cấp tỉnh và cấp xã); mối quan hệ công tác theo ngành dọc từ Trung ương đến cấp xã (giữa bộ, ngành Trung ương, các sở chuyên ngành và đơn vị, cá nhân phụ trách theo lĩnh vực), bảo đảm hoạt động thuận lợi, đồng bộ, liên thông, hiệu lực, hiệu quả; xác định rõ các điều kiện bảo đảm để chính quyền cấp xã hoạt động hiệu quả trước, trong và sau khi sắp xếp.

Xây dựng hạ tầng giao thông tạo liên kết vùng góp phần phát triển kinh tế địa phương. Ảnh: Quang Vinh.

Đô thị và đơn vị hành chính, chính quyền đô thị - kinh nghiệm thế giới

Ngày nay, các tổ chức quốc tế đã và đang nỗ lực xây dựng nhận thức về “đô thị”. Tại các khu vực được xem là “đô thị” có sự tập trung dân cư đông hơn, có mật độ cao hơn, các hoạt động kinh tế chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực phi nông nghiệp, giữ vai trò là trung tâm chính trị, thu hút và thúc đẩy sự phát triển văn hóa, kinh tế - xã hội, giáo dục, y tế, khoa học công nghệ… của một vùng, một quốc gia hoặc nhiều quốc gia. Tại các nước dù là mô hình chính quyền các cấp khác nhau, thì tên gọi đơn vị hành chính đô thị là thành phố, thị xã, thị trấn được dùng để gọi ranh giới hành chính cho các khu vực có tính chất đô thị, mô hình định cư tập trung đông dân cư và hoạt động kinh tế xã hội chủ yếu là phi nông nghiệp. Tuy nhiên, trên cơ sở quy mô của đô thị mà mỗi đơn vị hành chính của các nước đều có những cấp, loại khác nhau và chính quyền địa phương cũng có cấp tương ứng.

Tiến độ thực hiện đề án sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã

Đảng ủy Chính phủ khẩn trương triển khai thực hiện, bảo đảm tiến độ cụ thể như sau:

Báo cáo Bộ Chính trị cho chủ trương trước khi xin ý kiến các cấp ủy, tổ chức đảng chậm nhất ngày 9/3/2025.

- Tiếp thu ý kiến Bộ Chính trị, Ban Bí thư, hoàn thiện đề án gửi xin ý kiến các tỉnh ủy, thành ủy, Đảng ủy trực thuộc Trung ương, các cơ quan, tổ chức, ban đảng Trung ương chậm nhất ngày 12/3/2025.

- Tiếp thu ý kiến góp ý của các tỉnh ủy, thành ủy, Đảng ủy trực thuộc Trung ương, các cơ quan, tổ chức, ban đảng Trung ương, hoàn thiện đề án, báo cáo Bộ Chính trị, Ban Bí thư trước ngày 27/3/2025.

- Tiếp thu ý kiến Bộ Chính trị, Ban Bí thư, ý kiến các cơ quan, hoàn thiện đề án, tờ trình; trình Ban Chấp hành Trung ương Đảng (qua Ban Tổ chức Trung ương) trước ngày 7/4/2025.

Ở Nhật Bản, tỉnh được phân thành các cấp đô, đạo, phủ, huyện - là cấp hành chính địa phương thứ nhất. Hạt là đơn vị hành chính địa phương cấp cơ sở - còn gọi là cấp thứ hai được phân thành 3 cấp loại thành phố- nhằm trao cho các đô thị này các thẩm quyền riêng trong việc xử lý công việc của địa phương căn cứ vào quy mô dân số. Với Hy Lạp họ phân chia thành: Vùng và đô thị, có 2 cấp hành chính địa phương chính thức. Thụy Điển có 21 vùng/khu vực và các thành phố và cũng có 2 cấp hành chính địa phương. Hay như ở Hà Lan, chính quyền địa phương cũng chia làm hai cấp tỉnh và thành phố, tương ứng với 2 loại đơn vị hành chính.

Phát biểu tại một cuộc hội thảo về chủ đề “Đổi mới tư duy xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”, PGS,TS Tô Văn Hòa, Phó Hiệu trưởng trường Đại học Luật Hà Nội khi nói về định hướng nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013 nhằm đáp ứng yêu cầu thực hiện cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy cho rằng, cần nhìn nhận việc không tổ chức cấp huyện không chỉ đơn thuần là bãi bỏ một cấp hành chính mà cần nhìn rộng hơn, thực chất là quá trình cân nhắc để tái cơ cấu tổng thể hệ thống hành chính lãnh thổ của Việt Nam từ trung ương đến địa phương, đặc biệt là cấp địa phương.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Đại biểu Quốc hội chuyên trách khóa XV:

Trung tâm hành chính mới sau sáp nhập phải là một điểm kết nối thuận lợi

Cùng với vấn đề mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, việc lựa chọn trung tâm hành chính mới sau sáp nhập những ngày gần đây cũng nhận được nhiều sự quan tâm. Đại biểu Quốc hội chuyên trách Bùi Hoài Sơn cho rằng: Trung tâm hành chính mới sau sáp nhập (tỉnh, xã) không chỉ là một quyết định kỹ thuật, mà còn là một câu chuyện về quá khứ, hiện tại và tương lai của vùng đất đó. Đó không chỉ là nơi đặt trụ sở của bộ máy chính quyền, mà còn là trái tim của cả một tỉnh, nơi hội tụ những dòng chảy văn hóa, kinh tế và con người. Vì vậy, quyết định này cần được cân nhắc thấu đáo, không chỉ dựa trên lý trí mà còn phải hài hòa với cảm xúc và mong muốn của cộng đồng.

Trước hết, trung tâm hành chính mới phải là một điểm kết nối thuận lợi, nơi giao thông không chỉ thông suốt mà còn có tiềm năng mở rộng trong tương lai. Một trung tâm hành chính không thể là một vùng đất biệt lập, mà phải là nơi mọi người có thể dễ dàng đến và đi, một nơi mà doanh nghiệp, nhà đầu tư, người dân đều cảm thấy thuận tiện khi làm việc và sinh sống. Hạ tầng đô thị ở đó cần đủ vững chắc để không làm gián đoạn hoạt động quản lý nhà nước, đồng thời có không gian để tiếp tục phát triển, tránh tình trạng chật chội hay lạc hậu sau vài năm.

Nhưng một đô thị chỉ phát triển bền vững khi có nền tảng kinh tế vững chắc. Trung tâm hành chính mới nên đặt tại một khu vực có sức sống kinh tế mạnh mẽ, nơi có thể tạo ra động lực phát triển cho toàn tỉnh thay vì chỉ đơn thuần là một trụ sở hành chính khô cứng. Kinh tế và hành chính phải song hành, hỗ trợ lẫn nhau để hình thành một vùng đất có sức hút, không chỉ với doanh nghiệp mà còn với những người muốn tìm một nơi để lập nghiệp, để xây dựng tương lai.

Bên cạnh những yếu tố thực tiễn ấy, không thể bỏ qua chiều sâu lịch sử và văn hóa. Một trung tâm hành chính không chỉ là nơi làm việc của chính quyền, mà còn là biểu tượng của cả một vùng đất. Lịch sử của nó, những giá trị văn hóa đã hình thành qua bao thế hệ, tất cả đều góp phần tạo nên bản sắc riêng. Chúng ta không thể xem nhẹ điều này, bởi một vùng đất có hồn, có ký ức, mới có thể trở thành nơi mà người dân cảm thấy gắn bó, tự hào.

Hoàng Mai

Nguồn Đại Đoàn Kết : https://daidoanket.vn/dinh-hinh-mo-hinh-chinh-quyen-dia-phuong-sau-sap-nhap-10301659.html