Đình làng - nơi lưu giữ những giá trị truyền thống

5 giờ trướcBài gốc

Đình làng từ xưa được hình thành như một thiết chế tổng hợp đa chức năng, vừa là nơi thờ cúng, vừa là nơi diễn ra các hoạt động của làng. Chính vì vậy, đình làng vừa có sự uy nghiêm vừa gần gũi, ấm áp thân quen đối với mỗi người dân.

Với người dân thôn Châu Tùng (xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ) thì đình Trung không chỉ là niềm tự hào của biết bao thế hệ nối tiếp nhau sinh ra và lớn lên từ làng mà còn là nơi thể hiện rõ nhất lối sinh hoạt mang tính cộng đồng gắn bó bền chặt, dù trải bao thăng trầm của lịch sử...

Kiến trúc gỗ độc đáo của đình Trung, thôn Châu Tùng, xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ.

Ông Mai Trọng Dũng - Bí thư Chi bộ thôn Châu Tùng cho biết: “Chúng tôi tự hào vì ngôi đình làng gắn bó với người dân suốt thời gian dài, khi tôi sinh ra và lớn lên đã thấy nó rồi. Chúng tôi nghe kể lại, trước đây ngôi đình là nơi tổ chức các hoạt động như thu sưu, thuế và các lễ hội văn hóa của làng đều được tổ chức ở đây”.

Đình Trung là nơi thờ tự nhân vật lịch sử Đinh Lễ, một công thần khai quốc nhà hậu Lê. Đình được xây dựng vào những năm đầu của thế kỷ XIX theo lối kiến trúc cổ. Toàn bộ ngôi đình đều được làm bằng gỗ mít với những nét chạm trổ rồng phượng hết sức tinh xảo. Đình có kết cấu 4 mái, 2 mái chính gồm 4 hàng chân cột, trong đó có 2 dãy cột cái và 2 dãy cột con, mỗi dãy gồm 6 cột; 2 mái hồi với 8 cột.

Ngôi đình có niên đại hơn 300 năm tuổi này được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh vào tháng 7/2007. Năm 2019, cùng với nguồn kinh phí được UBND tỉnh phê duyệt và sự đóng góp của người dân địa phương, đình Trung đã được trùng tu nhằm đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa của người dân địa phương. Hiện nay, đình được giao cho các tổ chức đoàn thể trong thôn quản lý, bảo vệ.

Nếu đình Trung tại thôn Châu Tùng xã Tùng Ảnh còn gìn giữ được những nét đẹp văn hóa cổ kính thì Di tích Đình Giao Tác ở xã Thuận Lộc (thị xã Hồng Lĩnh) lại gắn liền với những dấu mốc lịch sử cách mạng của quê hương.

Đình được xây dựng năm 1875. Từ năm 1926 đến năm 1929, đây là nơi thành lập và hoạt động của các tổ chức Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội ở Thuận Lộc do các đồng chí Nguyễn Huy Lung, Phan Sỹ Duy, Nguyễn Trí Tuệ… làm nòng cốt. Trong suốt từ những năm 1929 đến năm 1931, đình là nơi cán bộ cách mạng tiền khởi nghĩa chọn làm địa điểm tổ chức các cuộc họp bí mật. Đặc biệt, ngày 20/2/1930, Chi bộ Đảng làng Giao Tác (còn gọi là Chi bộ Giao), tiền thân của Đảng bộ xã Thuận Lộc - được thành lập dưới mái đình này và sau đó nhiều tổ chức khác như: tự vệ đỏ, nông hội đỏ, phụ nữ cứu quốc, thanh niên cứu quốc cũng ra đời tại đây. Cũng chính dưới mái đình này, chính quyền xã được thành lập, là nơi diễn ra các cuộc mít tinh lớn ủng hộ Chính phủ kháng chiến, ủng hộ chính quyền cách mạng.

Đình Giao Tác hiện là nơi sinh hoạt văn hóa, tâm linh của người dân địa phương.

Trải qua gần hai thế kỷ chịu nhiều ảnh hưởng của thiên tai, nhất là bị chiến tranh tàn phá, di chuyển vị trí nhiều lần nhưng đình Giao Tác vẫn giữ được nét riêng ban đầu, vừa có cảnh sắc hài hòa với thiên nhiên vừa mang đầy đủ dáng dấp của ngôi đình cổ. Đình làng Giao Tác hiện thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh và các cán bộ cốt cán có nhiều đóng góp cho hoạt động cách mạng năm 1930 - 1931 của xã Thuận Lộc.

Với những giá trị lịch sử đó, người dân địa phương rất trân trọng và luôn cố gắng gìn giữ, bảo vệ đình làng. Nhiều đảng viên của xã Thuận Lộc cũng được kết nạp Đảng tại đình làng Giao Tác như một cách để các thế hệ sau luôn nhớ về cội nguồn văn hóa của ông cha và tiếp nối truyền thống cách mạng của quê hương.

Ông Phan Văn Sự - Phó Chủ tịch UBND xã Thuận Lộc cho biết: “Trong những năm qua, cấp ủy, chính quyền đã quan tâm duy trì các hoạt động để tuyên truyền cho thế hệ mai sau hiểu rõ về nguồn cội, quá trình hình thành và phát triển của đình làng Giao Tác, qua đó cũng nhằm nhắc nhở người dân xã Thuận Lộc luôn biết phát huy truyền thống cách mạng của quê hương”.

Có thể nói, đình làng đã có một vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa và tín ngưỡng của người Hà Tĩnh. Bởi thế, trải dài khắp các miền quê từ đồng bằng, ven biển cho đến vùng núi, chúng ta dễ dàng bắt gặp những ngôi đình có hàng trăm năm tuổi đang được người dân gìn giữ, bảo vệ như: đình Hoa Vân Hải ở xã Cổ Đạm, đình Hội Thống ở xã Xuân Hội (Nghi Xuân); đình Đông Thái ở xã Tùng Ảnh (Đức Thọ); đình Trường Lưu ở xã Kim Song Trường (Can Lộc); đình Tứ Mỹ ở xã Châu Bình (Hương Sơn)…

Mỗi ngôi đình mang nét đặc trưng riêng nhưng đều có vẻ đẹp mộc mạc và toát lên sự tinh tế, cổ kính. Đó không chỉ là công trình kiến trúc biểu tượng của cả làng, mà còn ẩn chứa trong đó những câu chuyện lịch sử, những ước vọng của người dân gửi gắm qua kiến trúc và từng đường nét chạm khắc tinh tế. Sức sống đình làng và những ký ức của người dân đối với đình làng cũng được nhiều nhà văn, nhà thơ tái hiện trong các tác phẩm của mình với những vẻ đẹp, giá trị nguyên sơ của nó.

Nhà văn Phan Trung Hiếu chia sẻ: “Tôi được sinh ra ở làng, nhà cách đình khoảng hơn 100m. Chúng tôi được học vỡ lòng tại đình làng. Sân đình rộng rãi, thoáng mát trở thành chỗ để chúng tôi chơi những trò chơi con trẻ. Vì thế, hình bóng đình làng cũng như hình bóng con sông La và những cánh đồng làng luôn xuất hiện trong những trang viết của tôi về một thời thuở nhỏ.”

Nét cổ kính của mái đình xưa

Trước đây, hầu như ở làng nào, xã nào cũng có đình làng gắn với đời sống văn hóa tinh thần của Nhân dân địa phương. Đình làng ở đâu thì tạo ra trung tâm làng ở đó, đồng thời việc xây dựng đình làng luôn được thực hiện rất công phu, từ vật liệu đến từng chi tiết chạm khắc để thể hiện khát vọng và mong muốn của người dân.

Khi xưa, đình làng được khởi dựng nhằm phục vụ nhiều mục đích như: thờ tự, tế lễ; làm nơi xử kiện, nộp sưu thuế; cũng là nơi vui chơi, sinh hoạt ca hát gắn kết cộng đồng... Theo quy luật phát triển, việc chia sẻ công năng giữa đình làng và nhà văn hóa là cần thiết. Tuy nhiên, đình làng vẫn là một nét văn hóa đặc trưng được bao thế hệ người dân Hà Tĩnh trân trọng, giữ gìn.

Thời gian đi qua với sự thay đổi của lịch sử, sự khắc nghiệt của thời tiết, sự tàn khốc của chiến tranh đã làm cho nhiều ngôi đình ở Hà Tĩnh không còn giữ được vẻ bề thế thuở ban đầu, nhiều đình làng không còn tồn tại, nhưng sự hiện diện của những ngôi đình còn được lưu giữ đủ để minh chứng, đình làng vẫn luôn là biểu tượng thân thương của một làng quê yên bình, là hiện thân của tinh thần cố kết cộng đồng từ bao đời đời nay. Việc gìn giữ, tu bổ các di tích như đình làng là cách để chúng ta lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của làng quê mà các bậc tiền nhân gửi lại cho hậu thế hôm nay và mai sau.