Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội nhất trí với quan điểm, chủ trương cũng như phạm vi sửa đổi Hiến pháp năm 2013. Theo đại biểu, Hiến pháp là rất thiêng liêng và cần bảo đảm tính ổn định, lâu dài. Trong nội dung sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này, về cơ bản, vẫn giữ nguyên tất cả những nội dung liên quan tới bản chất, mô hình tổng thể của thể chế chính trị, các quy định mang tính nguyên tắc về tổ chức quyền lực, các quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.
Đại biểu Trần Quang Minh phát biểu tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.
Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cân nhắc nội dung liên quan tới quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án Tòa án nhân dân (TAND) và Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân (KSND).
Theo đại biểu, sau khi sắp xếp lại tổ chức bộ máy, không còn Viện KSND cấp huyện và TAND cấp huyện, thành lập các tòa án khu vực nhưng vẫn có TAND tỉnh, Viện KSND tỉnh và HĐND tỉnh. Do đó, đại biểu HĐND tỉnh phải được tiếp tục chất vấn Chánh án TAND tỉnh và Viện trưởng Viện KSND tỉnh như trước đây. Ngoài ra, do sắp xếp bộ máy, có thể giao thêm quyền cho đại biểu HĐND tỉnh chất vấn cả Chánh án TAND khu vực và Viện trưởng Viện KSND khu vực, bởi vì hoàn toàn phù hợp với bản chất của cơ quan dân cử trong việc giám sát đối với hoạt động của bộ máy nhà nước.
Bên cạnh đó, liên quan các nội dung sửa đổi khác của Hiến pháp, về cơ bản đại biểu tán thành nhưng băn khoăn vài điểm sửa đổi, đó là: Tại khoản 2, Điều 110 Hiến pháp năm 2013 quy định “việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến nhân dân địa phương và theo trình tự, thủ tục do luật định”. Quy định này có ý nghĩa chính trị rất lớn, bảo đảm quyền làm chủ của người dân và tôn trọng nhân dân, nhất là những vấn đề hệ trọng liên quan tới sáp nhập các đơn vị hành chính. Hiện nay, sáp nhập các xã đều phải lấy ý kiến nhân dân và vẫn đang lấy ý kiến nhân dân. Nay sửa đổi lại thành “việc xác định các loại đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và trình tự thủ tục thành lập, giải thể, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính do Quốc hội quy định”. Quy định này thay đổi hoàn toàn bản chất so với quy định cũ của Hiến pháp năm 2013. Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường đề nghị hết sức cân nhắc về vấn đề này.
Đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội khẳng định sự nhất trí với quan điểm sửa đổi đã nêu trong tờ trình; trong đó, có những điểm đại biểu rất tâm đắc, đó là sửa đổi Hiến pháp là công việc hệ trọng cần được tiến hành thận trọng, khách quan, dân chủ, khoa học, hiệu quả, tiếp tục khẳng định bản chất mô hình tổng thể của thể chế chính trị nước ta, không sửa đổi các quy định mang tính nguyên tắc về tổ chức quyền lực nhà nước, các quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Mà chỉ sửa đổi, bổ sung một số điều có liên quan trực tiếp đến việc thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị tiếp tục rà soát, cân nhắc 2 điểm sửa đổi, bổ sung tại Điều 9 quy định về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
Đại biểu Nguyễn Minh Tâm, Tỉnh ủy viên, Phó trưởng đoàn chuyên trách phụ trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh cho biết: “Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 đã thể chế hóa các quan điểm chỉ đạo của Đảng, khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn thi hành Hiến pháp, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật và đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn mới”.
Tại mục 3, Điều 2 của dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 có quy định “trường hợp đặc biệt, cho phép chỉ định nhân sự không phải là đại biểu HĐND giữ các chức danh lãnh đạo HĐND cấp tỉnh, cấp xã hình thành sau sắp xếp”, theo đại biểu Trần Quang Minh, đối với cấp tỉnh là phù hợp vì các tỉnh nhập lại là ngang cấp, còn đối với cấp xã không nên quy định là trường hợp đặc biệt vì trong tình hình thực tế hiện nay việc bố trí cán bộ chủ chốt của Đảng giữ chức danh chủ tịch HĐND mà không là đại biểu HĐND của một trong những đơn vị cấp xã sáp nhập sẽ là phổ biến.
Theo quy định của các địa phương trong cả nước hiện nay, đa số chức danh bí thư và phó bí thư (dự kiến kiêm chủ tịch HĐND) là nhân sự ở huyện về, thậm chí ở cả tỉnh về thì không thể là đại biểu HĐND của một hay một trong số các xã sáp nhập được. Đại biểu đề nghị xem xét bỏ cụm từ “trường hợp đặc biệt” đối với các xã, phường sau sáp nhập và có thể dùng cụm từ “cho phép”, “được phép” hoặc “có quyền chỉ định các chức danh lãnh đạo HĐND cấp xã hình thành sau sáp nhập mà nhân sự không phải là đại biểu HĐND” là thích hợp hơn trong thực tế hiện nay.
M.Văn (lược ghi)